کرمانشاه

اقلیم : گرم
نام قدیم : الیپی ،کامبادن، کارمیسین، کارمیشین، کرمینشان
مساحت : 24998
جمعیت : 1938060
استان کرمانشاه با وسعتی برابر با 25 /24434 کیلومتر مربع در غرب ایران قرار دارد. این استان حدود 1/45 درصد از مساحت کل کشور را تشکیل می‌دهد و به لحاظ وسعت هجدهمین استان کشور است.استان کرمانشاه در ناحیه غربی کشور قرار گرفته و حدود 45/1 درصد از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده است .این استان ز نظر جغرافیایی بین مدارهای 33 درجه و42 دقیقه تا 35 درجه و 17 دقیقه عرض شمالی و45 درجه و24 دقیقه تا 48 درجه و 6 طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد.استان کرمانشاه از شمال به استان کردستان ،از جنوب به استان‌های لرستان و ایلام ،از شرق به استان همدان و از غرب با کشور عراق هم جوار است.
وبیش از سیصد وسی کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق دارد این استان دارای 14 شهرستان، 29 بخش، 85 دهستان و 28 می‌باشد.
این استان از شمال به استان کردستان، از جنوب به استان‌های لرستان و ایلام، از شرق به استان همدان و از غرب با کشور عراق هم‌جوار است و بیش از سیصد و سی کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق دارد.کرمانشاه منطقه‌ای نیمه کوهستانی است و سلسله جبال زاگرس بخش عمده این استان را پوشانده است.
تنها در بخش‌هایی از دامنه‌های کم شیب این منطقه یا دره‌های عریض آن، زمین‌های کم ارتفاع و جلگه‌های آبرفتی مشاهده می‌شود.
استان تاریخی کرمانشاه همچون دیگر نقاط کشور کهنسال ما آثاری از روزگار مجد و عظمت ایران را در سینه کوه‌ها و پهن دشت‌های خود محفوظ کرده است . برخلاف سایر نقاط ایران که به صورت مقطعی مورد سکونت قرار گرفته اند .
این استان بدون وقفه در ادوار مختلف تاریخ مورد سکونت قرار گرفته است ، شواهد و مدارک باستان شناختی نشان می‌دهد این منطقه از اولین زیستگاه‌های انسان اولیه به شمار می‌رفته و یکی از مراکز مهم جمعیتی در زاگرس میانی محسوب می‌شده است .
تمامی مراحل و ادوار زندگی انسان از عهد حجر تا دوره‌های تمدنی پیش از تاریخ و سپس تا تشکیل حکومت‌های بزرگ سیر تطور خویش را در این محدوده طی کرده است .
به طوریکه غار شکارچیان بیستون نکات جالبی را درباره سابقه زندگی بشری در دوران پارینه سنگی در ایران روشن می‌دارد .
پس از این دوره در حدود 9 هزار سال پیش به علت گرم شدن هوا انسان غار را ترک کرده و روی به یکجانشینی می‌آورد که این حرکت موجب زراعت و دامپروری و براثر آن روستا نشینی می‌شود که بدون شک نخستین روستاها در این استان شکل گرفته که از جمله آنها می‌توان گنج دره هرسین ، گاکیه و تپه سراب اشاره کرد .
انسان‌های پیش از تاریخ گنج دره جزء نخستین انسان هایی هستند که در ایران سفالگری را اختراع کرده و روی به فعالیت‌های صنعتی آورده اند .

در هزاره چهارم پیش از میلاد استان کرمانشاه یکی از مراکز مهم تجاری و بازرگانی بوده و بازرگانان آن با بازرگانان شوشی و بین النهرینی به داد و ستد و مبادله کالا مبادرت می‌ورزیدند .
حضور بازارهایی در گودین کنگاور و چغاگاوانه اسلام آباد از آن دوره شاهدی بر این مدعا است

به استناد کتیبه‌های بابلی و آشوری ، ساکنان زاگرس اقوام لولوبی و گوتی بودند .
این مردمان سخت کوش و شجاع به منظور حفاظت از این خطه مرتب با بین النهرینی‌ها در

جنگ و ستیز بوده اند که در این امر به پیروزی‌های چشمگیری نیز نایل شده اند و از آن پس دره‌های زاگرس قرن‌ها مرکز تمدن و حکومت‌های ایرانی و بین النهرینی بوده که سرانجام عنصر ایرانی تمدن خود را بر این سامان غالب ساخت .
حضور نقش برجسته‌های این اقوام در سرپل ذهاب که یکی از قدیمی‌ترین نقش برجسته‌های خاورمیانه محسوب می‌شود بیانگر این موضوع است .

