اقلیم : سرد
نام قدیم : شاپور خواست
مساحت : 28294
جمعیت : 1754243
استان
لرستان، یکی از استانهای غربی
ایران است. این استان ۲۸٫۲۹۴ کیلومتر مربع مساحت دارد و جمعیت آن در سرشماری سال ۱۳۸۵ بالغ بر ۱٫۷۱۶٫۵۲۷ نفر گزارش شده‌است.این استان سیزدهمین استان
ایران از نظر جمعیت می‌باشد و یکی از استانهای پرجمعیت
ایران به شمار می‌رود.خرم‌آباد مرکز استان است.
...مشاهده کامل متن طبق آمار سال ۱۳۸۵، خرم‌آباد بیستمین شهر بزرگ کشور است. لرستان سرزمینی کوهستانی است و غیر از چند دشت محدود، سراسر آن را کوههای زاگرس پوشانده‌است. اشترانکوه با ۴۰۵۰ متر ارتفاع بلندترین نقطه استان و پست‌ترین نقطه آن در جنوبی‌ترین ناحیه استان واقع شده و حدود ۵۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.
بر اساس یافته‌های باستان شناسی این منطقه یکی ازنخستین سکونتگاه‌های قدیمی بشر است و مفرغ لرستان از شهرت باستان‌شناسی زیادی برخوردار است. لرستان تنها استان ایران است که به دلیل اهمیت فوق العاده تاریخی یکی از 4 بخش اصلی موزه ملی ایران را به خود اختصاص داده است.این 4 بخش اصلی عبارتند از پیش از تاریخ، تاریخی و لرستان، دوران اسلامی، مهر و سکه .
استان لرستان در باختر ایران واقع شده و از شمال به استانهای مرکزی و همدان ، از جنوب به استان خوزستان ، از خاور به استان اصفهان و از باختر به استانهای کرمانشاه و ایلام محدود می‌شود .
این استان از نظر جغرافیایی بین 46 درجه و 51 دقیقه تا 50 درجه و 3 دقیقه درازای خاوری و 32 درجه و 37 دقیقه تا 34 درجه و 22 دقیقه پهنای شمالی قرار گرفته است .
پست‌ترین نقطه استان لرستان با ارتفاع 500 متر از سطح دریای آزاد در جنوبی‌ترین ناحیه آن واقع شده است و قله سن بران اشتران کوه با 4050 متر ارتفاع، بلندترین نقطه استان لرستان به حساب می‌آید که در شرق استان واقع شده است .
استان لرستان دارای آب و هوای متنوعی است . در زمستان هنگامی که در شمال استان برف و کولاک و سرمای شدید جریان دارد، قسمت‌های جنوبی آن از هوای مطبوع و بارانی برخوردار است.
بررسی‌های اقلیمی نشان می‌دهند که خرم آباد زمستانی معتدل و تابستانی گرم دارد . بروجرد زمستانی سرد و تابستانی معتدل دارد . الیگودرز نیز زمستانی بسیار سرد و تابستانی معتدل دارد .
لرها مردمانی هستند که از نظر قومی جزئی از مردم کرد به‌شمار نمی‌آیند. واژهٔ کرد در دوران تاریخی پس از حمله اعراب به ایران به معنای رمه‌گردانان و کوچ‌نشینان ایرانی‌تبار فلات ایران به کار رفته‌است و معنای قومی خاص نمی‌داده‌است.
در برخی از منابع، لرها و دیلیمان و بلوچان و اقوام دیگر را جز کرد شمرده‌اند زیرا واژه "کرد" به معنی یک نوع شیوه زندگی و نه معنی زبانی بوده است.اما از لحاظ قومیت لرها گروهی جدا از کردها حساب می‌شوند.
نام لر در متون تاریخی پس از حمله اعراب به ایران، اولین بار در قرن ۴ هجری قمری به شکل واژه‌های اللّریه، لاریه، بلاد اللور و لوریه در متون بازمانده از آن دوران بروز میکند.
در هزاره سوم و چهارم پیش از میلاد بعضی از اقوام مهاجر با تصرف سرزمین بین النهرین (میان دو رود) در کوههای زاگرس اسکان یافتند . نام این اقوام به استناد کتیبه‌های بابلی ، آشوری ، ایلامی و در آثار بر جای مانده از سارگن- پادشاه مقتدر آکد (2030 – 2048 ق .
