تمدن‌های غنی ایرانی، از دوران باستان تا دوران معاصر، توجه بسیار ویژه‌ای به عنصر فلز داشته‌اند و علاوه بر ساخت تجهیزات کشاورزی و جنگی، شاهد انواع مختلفی از ظروف، صفحه‌های حکاکی شده و بسیاری دیگر از هنرنمایی‌ها روی انواع فلزات هستیم که در نهایت به عنوان صنایع دستی فلزی ایران شناخته می‌شوند.
این صنعت قدیمی و بسیار پرطرفدار تا همین امروز نیز پایدار بوده و فعالانی دارد، در هر شهر از ایران به شکل خاصی یافت می‌شود و به عبارت دیگر، هر شهر امضای خاص خود را برای صنایع فلزی دارد.
اگر مشتاق به کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با صنایع دستی ایران هستید، تا انتهای این نوشته همراه ما باشید تا جوانب بیشتری از این موضوع را بررسی کنیم.
تاریخ صنایع دستی فلزی در ایران
زمانی که صحبت از صنایع دستی فلزی می‌شود، منظور ما صرفا تجهیزات آهنی و اسلحه‌های سرد فلزی نیست. البته که برخی شمشیرهای حکاکی شده نیز می‌توانند در دسته‌بندی صنایع دستی قرار بگیرند اما به صورت کلی، منظور ما از صنایع دستی فلزی تجهیزاتی است که با هنر و ظرافت خاص یک هنرمند هم برای استفاده و هم برای زیبایی ساخته شده است.
تاریخچه صنایع دستی فلزی ایران شروع مشخصی ندارد و امروزه آثاری از زمان هخامنشیان و حتی قدیمی‌تر، از زمان ماد‌ها در خاک ایران کشف می‌شوند.
پیاده‌سازی هنر بر روی فلز یکی از کارهایی بوده که ظاهرا ایرانیان باستان به آن بسیار علاقه‌مند بوده‌اند و از این رو، ظرافت خاصی در آثار فلزی ایران باستان نظیر ریتون (جام قدرت)، تکوک زرین و بسیاری آثار دیگر که در موزه‌های ایران و خارج از ایران نگه‌داری می‌شوند یافت می‌شود.
در ادامه مسیر تاریخ ایران نیز این هنر نسل به نسل منتقل شده و در استان‌های مختلف ایران، خصوصا اصفهان حتی امروزه نیز صنایع دستی فلزی رایج است.
انواع صنایع دستی فلزی
صنایع دستی فلزی ایران، در واقع یک شاخه هنری به حساب می‌آید که خود صدها زیر شاخه داشته و توضیح تک تک این زیر شاخه‌ها، حقیقتا نیاز به یک کتاب بسیار مفصل دارد. ازاین‌رو در ادامه تنها نام برخی از محبوب‌ترین و رایج‌ترین این زیر شاخه‌ها برده می‌شود.
ساخت ظروف مسی
یکی از دلایل اینکه ورق مسی امروزه فروش بالایی دارد، فعالیت شدید سازندگان ظروف مسی دستی است.
امروزه تحقیقات زیادی برای تاثیر فلز بر سلامتی انسان انجام شده و با توجه به برخی فواید، استفاده از ظروف مسی، نه‌تنها در کشور ما بلکه در تمام دنیا رایج‌تر شده است (البته استفاده نادرست یا بیش از حد از ظروف مسی برای پخت و پز می‌تواند برای سلامتی مضر باشد).
تولید ظروف مسی ایران که اغلب در اصفهان صورت می‌گیرد، یکی از قدیمی‌ترین انواع صنایع دستی فلزی است که محصولی صادراتی نیز به‌شمار رفته و بازار بسیار قوی‌ای دارد.
مشبک کاری
مشبک کاری یکی دیگر از صنایع دستی فلزی بسیار رایج در ایران است که اوج درخشش آن در دوره سلجوقیان مشاهده می‌شود.
برخلاف ظروف مسی، این ظروف معمولا بیشتر به عنوان ظروف تزیینی استفاده می‌شوند اما در برخی موارد نیز ممکن است کاربرد داشته باشد.
مشبک‌کاری معمولا روی ظروف مسی و نقره انجام می‌شود و همانطور که از نامش پیداست، با ایجاد شبکه‌هایی بر روی ظرف صورت می‌گیرد.
حکاکی روی فلز
حکاکی بر روی فلز را به معنای واقعی کلمه می‌توان یک هنر تمام عیار در نظر گرفت. در این هنر به تنهایی یا با استفاده از یک قل و یک چکش، طرح‌هایی خلق می‌شود که بعضی از آنها را می‌توان در موزه‌های معتبر دنیا یافت.
