اقلیم : گرم
نام قدیم : زرنگا ،سکا
مساحت : 187502
جمعیت : 2534327
سرزمین اساطیری
سیستان و بلوچستان از دو ناحیه شمال و جنوب تشکیل شده است. سیستان امروزی که قسمت شمالی استان را در برمی گیرد، در کتاب اوستا، یازدهمین سرزمینی است که " اهورامزدا " آفریده.
همچنین زادگاه
رستم دستان قهرمان حماسی شاهنامه فردوسی میباشد.
تاریخ نگاران سیستان را به گرشاسب، یکی از نوادگان کیومرث نسبت داده اند. نام سیستان از
...مشاهده کامل متن نام اقوام آریایی " سکا " اخذ شده است. " سکاها " در حدود سال 128 قبل از میلاد، سیستان را به تصرف خود در آورده و در پهنه آن استقرار یافته اند.
" نیمروز " نام دیگر سیستان است. همچنین بنای بیشتر شهرهای سیستان را به پهلوانان اسطوره ای ایران چون زال، سام و رستم نسبت داده اند. زمانی سیستان جزو متعلقات دولت ساسانی به شمار می‌آمد که به دست اردشیر بابکان فتح شد و در سال 23 هجری قمری، مسلمانان عرب این سرزمین را فتح کردند.اولین فرمانروای معروف ایرنی این سرزمین بعد از اسلام، " یعقوب لیث " صفاری بود.
بعد از صفاریان، سامانیان، غزنویان و سلجوقیان نیز هریک، مدتی در این سرزمین فرمان رانده اند.سرزمین بلوچستان امروزی که ناحیه جنوبی استان را تشکیل می‌دهد، در قدیمی‌ترین اسناد تاریخی به اسم " مکا " مشهور بوده و در نوشته‌های هرودت تاریخ نگار یونانی از آن به عنوان " گدروزیا " یاد شده است.به دنبال سقوط هخامنشیان توسط اسکندر مقدونی ( 230 پ- م ) وی مسیر بازگشت خود از هند را " گدروزیا " انتخاب کرده است.
پس از ساسانیان توسط اعراب مسلمان، در زمان خلیفه دوم، اکثر مردم این سرزمین بلافاصله به اسلام گرویدند.
الف:سیستان:
سیستان در گذشته‌های دور شامل کابل، رخد، کشمیر و قسمتی از پاکستان و افغانستان فعلی بود و بر اساس کتاب زرتشت، یازدهمین سرزمین آفریده شده توسط اهورامزدا است.
در کتاب‌های تاریخی، از سیستان به عنوان ولایتی گسترده و آباد یاد شده و آن را با نام‌های زرنگ، سگستان، سکاستان، سکان، سکاوند، و نیمروز یاد کرده‌اند. بنیان شهر سیستان، همانند اغلب شهرهای تاریخی ایران، ریشه در اسطوره و واقعیت دارد.
سیستان زادگاه کیقباد و کیکاوس پادشاهان اسطوره‌ای و رستم دستان است. سیستان نام خود را از سکاها، مردمی از گروه اقوام هند و اروپایی گرفته است. و به گواهی سالنامه‌های چینی در ناحیه‌ای که از کاشمر و آبگیر رود تا ریم آغاز گردیده در جهت غرب به باکتریا می‌رسید، سکونت داشتند.
در سال 23 هـ.ق مسلمانان به این سرزمین رسیدند، منتهی در اثر شورش و نافرمانی مردم انقلابات متعددی بروز کرد. سرانجام در زمان معاویه مردم سیستان به اطاعت کامل اعراب درآمدند و عبدالرحمن که فاتح سیستان بود، به حکومت منصوب گشت.
تاریخ سیستان برای چندین نسل ظهور و خروج دسته‌ای از خوارج را که تعداد زیادی در این ناحیه و نیز خراسان مستقر شده بودند، ثبت کرده است. در این دوران سیستان ولایتی پرنعمت و پیشرفته بود.
مفاخر و بزرگانی در علم و ادب را در دامان خود پروراند که به غنای تمدن اسلامی شرق این منطقه است.
ب : بلوچستان
بلوچستان امروزه، از طرف شمال به سیستان و افغانستان، از شرق به پاکستان و از جنوب به دریای عمان و از غرب به استان کرمان محدود است.
بلوچستان یا میکا براساس کتیبه‌های بیستون در عهد داریوش، مکیا یا کشور میکیی‌ها و برابر نوشته مورخین یونانی گدروزیا خوانده می‌شد و جزء ساتراپی یا استان چهاردهم بود.
