لارستان

اقلیم : گرم
نام قدیم : لاد، گلار، ایراهستان
یکی از شهرستان‌های جنوبی استان فارس لارستان است که یکی از شهرستان‌های اولیه تاسیس شده در سال ۱۳۱۶ است و در گذشته یکی از ایالات ایران بود که دارای۱۲٬۰۰۰ کیلومتر مربع وسعت می‌باشد.
لارستان در حد فاصل شهرستان های، جهرم، خنج و لامرد قرار داشته، و در شرق و جنوب با استان هرمزگان همسایه است. شهرستان لار در شمال استان هرمزگان و جنوب استان فارس مابین شهرستان‌های بستک ، خمیر ،بندرعباس، داراب، جهرم، قیروکارزین،خنج و لامرد قرار دارد.
لارستان پل شمال-جنوبِ خلیج فارس، و یکی از دروازه‌های خروجی-ورودی کشور به دریاهای آزاد است. لارستان از گذشته‌های دور محل اقامت و رفت و آمد بازرگانان ایرانی و خارجی بوده.
این شهرستان با مرکزیت لار دارای 16809 کیلومتر مربع وسعت و فاصله آن تا شیراز 394 کیلومتر است. میانگین ارتفاع آن از سطح دریا 915 متر می¬باشد. فاصله این شهر تا مرکز استان فارس (شیراز) ۳۴۰ کیلومتر، و تا بندر عباس ۱۹۰ کیلومتر است.
از لحاظ دسترسی به دریا کوتاه‌ترین مسیر ۱۶۰ کیلومتر است که آن را به بندر پل متصل می‌کند ولی به شکل خط مستقیم این فاصله به ۹۷ کیلومتر تقلیل می‌یابد. جاده‌های بسیار باستانی وکهن در این منطقه موجود است جاده‌هایی که لار را به بنادر لارستان مانند سیراف، بندر لنگه، بندرعباس وصل می‌نموده و دیگر جاده‌ها که به سمت شمال یا مرکز کشور می‌رفتند.
لار دقیقا در جنوب مرکزی کشور قرار دارد و به حاشیه جنوبی خلیج فارس و دریای عمان نزدیک است و جمعیت زیادی در این ناحیه زندگی می‌کنند این موقعیت باعث شده لار به شهری استراتژیک تبدیل شود.
در دوران قدیم به منطقه وسیعی از جنوب ایران ایالت لارستان اطلاق می‌شده‌است. که تمام مناطق: بندر گمبرون (بندر عباس)،لامرد،بندر لنگه،بندر خمیر،کیش،تنب بزرگ و کوچک ، پارسیان، بستک، لار، مهر، عسلویه، شهرستان کنگان و گراش ،جهرم، زرین دشت، فورگ و داراب جزء «ایالت لارستان» به مرکزیت لارستان بوده‌است.
جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۲۲۳٬۲۳۵ نفر بوده‌است.‎ لارستان از کانونهای دین زرتشتی و جایگاه آتشکده مهم آذرفرنبغ بوده‌است. نام کهن لارستان، ایراهستان بوده‌است.
قوم اوتیه که از اقوام آریایی هستند، و یکی از نخستین اقوامی بودند که در ایران ساکن شدند، این منطقه را برای زندگی برگزیدند و شهرهایی چون فورگ (پرگ) تارم در شرق لار و کران (فال، اسیر و گله دار) در غرب لار را به وجود آوردند.
لار در گذشته سکه رسمی خود را داشته و اعتبار این واحد پولی چنان بوده که در کشورهای مختلف در مبادلات رایج بوده گویا نام سکه ضرب شده لاری یا لارین بوده.
آگاهی ما از تاریخ لارستان پیش از اسلام بسیار اندک است. بر اساس آنچه دراسطوره‌ها و افسانه‌های قدیم ایران زمین آورده‌اند، گرگین میلاد از پهلوانانِ باستان، بنیانگذار شهری بود که با نام او به (لاد) شهرت یافت.
چنانچه مطابقت تاریخی گرگین میلاد با مهرداد اشکانی پذیرفته شود، می‌توان اظهار کرد که شهر لار قریب دو هزار سال پیش بنا شده‌است. طبق روایات موجود، پس از گرگین میلاد فرزندان آن پهلوان افسانه‌ای، نسل اندر نسل به حکومت این منطقه منصوب شده‌اند و تا سال ۱۰۱۵ ق، پادشاهی شان بر جای بوده‌است .

