شهرستان
دیر در 50 کیلومتری شمال غرب بندر طاهری از شهرستان
کنگان واقع است. شهر بندری
دیر مرکز شهرستان
دیر در 208 کیلومتری شهر
بوشهر قراردارد و دارای بندرگاه خوب با عمق کافی آب، برای لنج‌ها , دارای بازار، کاروان سرا و چند نخلستان و تعدادی چاه کم عمق آب شیرین است.
شهرستان
دیر از شمال
...مشاهده کامل متن به خورموج و تنگستان و از شرق به بندر کنگان و از غرب و جنوب به آبهای خلیج فارس محدود می‌باشد.
مردم دیر مسلمان و شیعه مذهبند و به زبان فارسی با گویش محلی سخن می‌گویند. مهم‌ترین شغل ساکنین این ناحیه صیادی است.
جنس خاک این منطقه قلیایی است و به همین علت گیاهان نمی‌توانند مواد مورد نیاز خود را جذب نمایند. کمی رطوبت زمین، حرارت زیاد هوا و کمبود مواد آلی نیز مزید بر علت شده‌است.
وجود توده‌های نمکی سبب شور شدن آبهای روان گردیده‌است. ناهمواریهای این منطقه جزء نواحی پست زاگرس جنوبی‌اند که ارتفاع آنها نسبت به زاگرس بلند، کمتر و قوس و چین‌ها نیز بسیار ملایم و به تدریج به طاقدیس و ناودیس‌ها ختم می‌شود.
آب وهوای منطقه در بیشتر ایام سال گرم ومرطوب در کنار ساحل گرم وخشک در فواصل دور‌تر از ساحل می‌با شد. زمستان این شهرستان مشابه هوای بهاری استانهای سردسیر کشور می‌باشد.
در فصل تابستان بادی معروف به باد یکصد و بیست روزه که خشک و سوزان است در منطقه می‌وزدوبه اصطلاح محلی به ((تش باد)) یا((باد گرم)) معروف است.
رودخانه مند تنها رود خانه دایمی است که از شهرستان عبور می‌کند در مرز شمالی شهرستان دیر با دشتی جریان دارد. دیگر رودخانه‌ها فصلی بوده ودرهنگام بارند گی جریان دارند.
مردم شهرستان دیر از نژادهای مختلفی از قبیل آریایی، عرب، سیاهپوست، سومری و لر ممزوج شده و به تدریج دارای نوعی نژاد خاص گردیده‌است که اصطلاحا به بوشهری مشهور شده‌اند.
زبان مردم دیر، فارسی با گویش‌های محلی بردستانی، عمرونی(جمرکی)دشتی (دشتیاتی) و آبدانی است که از گویش‌های اصیل فارسی دری می‌باشد و اغلب جملات و اصطلاحات آن جنبه استعاره داشته که در سایر گویش‌های محلی فارسی بی سابقه‌است.
مهاجرت گروهی از اعراب به این منطقه و نیز ارتباطات تجاری و بازرگانی با شیخ نشین‌های جنوبی خلیج فارس باعث شده که تعدادی از مردم به زبان عربی تکلم کنند.
همچنین لغات هندی، زنگباری، حبشی و حتی آفریقایی و انگلیسی نیز در لهجه‌های مردم شهرستان شنیده می‌شود.
رضا طاهری محقق تاریخ جغرافیایی خلیج فارس در کتاب از مروارید تا نفت (تاریخ خلیج فارس) با بررسی زندگی در هزاره تاریکی تاریخ قوم ایرانی در کنار جلگه‌های خلیج فارس و نخچیرگاه (جغرافیای طبیعی شکار حیوانات) این شهرستان را از قدیمی‌ترین آبادی جغرافیای تاریخی اقوام ایرانی می‌داند و بخش بیشتر جغرافیایی اجتماعی - سیاسی دیر را در قرن‌های ساسانی و اسلامی زیر مجموعه سیراف (تابع ایالت فارس) می‌داند و بعدها در ماندستان و سپس دشتی بررسی می‌کند.
بنای بندر دیر جدید را بر خرابه‌های بنادر کهن دوران سلوکی و اشکانی تصویر می‌کند و وجه تسمیه بندر دیر را در مهاجرات بحرینی‌های از محله دیر در بحرین (در دو قرن پیش) می‌داند.
رضا طاهری با استناد به گفته حمدالله مستوفی در کتاب نزهه‌القلوب (هشتم هجری): ماندستان بیابانی است سی‌فرسنگ بر ساحل دریا و در آن‌جا دیرهاست و هیچ آب روان و کاریز ندارد و حاصلش جز غله و پنبه دیمی ندارد.
همچنین با استناد به نوشته‌های گریشمن و آرتورکریسنسن و ایجاد شهرک‌های سلوکی نشین در خلیج فارس و گمانه‌های احمد اقتداری درباره نام بتانه در کتاب شهرهای باستانی خلیج فارس، در ذکر بلوک ماندستان، کلمه ماندستان را در کلمه «مند» را اسم قسمت سفلای رود سکان (ثکان) و ماندستان قدیم و سیف مظفر را در بلوک دشتی بررسی می‌کند.
و می‌گوید: اما آن‌چه از پیشینه این منطقه و آثار باستانی موجود در منطقه برمی آید از آبادی‌های کهن‌تر از سیراف اسلامی یا دوران پس از سیراف هخامنشی است.
بعضی از مورخین معتقدند که بندر دیر در اصل یهودی نشین بوده‌است که احتمالا به علت تفوق آنها بر دیگر نحله‌های مذهبی و نیز احداث کنیسه‌هایی به نام دیر، این منطقه را دیر نامیده‌اند که با گذشت زمان در تلفظ کتابت به دیر مبدل گردیده‌است.
آثار جا مانده مثل قلعه‌ها، سدها و قناتهایی که از قدمت تاریخی برخوردارند، نشان از گذشته‌ای پر رونق و عصری طلایی و نیز ارتباطات بازرگانی و تجارتی با سرزمین‌های دوردستی همچون هند و چین و بین‌النهرین و حتی بخش‌هایی از آفریقا را دارد.
منبع:
http://www.bandardayyer.blogfa.com/
http://fa.wikipedia.org/
http://www.dayyerkhabar.blogfa.com/
http://www.dayyerweb.blogfa.com/