م) – "لولوبی" ،"مانایی"، "کاسی" ، "گوتی" ، " نایدی" ،" آمادا " و"پارسوا" ذکر شده است . تاریخ نگاران ، در آریایی بودن لولوبی‌ها و مانایی‌ها تردید دارند ؛ اما شواهد تاریخی حاکی از آن است که کاسیها در سال 1600 قبل از میلاد در لرستان کنونی می‌زیسته اند و محدوده حکومتی آنها از شمال و خاور لرستان تا اطراف همدان توسعه داشته است .
این قوم ، در هزاره دوم پیش از میلاد به قصد تصرف بابل دراین شهر نفوذ کردند و بعد از شکست اول از حمورابی (حاکم بابل) ، بالاخره توانستند در بابل مستقر شده و دومین سلسله شاهان آن جا را تأسیس کنند .
با انقراض این سلسله نوپا (در هزاره دوم پیش از میلاد) توسط دولت مقتدر عیلام ، کاسیها به سمت زاگرس عقب نشینی کردند و خراج گزار ایلام شدند . تا قبل از تسلط اسکندر مقدونی بر این ناحیه ، این قوم مانند سدی در برابر توسعه طلبی آشوری‌ها ، در مناطق خاوری مقاومت می‌کردند .
بعد از مدتی ، قدرت این قوم کوه نشین به حدی رسید که شاهان سلسله هخامنشی هنگامی که از مسیر فارس به شوش یا از مسیر بابل به اکباتان می‌گذشتند ، هدیه هایی برای ایلات کوهستانی بین راه می‌فرستادند تا مسیر عبور آنها را امن نگاه دارند .
در دوره ساسانیان ، پشتکوه و پیشکوه را خاندان معروف هرمزان اداره می‌کردند . هرمزان ، آخرین فرمانروای این خاندان بود که با سپاهیان مسلمان در سال 16 هـ .
ق به اسارت درآمد . مسلمانان پس از فتح " حلوان " ، نواحی شمالی لرستان را گرفتند و چند سال بعد در سال 21 هـ . ق، توانستند نهاوند و قسمت جنوبی لرستان را نیز ضمیمه محدوده حکومت خود کنند .
سال بعد هنگامی که عمر مناطق تصرف شده را بین لشگریان کوفه و بصره تقسیم می‌کرد ، لرستان ضمیمه کوفه شده و از آن پس جزو ایالت جبال (عراق عجم) به حساب می‌آمد و تا میانه سده چهارم هجری قمری ، حکم ران این منطقه از بغداد یا کوفه تعیین می‌شد .
در همین قرن ، حسنویه کرد این منطقه را به تصرف خود درآورد و خاندان او تا سال 500 هـ . ق بر لرستان تسلط داشتند . همزمان با استیلای قوم مغول بر ایران ، لرستان به دو قسمت لر بزرگ و لر کوچک تقسیم شد .
هر یک از این دو قسمت از پیش از استیلای مغول تا مدت زمانی پس از انقراض ایلخانان ، امرای نیمه مستقل داشتند . اتابکان لر بزرگ از کردان شام بودند که در اواسط قرن ششم هجری از راه آذربایجان رهسپار ایران شدند و در محدوده اشتران کوه و جلگه‌های شمالی آن سکونت کردند .
آنها تا نیمه اول قرن نهم هجری (500 – 827 هـ . ق) حکومت کردند و ایذج (مال امیر) را- که خرابه‌های زیادی از آن باقی مانده- پایتخت خود قرار دادند . سلسله اتابکان با کشته شدن غیاث الدین کاووس (آخرین اتابک) به دست سلطان ابراهیم منقرض شد .
اما اتابکان لرکوچک (580 – 1006 هـ. ق) با این که چندین امیر معتبر داشتند و حکومتشان نیز طولانی‌تر بود ، هیچ وقت اهمیت و اعتبار لر بزرگ را پیدا نکردند .
آنها موقعیتشان را تا زمان صفویه حفظ کردند و حتی قلمرو حکومت خود را تا باختر کوههای پشتکوه توسعه دادند . در سال 1006 ه . ق با کشته شدن شاهوری - آخرین فرد این سلسله - به فرمان شاه عباس اول ، این سلسله نیز برافتاد و حکومت لرستان به حسین نامی محول شد .