در زمان ساسانیان به این منطقه کوسان (Kussun) می‌گفتند. این اسامی تا پیش از اسلام رایج بود و زمانی که اعراب بر آن دست یافتند، مکران خوانده می‌شد.در تاریخ هر جا سخنی از سیستان آمده، از بلوچستان هم یاد شده است.
تاریخ بلوچستان نیز، همانند سیستان، با اسطوره شروع می‌شود. فردوسی توس در شاهنامه اشاره به قوم بلوچ دارد و مردان آن را در لشکریان کیخسرو به شجاعت و مردانگی ستوده و همچنین در جای دیگر، اتحاد و اتفاق بلوچ‌ها را با اقوام گیلانی و جنگ آنان را با انوشیروان به رشتة نظم در آودره است.
به شهادت تاریخ، بلوچستان همواره تحت حکومت دولت‌های مرکزی ایران بوده و در حفظ و حراست مرزهای ایران جان برکف داشته است.
از زمان ساسانیان به بعد این سرزمین همواره جزیی از ایران محسوب می‌شد تا اینکه با دخالت بریتانیا در قرن نوزدهم میلادی عملاً به دو بخش غربی و شرقی تقسیم شد.
از این به بعد بلوچستان مانند سایر ایالت‌ها و ولایت‌های کشور حکومت خان خانی داشت تا در سال 1307 ه.ش پس از شکست دوست محمد خان بارکزهی قدرت حکومت مرکزی در این خطه تثبیت شد.
این استان بیش از 11% از وسعت کل کشور را در بر می‌گیرد و از شمال به استان خراسان، از غرب به استان کرمان و هرمزگان و از جنوب به دریای عمان، از مشرق با افغانستان و پاکستان محدود است.کوه‌های سیستان و بلوچستان جزء رشته‌ی کوه‌های مرکزی ایران است، بلندترین نقطه‌ی آن در کوه تفتان دارای 4042 متر ارتفاع و پست‌ترین منطقه آن در کناره‌های دریای عمان قرار گرفته و شامل ناهمواری‌های مشرق چاله لوت و ارتفاعات دیواره شرقی چاله جازموریان است.پهنای کوهستان از شمال به جنوب افزایش می‌یابد و در فاصله ایرانشهر، کوهک، شامل دو قسمت کوه‌های سیستان و کوه‌های بلوچستان به بیشترین حد می‌رسد.
آب و هوای استان از نوع آب و هوای بیابانی است. حداکثر دمای سالانه آن بالای 40 درجه سانتیگراد است. زاهدان سردترین و ایرانشهر گرم‌ترین شهرهای استان است.
نوسانات رطوبت، وجود بادهای موسمی همچون بادهای معروف به "صد و بیست روزه" و "باد هفتم" یا "گاوکش" و ریزش جوی و اختلاف دما در 24 ساعت به استثنای نواحی معتدل سواحل دریای عمان، شرایط خاص اقلیمی، پوشش گیاهی، جانوری، مناظر بدیعی را به وجود آورده است.
سیستان وبلوچستان در شرق با کشورهای پاکستان و افغانستان 1200 کیلو متر مرز مشترک دارد ، شمالی‌ترین حداستان ، سیستان در عرض 31 درجه و 28 دقیقه و جنوبی‌ترین آن خاک بلوچستان در 25 درجه و3 دقیقه و 45 ثانیه عرض شمالی واقع است .
آب و هوای اکثر شهرهای استان ، گرم و خشک میباشد و فقط بندر چابهار دارای اقلیم گرم و مرطوب است . ناحیه سیستان در قسمت شمالی استان حوزه مسطح و مسدودی است که از آبرفتهای دلتای قدیمی و فعلی رودخانه هیرمند تشکیل شده است .
ناحیه بلوچستان منطقة و سیع کوهستانی است که مرتفع‌ترین ارتفاعات آن توده خروجی تفتان باارتفاع حدود 4100 متر با قللی دارای برفهای دائمی کم است. رودخانه‌های زیادی در بلوچستان جاری است که در فصل بارندگی اکثراً پر آب شده ودامنة آنها از اواخر زمستان سرسبز و خرم میباشد .
این استان دارای 7 شهرستان با مرکزیت زاهدان است . زابل ،خاش ، ایرانشهر ، سراوان ،نیکشهر و چابهار از دیگر شهرستان‌های آن میباشد.
اﺳﺘﺎن ﺳﯿﺴﺘﺎن وﺑﻠﻮ ﭼﺴﺘﺎن دارای اﻗﻠﯿﻢ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ و ﻧﯿﻤﻪ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ .ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺑﺎرش ﺳﺎﻻﻧﻪ در اﯾﻦ اﺳﺘﺎنﺣﺪود 100ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮوﻣﺘﻮﺳﻂدﻣﺎی آن از 22اﻟﯽ37 درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯿﮕﺮاددر ﺗﻐﯿﯿﺮاﺳﺖ .