بیشتر مردم این منطقه به زبانی به نام لاری (اچمی) با گویش‌های مختلف صحبت می‌کنند. زبان لارستانی یا لاری شاخه‌ای از پهلوی باستان است که با فارسی امروز بسیار متفاوت است این زبان زبان ساکنان جنوب یاستان فارس و استان هرمزگان است، در بعضی از مناطق و روستاها لهجه‌ها متفاوت است، این زبان در جای جای لارستان نمودهای گوناگونی دارد که بیشتر این تفاوت‌ها در تلفظ واژگان است شایان ذکر است که گویش خنجی نیز در راستا و هم سطح لاری قرار دارد که هر دو گویش، واژگان قدیمی و فارسی اصیل را در بردارند.
منطقهُ لارستان ، به دلیل نزدیکی با خلیج فارس و سواحل آن ، دارای موقعیت تجاری و ترانزیتی بسیار خوبی است. بیشتر درآمد مردم آن از تجارت دریایی و تبادل کالا با نواحی مرکزی ایران است.
از این رو لارستانی‌ها را باید از مشهورترین و موفق‌ترین بازرگانان جنوب ایران به شمار آورد. از دیگر مزیتهای لارستان وجود فرودگاه بین المللی می‌باشد که از لحاظ آمار پروازهای خارجی و همچنین جابجایی مسافر و بار با در نظر گرفتن تعداد جمعیت شهرستان بعد از فرودگاه بین المللی امام خمینی (ره) به عنوان دومین فرودگاه مطرح می‌باشد.
این شهرستان به جهت مجاورت با حوزه خلیج فارس به عنوان مکانی جهت گردشگران خارجی و ایرانیان مقیم کشورهای حاشیه خلیج فارس درآمده است.
صنایع دستی بومی این شهرستان نیز در خور اهمیت و سوغات محلی و مشهور لار، حلوای مسقطی لاری است. این حلوا ، همان طور که از نام آن بر می‌آید ، منسوب به مسقط ، یکی از شهرهای قدیمی عمّان است ، که تجُّار لارستانی در رفت و آمدهای تجاری به مسقط طرز پخت آن را فراگرفته اند قریبِ 150 سال است که این حلوا بهترین سوغاتی لار محسوب می‌شود مسقطی ترکیبی از آرد ، شکر، نشاسته ، روغن، مغز پسته و رنگ‌های گیاهی است و بسیار خوشمزه و مقوّی است .
اکنون یکی از کالاهای صادراتی این شهر است ودر بسته بندیهای مختلف و زیبا به مشتریان عرضه می‌شود .
از دیگر سوغاتی‌های شهر لار می‌توان به انواع خرما ، شیرینی‌های محلی ، انواع نان محلی ، شیرینی‌های محلی ، حنا و صنایع دستی اشاره کرد .
به دلیل نوع آب و هوای آن که گرم و خشک است، نخلستان¬های فراوان از یک سو و آب انبارها از سوی دیگر به جلوه شهرستان افزوده است.

کهن‌ترین بنای تاریخی در لارستان ، مربوط به دوران اشکانیان بیش از دو هزار سال قبل آتشکدهُ کاریان است ،که یکی از سه آتشکده بزرگ ایرانی در دوران قبل از اسلام است و نام آن را به زبان فرس قدیم، «آذر فَرَنْبَعْ» گفته‌اند.
بنای این آتشکده اکنون به صورت تلی از خاک به نام (تمب تشی) در نزدیکی روستای کاریان، از توابع بخش جویم به چشم می‌خورد.
همچنین از جمله بناهای تاریخی پیش از اسلام در لارستان تمب بت، آتشکدهُ کاریان، قلعه اژدها پیکر در لار، آتشکدهُ محلچه در بین راه اصلی لار به شیراز، قلعهُ سفید خنج، قلعهُ فرشته جان، قلعه ایلود، کاروانسراهای واقع در بین جادهُ خنج،، کاروان سراهای واقع در بین جادهُ خنج به فال و فال به سیراف، قلعه جبرئیل در بنارویه، قلعه کیقباد در جویم، و آثار و بقایای جادهُ باستانی عصرساسانی بین جویم و جهرم و بین فال و اسیر به سیراف، و فیروزآباد به خنج، و خنج به کاریان را می‌توان ذکر کرد.
لارستان دارای ذخایر زیرزمینیِ آهن، سورفات، گوگرد، نمک، سیمان، گچ، گرانیت، شن، ماسه و آهک است. این معادن یا در حال برداشت یا قابل استخراج هستند. گنبدهای نمکی متعدد منطقه معادن مختلفی دارند که بعضا قابل بهره‌برداری است.
بزرگترین گنبد گچی جهان بنام گنبد پاسخند نیز در این منطقه قرار دارد.
گنبدهای نمکی متعدد در لارستان چهره این منطقه بزرگ از کشور را دگرگون کرده‌اند. گنبدهای نمکی که از رسوبات نمک طی میلیونها سال به سطح زمین می‌رسند و همیشه در حال رشد هستند گنبدهای نمکی در لارستان امروزه به ارتفاعات مهمی تبدیل شده که با تنوع رنگها، چشم‌ها به آن خیره می‌گردد و یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری در لارستان به شمار می‌آیند علاوه بر جذب توریست منابع غنی از معادن مختلف را در خود جای داده‌اند که در راس آنها نمک و از دیگر ذخایر معدنی گوگرد، آهن، سولفات، سنگ گرانیت و... می‌توان نام برد.
حدود ۴۰۰٫۰۰۰ هکتار جنگل گرمسیری نیز به صورت پراکنده در دشت‌های لارستان وجود دارد.

منابع:
http://fa.wikipedia.org/wiki
http://www.farschto.ir/contents/sitcon/lar.html
http://iaularestan.ac.ir/?part=menu&inc=menu&id=39