خاندان این والی تا اوایل روی کار آمدن سلسله قاجار ، بر لرستان حکومت کردند و حکومت پشتکوه را نیز زمانی حکام بروجرد و زمانی حکام شوشتر به عهده داشتند .
استان لرستان از شمال به استانهای مرکزی و همدان , از شرق به اصفهان , از جنوب به استان خوزستان و از غرب به استانهای کرمانشاه و ایلام منتهی شده است .
بررسی‌های زبان شناسی و فرهنگی نشان دهنده پیوستگی قومی لرها با دیگر اقوام ایرانی به ویژه شعبه پارسی است . بین هزاره سوم و اول پیش از میلاد به هنگام مهاجرت اقوام آریایی شعبه ای از این اقوام موسوم به کاسیها به لرستان آمدند و با بومیان منطقه در آمیخته و بدین ترتیب نژاد تازه ای پدید آمد که بعدها به لر شهرت یافتند
پیش از اسلام آیین‌ها و مذاهب مختلفی در لرستان رایج بود .
اولین نشانه‌های آلیز زروان که گفته می‌شود دین زرتشت از آن نشأت گرفته در لرستان دیده می‌شود . بعدها آیین مهر پرستی در کنار دین زرتشتی در لرستان پدید آمد .
همچنین پرستش بانو آناهیتا الهه آبها نیز در لرستان شایع بود . پس از ورود اسلام ، مردم لرستان نیز همچون سایر اقوام ایران به این دین آسمانی گرایش پیدا کردند .
از قرن هشتم هجری به بعد بتدریج مردم لرستان آیین تشیع را پذیرفتند و هم اکنون لرستان یکی از مناطق مهم شیعه نشین ایران به شمار می‌آید .
موسیقی لری با موسیقی "ردیف دستگاهی" پیوند نزدیکی دارد . بخش مهمی از این موسیقی از طریق کمانچه و کمانچه نوازی محلی در موسیقی رسمی ایران "ردیف" نیز تأثیر گذاشته است .
اغلب موسیقی‌های محلی لرستان در دستگاه ماهور و بیشتر با ساز کمانچه اجرا می‌شوند . موسیقی‌های لرستان به چهار بخش موسیقی کار ، موسیقی مراسم ، موسیقی عروسی و موسیقی ترانه‌های روز تقسیم شده است .
ترانه‌ها و رقص‌های متداول لری بیشتر حماسی هستند و ترانه هایی که جنبه تغزل دارند ، در بین مردم از تداول کم‌تری برخوردار هستند . رقص‌های بومی لری گاهی با وزن و سرعت آهسته و گاهی با تندی بیشتر اجرا و در همه حال به صورت گروهی اجرا می‌شود .
غذاهای محلی و سنتی از مهمترین جاذبه‌های اجتماعی به شمار می‌روند . تقریباً همه انواع خوراک‌ها در این استان تهیه و طبخ می‌شود ولی متداول‌ترین آنها عبارتند از : عدس پلو با گوشت ، باقلاپلو ، کباب چنجه ، کباب بختیاری ، شوله ، کباب بروجردی ، آش پخازه ، آش شوربا ، کپه ، کال جوش یا کله جوش ، جگروز ، اناردونگ ، نوژی آو و انواع کوفته .
پوشاک زنان لر بنا به موقعیت اجتماعی ، اقتصادی و از طرفی شرایط سنی از ویژگی‌های مشخصی برخوردار است . پوشاک زنان جوان لر با پارچه‌های الوان در رنگها و طرح‌های شاد با سربندهای زیبا و رنگی می‌باشد .
زنان مسن‌تر پارچه هائی به رنگ تیره و طرح ای ساده و سربندی سیاه و سفید را ترجیح می‌دهند . روسریهای زنان لر که در زبان محلی به آن " گل ونی " می‌گویند .
زیبائی خاصی به سر زنان لر می‌دهد .
این روسریها که معمولاً ابریشمی می‌باشند و در طرح‌ها و رنگهای مختلف به کار می‌روند . با گره زیبائی به دور سر پیچیده می‌شود گوشه‌های آن هم به صورت آویزان بر پشت سر قرار می‌گیرد .
پیراهن زنان لر دارای برشی ساده ، بلند و گشاد است با طرح‌های گلدار و رنگهای الوان . شلوار پوشاک زنان لر از لحاظ ترکیب و جنس پارچه دو قسمتی و دو رنگی است .