آب‌وهوای بیشترِ شهرهای استان گرم و خشک است و فقط بندر چابهار از اقلیم گرم و مرطوب بهره می‌برد. ناحیۀ سیستان، در قسمت شمالیِ استان، حوزۀ مسطح و مسدودی است که از آبرفتهای دلتای قدیمی و فعلی رودخانۀ هیرمند تشکیل شده است؛ اما ناحیۀ بلوچستان منطقۀ وسیع کوهستانی است که مرتفع‌ترین ارتفاعات آن، تودۀ خروجی تفتان با ارتفاع حدود ۴۱۰۰ متر و با قللی دارای برفهای دائمیِ اندک است.
رودخانه‌های فراوانی در بلوچستان جاری است که در فصل بارندگی، بیشترشان پُر آب می‌شوند و دامنۀ آنها از اواخر زمستان به سرسبز و خرّمی می‌گراید.
ﮐﻮﻫﻬﺎی اﯾﻦ اﺳﺘﺎن ﺟﺰو رﺷﺘﻪ ﮐﻮﻫﻬﺎی ﻣﺮﮐﺰی اﯾﺮان اﺳـﺖ و ﺷـﺎﻣﻞ ﻧﺎﻫﻤﻮارﯾﻬـﺎی ﻣـﺸﺮق ﭼﺎﻟـﻪ ﻟـﻮت وارﺗﻔﺎﻋﺎت دﯾﻮاره ﺷﺮﻗﯽ و ﺟﻨﻮﺑﯽ ﭼﺎﻟﻪ ﺟﺎز ﻣﻮرﯾﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ . اﯾﻦ ﮐﻮﻫﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺘﺼﻞ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺣﻮﺿـﻪ ﻫـﺎیﭘﺴﺖ داﺧﻠﯽ در ﻓﻮاﺻﻞ آﻧﻬﺎ رﺷﺘﻪ ﻫﺎی ﻣﺸﺨﺼﯽ را ﺑﻪ وﺟﻮدآورده اﺳﺖ .
ﭘﻬﻨﺎی ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ از ﺷﻤﺎل ﺑـﻪ ﺟﻨـﻮب اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ .ﻣﺮدماﺳﺘﺎن ﺳﯿﺴﺘﺎن وﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻟﻬﺠﻪ ﺳﯿﺴﺘﺎﻧﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﯿﺴﺘﺎن و ﺑﻠﻮﭼﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن ﺗﮑﻠﻢﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻟﻬﺠﻪ ﻫﺎی ﻣﮑﺮاﻧﯽ و ﺳﺮﺣﺪی در ﺷﻤﺎل ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن ﻧﯿـﺰراﯾـﺞ اﺳـﺖ .
در اﯾـﻦ اﺳـﺘﺎن 99/85 درﺻـﺪﺟﻤﻌﯿﺖ آن را ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﯿﻌﻪ وﺳﻨﯽ ( در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻠﻮﭼـﺴﺘﺎن ﻏﺎﻟﺒـﺎً ﭘﯿـﺮو ﻣـﺬﻫﺐ ﺗـﺴﻨﻦ ﺷـﺎﺧﻪ ﺣﻨﻔـﯽ و اﮐﺜـﺮﺳﺎﮐﻨﯿﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﯿﺴﺘﺎن را ﭘﯿﺮوان ﺷﯿﻌﻪ 12 اﻣﺎﻣﯽ ) ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﻨد.
سیستان و بلوچستان با گستره‌ای افزون بر هفت میلیون هکتار آب و هوایی متغیر از گرم و خشک تا معتدل سرد و کوهستانی دارد. ۴۰۰ هزار هکتار از زمینهای استان قابل کشت بوده و آب مورد نیاز نیز از ۱۱ هزار و ۳۰۰ منبع آبی شامل چاه، قنات، چشمه و رودخانه‌های هیرمند، سرباز لادیز و بمپور تامین می‌شود.
سه میلیون و ۴۰۰ واحد دامی در این استان وجود دارد.
۳۰۰ کیلومتر نوار ساحلی دریای عمان و راه‌یابی به آب‌های آزاد، دریاچه هامون، چاه نیمهها و هفت هزار و ۸۰۰ منبع آبی داخلی ظرفیت‌های آبی این استان هستند.
پوشاک مردان: عمدتاً شامل دستار، سرپوش، پیراهن و شلوار است. به دستار در محل لنگوته (Longote) می‌گویند و بیشتر به رنگ سفید است. پیراهن مردان بلند و تا سر زانو است.
