نام قدیم : اسپرآئین، میان آباد، مهرگان
اسفراین از شهرستان‌های استان
خراسان شمالی است
این شهرستان در دامنه‌ی جنوبی کوههای الاداغ وجنوب وغرب کوه شاه جهان قرار گرفته است.
این شهرستان از شمال به
بجنورد وشیروان،از جنوب به شهرستان
سبزوار،از شرق به شهرستان‌های
قوچان وسبزوار واز غرب به شهرستان
بجنورد ...مشاهده کامل متن محدود است
شهرستان اسفراین سابقه تاریخی کهنی دارد و آثار بر جای مانده از استقرارهای پیش از تاریخ تا دورۀ اسلامی در سراسر این شهرستان نشان از پویایی فرهنگ این خطه در تاریخ ایران زمین دارد.
محوطه‌ها و تپه های پیش از تاریخی در بخشهای مختلف این شهرستان از جمله محوطه‌های توی 1 و2 ، انجیرلی، چهلدختران و نیز استقرارگاههایی همچون اردوگاه اردغانی، که جملگی به دورۀ پیش از تاریخ تعلق دارند، نشاندهندۀ حضور فعال منطقه در عرصۀ پیش از تاریخ ایرانزمین هستند.
شهرستان اسفراین در دوره تاریخی، به ویژه در دورههای اشکانی و ساسانی نیز همواره جزو ولایات مهم به شمار میرفته و بارها در متون تاریخی و جغرافیایی از آن نام برده شده است.
پراکندگی زیاد آثار دورۀ اشکانی و ساسانی در این منطقه گواه شکوفایی این خطه در آن دوران است. در دوره اسلامی نیز اسفراین به دلیل قرار داشتن بر سر راه کاروانروی نیشابور به گرگان رونق خاصی یافته و بیش از پیش شکوفا شد.
بازتاب این شکوفایی را در پراکندگی فراوان آثار دورۀ اسلامی در این شهرستان، ذکر نام منطقه در منابع کهن تاریخی و ظهور چهرههای نامدار از این خاک، طی قرون اولیه و میانی اسلامی شاهد بود.
اصل نام «اسفراین»، اسپرآیین است و «اسپر» واژه‌ای فارسی است که همان سپرمی‌باشد و « ایین» نیز به معنای رسم و عادت است، و چون این شهر در بعضی ادوار در معرض تاخت و تاز اقوام مهاجم بوده، این امر ایجاب می‌کرده که مردم با جوش وزره و سپر همراه باشند، لذا این شهر موسوم به «اسپراین» شد که به مرور زمان «اسفراین» گردید.
گفته ضعیفی نیز اسفراین را از بناهای اسفندیار می‌دانند که این شهر به او منسوب است و به مرور زمان اسفندیار، اسفراین شده است.
نام اولیة اسفراین، «مِهْرجان» Mehrjan یا «مِهرَجان»، Mehrajan بوده که معّرب «مهرگان» است م گویند که کسری قباد این نام را به سبب خرمی وزیبایی و خوش آب وهوایی به این مکان داد.
زیرا مهر بهترین فصلهاست و این موضع نیز چنان است. «مهرجان نام خود را از مهر، که یکی از یزدان مهم مذهب زرتشت است گرفته باشد و «مهرجان» جایگاه زندگی مهر پرستان بوده است.
قسمتهای شمالى ناحیة اسفراین دارای آب و هوای معتدل کوهستانى و قسمتهای جنوبى و جنوب غربى به سبب همجواری با کویر دارای تابستانهای گرم و خشک و زمستانهای سرد است
گندم ، جو، چغندر قند، پنبه ،نخود، سیب زمینی ، ذرت عمده محصولات زراعی منطقه هستند
عمده‌ترین محصولات باغی شهرستان شامل سیب ، انگور ، میوه‌های دانه دار ، میوه‌های هسته دار ، گردو ، بادام و انار میباشد که در این میان بیشترین سطح زیر کشت و تراز سالانه را سیب و کمترین را انار به خود اختصاص داده است .
دامداری در اسفراین به دو شیوه و به صورت سنتی انجام می‌شود
بخش زیادی از زمین‌های ناحیة اسفراین از جنگلها و مراتع پوشیده شده است. در ارتفاعات شمالى و شمال شرقى درختان و درختچه‌هایى مانند پسته، انار، سماق، زبان گنجشک، انجیر، زالزالک و ارغوان وجود دارد .
مراتع ناحیه نیز از گیاهانى که مصرف دارویى دارند، همانند شاه‌تره، گل زرد، خاکشیر خاکشى، درمنه، گل گاوزبان، کاسنى، ختمى و شیرین بیان پوشیده شده است .
ناحیه اسفراین زیستگاه مناسبى برای حیواناتی همچون شغال، گورکن و خرگوش که در دشتها، و آهو، روباه و خوک که هم در دشتها و هم در ارتفاعات دیده مى‌شوند.
همچنین قوچ و میش وحشى، بز کوهى، سمور، گربة وحشى، پلنگ، تشى و کفتار به ویژه در ارتفاعات سالوک زندگى مى‌کنند و تحت حفاظت ادارة محیط زیست اسفراین هستند.
انواع مختلف مار از جمله افعى و کبری و انواع پرندگان مانند جغد، چوب پا، سبزقبا، زاغى، کبک، تیهو، زنبور خوار، قرقاول، پرستو، لاشخور، گنجشک، بلبل و بلدرچین در ناحیة اسفراین وجود دارند.
در گذشته برخى از انواع مرغابیهای وحشى نیز در این ناحیه وجود داشتند.
بافت قالى، جاجیم و پارچه از دیرباز در اسفراین رواج داشته، و اهمیت خود را تاکنون حفظ کرده است
در این شهرستان ۱۴ درصد مردم اسفراین و مردم روستاهای روئین، ارکان، کسرق، بیدواز، نیش‌کیش، گنجدان، کوران و قلعه‌نو به گویش بومی فارسی منطقه که به تاتی معروف است سخن می‌گویند.
منبع:
http://bama.resaco.ir/?partid=3343
http://bojnourd.irib.ir/ostan/439-1390-06-31-06-57-56/8066-1390-07-03-07-01-59
http://nkchto.ir/?partid=2252
http://redrelief.blogfa.com/cat-7.aspx
http://www.asemankafinet.ir/
http://bidvazi.blogfa.com/post-3.aspx