معمولاً از دمپا تا حدود بالای زانو، پارچه ساده با نقشبندی و نواردوزی شده است و قسمت بالاتر به رنگ دیگر و گلدار می‌باشد . قسمت‌های دیگری بر روی پیراهن زنان قرار می‌گیرد از جمله " کلنجه " کت مخملی که در جلوی بدن بسته نمی‌شود ، بقیه و لبه‌های دم آستین و دور شکاف آن یراقدوزی و نواردوزی شده است .
" سرداری " که پوششی است بلند تا به پشت پا ، جلوی آن بدون دگمه است با آستینی تا آرنج که اغلب از مخمل با الوان مشکی ، سبز و قرمز تهیه می‌شود . دوره‌های آستین و دامن آن به پهنای دو تا سه انگشت یراقدوزی و نواردوزی شده است .
" کت " که نیم تنه را می‌پوشاند ، نواردوزی ندارد و با دکمه در جلو بسته می‌شود . " جلیقه " که همیشه باز است و دکمه ندارد و در قسمت جلوی آن یراقدوزی ، سکه دوزی شده است .
مردان لر دارای پوشش ساده ای می‌باشند . جنبه‌های تزئین آن کمتر می‌باشد . شلوار آنان به طرح و هیبت شلوارهای کردی است . پیراهن آنان با برش ساده و اغلب به رنگ سفید و گاه رنگین می‌باشد .
قسمت دیگر آن ( ستره ) است که در طرح‌های گلدار و شاد برای مراسم شادی و جشن و طرح‌های ساده با رنگهای کم مایه در انجام مراسم تشریفاتی و عزا بکار می‌آید .
کلاه نمدی ، شال و گیوه نیز از خصوصیات ویژه لباس مردان لری می‌باشد .
پوشاک عشایر : تماشای شیوه زندگی عشایر کوچ نشین یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری اجتماعی استان لرستان را تشکیل می‌دهد . عشایر استان لرستان دارای مسکن خاص خود ، صنایع دستی و لباس‌های رنگارنگ و دیدنی خود هستند و به همین لحاظ برای بازدیدکنندگان جذاب هستند .
به طور کلی عشایر ایران که معیشت و آداب و رسوم خاص خود را دارند در ایران یکی از جذاب‌ترین شیوه‌های زندگی اجتماعی به شمار می‌آیند . استان لرستان به سبب شرایط آب و هوایی و کوهستانی بودن خود ، محل ییلاق و قشلاق ایل‌ها و عشایر استانهای اطراف است .
عشایر و طایفه‌های لرستان در یک تقسیم بندی به دو بخش لر و لک تقسیم می‌شوند که از نظر لهجه ، سنن ، آداب و رسوم و برخی مسایل مذهبی با یک دیگر تفاوت دارند .
زبان مردم لرستان به دو زبان لری و لکی صحبت می‌کنند که اولی زبان اکثر شعبات قوم لر می‌باشد و دومی در بین برخی از طوایف لرستان بخصوص مناطق شمالی لرستان (مناطق الشتر ، کوهدشت و نور آباد ) رایج است .
بر اساس مطالعات زبان شناسی ، زبانهای لری و لکی جزو زبانهای هندو - اروپایی به شمار می‌آیند . زبانهای ایرانی شامل زبانهای ایرانی شرقی و زبانهای ایرانی غربی می‌باشد .
لکی و لری جزو زبانهای ایرانی غربی محسوب می‌شوند . بسیاری از واژه‌های لری اغلب ریشه‌های باستانی دارند و به احتمال تعداد زیادی از این واژه‌ها مربوط به زبانهای کاسی و عیلامی می‌باشد .
گفته می‌شود زبان پارسی در زمان امپراتوریهای هخامنشی ، اشکانی و ساسانی در لرستان گسترش یافته است . در بین زبانهای جنوب غربی ایران ، زبان (گویش) لری بزرگترین رابطه را با زبان فارسی دارد که هر دوی آنها دنباله پارسی میانه ، زبان پارتیان قرن هشتم بعد از میلاد هستند .
همانگونه که می‌دانیم پارسی میانه ، زبان پارتیان و ساسانیان بود که به تدریج تغییر شکل داده و به صورت زبان فارسی نزدیک است که بعضی معتقدند این زبان در گذشته نه چندان دور از فارسی منشعب شده است .
منبع :http://www.ichto.ir/
http://www.lorestan.ir/
http://fa.wikipedia.org/