استان آذربایجان شرقی فعال‌ترین استان ایران در زمینه حکاکی روی ظروف مسی و نقره است که پیگیری فعالان این صنعت باعث شده تا حکاکی روی فلز، از نظر یونسکو از هنر‌های اصیل ایرانی شناخته شود.
قلم زنی
قلم زنی هنری است که احتمالا آن را به خوبی بشناسید چرا که به شدت رایج است و تقریبا در خانه هر شخصی، یک تابلو، سینی، بشقاب و محصول دیگری با چنین هنری وجود دارد. در این بین احتمال دارد که قلم زنی را با حکاکی روی فلز اشتباه بگیرید اما این دو هنر دقیقا نقطه مقابل هم هستند.
در حکاکی روی فلز تمامی طرح‌ها به صورت برجسته هستند اما در قلم زنی، طرح‌ها همگی دارای فرورفتگی بوده و به شکل دیگری ایجاد می‌شوند.
چاقو‌سازی
چاقو‌سازی از صنایعی است که در ایران بسیار محبوب است. این صنعت در دو استان زنجان و کرمانشاه به شکل حرفه‌ای جریان دارد.
این محصول بسیار جالب، علاوه بر اینکه جنبه‌های تزئینی دارد، کاربرد‌های زیادی نیز در حرفه‌های مختلف دارد.
سایر صنایع فلزی اصیل ایرانی
جدا از موارد مذکور، برخی دیگر از انواع صنایع فلزی ایرانی وجود دارد که این موارد به شرح زیر هستند:
- مسگری
- کوفته گری
- طلا کوبی
- نقره کاری
- چاقو سازی
- مینای مرصع
- احجام فلزی سنتی
این موارد، تنها بخش کوچکی از صنایع دستی فلزی ایران بودند. این صنایع به صورت کلی در چهار نوع صنایع دستی برنجی، صنایع دستی مسی، صنایع دستی نقره کاری، و صنایع دستی فولادی دسته‌بندی می‌شوند که در هر کدام به نحو خاصی روی برخی از فلزات کار می‌کنند.
برخی از معروف‌ترین آثار فلزی ایران
آثار بسیار زیادی از ایران باستان و حتی ایران معاصر، در موزه‌های مختلف، چه در ایران و چه در خارج از ایران وجود دارد که بد نیست اکنون که درباره صنایع دستی فلزی ایران صحبت کرده‌ایم، نامی نیز از این آثار برده شود.
- ریتون
- تکوک شیر غران
- بشقاب نوازندگان
- بشقاب شکار قوچ
- بازوبند بز و پرنده هما
- جام نقره‌ای زن ایلامی
- دسته گلدان بز کوهی
- کاسه زرین میخی نگار
- تندیس نقره‌ای گاو نشسته
هر کدام از این آثار به همراه هزاران نمونه مشابه دیگر، دارای تاریخچه خاص خود هستند که می‌توانید با جستجو در اینترنت اطلاعات بیشتر درباره هر کدام کسب کنید.
کلام آخر
یکی از جوانب هنر اصیل ایرانی که از هزاران سال پیش، حتی از دوران ماد‌ها در این سرزمین جریان داشته و تا امروز اصالت خود را حفظ کرده، صنایع دستی فلزی ایران هستند.
این صنایع در انواع مختلفی نظیر قلم زنی، حکاکی روی فلز، چاقو‌سازی، مشبک‌کاری و خیلی موارد دیگر اجرا می‌شود که در برخی محصولات تنها جنبه تزئینی این هنر‌ها وجود دارند و در برخی دیگر از محصولات هم جنبه تزئینی و هم جنبه کاربردی دارند.
اگر فعال در این صنایع هستید و برای اجرای هنر خود به انواع ورق‌های فلزی نیازمندید، پیشنهاد ما برای شما مجموعه آیرومارت است.
آیرومارت یکی از بزرگترین فروشندگان انواع پروفیل و ورق فلزی در ایران است که محصولات خود را با قیمت رقابتی و مشاوره خرید تخصصی به مشتریان ارائه می‌کند.
برای خرید و بررسی قیمت محصولات مختلف مانند
قیمت ورق آهن ۲ میل
، ورق مسی و هر نوع دیگری از ورق‌های فلزی، می‌توانید با شماره تلفن 02145306 تماس گرفته و یا به سایت آیرومارت به آدرس www.iromart.com مراجعه کنید.