به سه صورت چین‌دار، ساره (عربی) ترک‌دار استفاده می‌شود. نوع چین‌دار آن از کمر چین می‌خورد. معمولاً پیراهن به هر صورت که باشد، شلوارش نیز به همان صورت ساده یا چین‌دار خواهد بود.
روی لباس مجالس و یا افراد مرفه ابریشم‌دوزی می‌شده است.در گویش محلی سیستان به شلوار، تمو یا تومون و به پیراهن پنر می‌گویند و نوع ترک‌دار آن را چل تریز می‌نامند که از قسمت زیر حلقة آستین به پایین حداقل از 34 ترک تشکیل شده است.
همچنین مردان سیستانی جلیقه‌ای روی پیراهن می‌پوشند که به آن باسکت یا جلزقه می‌گویند. پوشاک مردان سیستانی تا حدودی به پوشاک مردم خراسان کنونی شباهت دارد.پوشاک زنان: سیستانی نیز ساده و با طرح‌هایی زیبا است.
لباس زنان همچون مردان بلند و گشاد است. زنان سیستانی علاوه بر لباس سنتی و روزانة خود، نوعی لباس نیز جهت اعیاد و جشن‌ها تدارک می‌بینند که در نوع خود هنرمندانه و زیباست.
از مشخصات لباس روزمره زن سیستانی، نوعی سوزن‌دوزی است که در حاشیة یقه و سرآستین لباس به کار می‌رود و در محل به آن “سیاه دوزی” گویند.این لباس از پیراهن و شلوار گشاد تشکیل می‌شود.
بلندی پیراهن تا پایین زانو و دور کمر آن چین‌دار است. دستاری مستطیل شکلی نیز بر سر می‌بندند. پوشاک جشن‌ها و مراسم شاد – که امروزه کمتر از آن استفاده می‌شود- متشکل از شلواری پرچین، پیراهنی تا بالای زانو با دو چاک از دو طرف است.
همچنین دامنی پرچین که به آن تمو می‌گویند و تا سر زانو است، می‌پوشند. گشادی دور دامن به 9 متر می‌رسد. دستاری که در این لباس مورد استفاده قرار می‌گیرد، سه گوش است.
از ویژگی‌های مسکن در این استان، تنوع در خانه‌های متحرک سنتی است. این سرپناه‌های موقتی و قابل حمل از‌‌آن روستاییان کم‌درآمد، عشایر و کوچ‌نشینان سیستانی و بلوچ است و بعضی از خانه‌های ثابت در ییلاق و قشلاق تلفیقی از معماری سنتی و جدید است.
این استان چهار کارخانه تولید شیر پاستوریزه و فرآورده‌های لبنی، ۳۴ مرکز جمع‌آوری شیر روستایی و دو مجتمع بزرگ پرورش گاو شیری با ظرفیت ۱۲ هزار راس گاو دارد.
تولید انواع خرما در این استان سالانه ۱۶۷ هزار تن است که ارزش اقتصادی آن ۲۱۸ میلیارد ریال میباشد.
بزرگ‌ترین پایگاه تولید نهال میوه‌های گرمسیری جنوب شرق ایران نیز در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد که با تأمین نیاز داخلی استان به ۹ استان دیگر کشور نیز نهال صادر می‌شود.
«خرما، موز، مرکبات، انبه، پاپایا، گوآوا، چیکو، پسته و انگور یاقوتی» از جمله میوه‌های گرمسیری و نیمه گرمسیری سیستان و بلوچستان است.سیتان و بلوچستان از جهت رشد و توسعه اقتصادی از مناطق در حال توسعه کشور است.
زراعت اشکال متعددی دارد و صنعت آبی آن وابسته به رود هیرمند است. صنایع موجود در استان به دو دسته صنایع ماشینی و دستی تقسیم می‌شوند که صنایع ماشینی استان عبارتند از صنایع غذایی، نساجی، پوشاک و صنایع شیمیایی و کارگاههای فلزکاری، ریخته‌گری، ساخت لوازم خانگی و تانکرسازی.
معادن این استان عبارتند از معادن مس، کرومیت، منگنز، سنگ مرمر,. سنگ آهک و غیره.
به دلیل همسایه بودن سیستان و بلوچستان با پاکستان و افغانستان و همچنین وجود تنها بندر اقیانوسی ایران (چابهار) در آنجا، این استان از ظرفیت بالایی برای پیشرفت برخوردار است.
منبع :
http://fa.wikipedia.org/
http://www.sbrec.co.ir/
http://www.sbportal.ir/
http://7ncce.ir/