منطقه کرمانشاه به واسطه همجواری با دولت آشور ، پیوسته در معرض تهاجم دولت مقتدر آشور بود و شاهانی چون تیکلات پلیسر ، شلمانصر سوم ، بارها به محدوده کرمانشاه لشکرکشی کرده اند در کتیبه‌های به جا مانده از آشوریان از سرزمین‌های پارسوا ، زکروتی ، مادی‌ها و سرزمین نیشانی نام برده شده است ، نیشانی سرزمینی است که به اطراف کرمانشاه و ماهیدشت کنونی اطلاق می‌شد و به واسطه مراتع معروف خود برای پرورش و نگهداری اسب شهره بود .
در سالنامه‌های آشوری از شهری به نام الی پی نام برده شده که مورخان آن را بین کرمانشاه و همدان تشخیص داده اند و برخی دیگر از مورخان آن را در محل فعلی کرمانشاه معرفی کرده اند .

با شکل گیری حکومت‌ها ، این خطه نیز یکی از مراکز مادی محسوب می‌شده است که از این دوره یادمان هایی با ارزش چون دژ گودین در کنگاور برجای مانده است . در این دوره کرمانشاه یکی از شاهراهای حیاتی ایران بوده و جاده اکباتان به بابل از این استان عبور می‌کرده است .

در دوره هخامنشی با عبور جاده شاهی که یک رشته آن اکباتان را به بابل وصل می‌کرد بر رونق و آبادانی این منطقه افزوده شد . پس از انقراض هخامنشیان ، در دوره سلوکی مناطقی از کرمانشاه چون بیستون و دینور محل حضور کلنی‌های یونانی بوده ولی دیری نپائید که اشکانیان آنان را شکست داده و در این منطقه حضور پیدا کردند.
نقش برجسته‌های اشکانی در بیستون بیانگر این موضوع است. در این دوره بیستون یکی از مراکز مهم دوره اشکانی محسوب می‌شده است.

استان کرمانشاه در دوره ساسانی بیش از هر دوره دیگری از اعتبار و رونق خاصی برخوردار بوده است. این منطقه همواره مورد توجه شهریاران ساسانی بوده و به علت نزدیکی با تیسفون پایتخت آنها ، ایام تابستان را در قصور ییلاقی اینجا می‌گذرانده اند.
در اخبار مورخان اسلامی به کرات آمده که خسرو اول در نواحی طاق بستان قصوری ساخته

بود که در آنها از فغفور چین ورای هند و قیصر روم و دیگر حکمرانان روزگار پذیرایی کرده است

با احداث شهرهایی چون حلوان در این سو و سیاست شهر سازی پادشاهان ساسانی در غرب کشور که به بنیاد شهر کرمانشاه منجر گردید .
این حوزه بیش از پیش اعتبار یافت و شاهان ساسانی با ایجاد پل هایی بر روی رودخانه‌ها و بناهای عام المنفعه رفاه و رونق اقتصادی را برای مردم این دیار به ارمغان آورده بودند .

با شکست ساسانیان توسط مسلمین ، مردم این منطقه برخلاف برخی مناطق دیگر جزء اولین مردمانی بودند که به دین مقدس اسلام ایمان آورده و به ترویج آن پرداختند .

مسجد عبدالله بن عمر در ریجاب که یکی از قدیمی‌ترین مساجد صدر اسلام است . یادگاری از آن زمان می‌باشد . از دوران آرامگاهی از یاران وفادار پیامبر اسلام که در جنگ‌ها وی را یاری می‌کردند به یادگار مانده که می‌توان به آرامگاه ابودجانه در ریجاب اشاره کرد .
در دوره خلفای عباسی کرمانشاه یکی از چهار شهر مهم و معتبر ولایات جبال بود . هارون‌الرشید خلیفه معروف عباسی بدین سامان توجه خاصی داشت ، به طوریکه سیاحان و جهانگردان از آبادانی و زیبایی شهر یاد می‌کنند .

ابن حوقل و استخری از شهر کرمانشاه به عنوان شهرستانی زیبا که اشجار و آب فراوان دارد یاد می‌کنند . مقدسی این شهر را به همراه شهرهای همدان ، ری و اصفهان جزء چهار شهر معروف ایالت جبال معرفی می‌کند .

در سده سوم هجری کرمانشاه در قلمرو و حکومت صفاریان قرار داشت . در قرن چهارم سلسله کوچکی از اکراد بنام حسنویه د رولایات غرب استقلالی پیدا کردند ، مؤسس این

سلسله حسنویه که معروفترین این خاندان نیز هست نزدیک پنجاه سال حکمرانی کرد و قلعه بزرگ سرماج را مقر خود نمود .
در سال 441 ساطان طغرل سلجوقی صد هزار سپاهی به تسخیر قلعه سرماج فرستاد که پس از چهار سال موفق به تسخیر قلعه گردید .
در سده ششم هجری سلطان سنجر سلجوقی ، کرمانشاهان و توابع آن را در حوزه حکمرانی برادر زاده خود سلیمان شاه ملقب به « ایوه » قرار داد.
در سده هفتم کرمانشاهان همچون مناطق خراسان و دیگر بخش‌های ایران از هجوم مغول آسیب فراوان دید به طوریکه سپاهیان هلاکو در این منطقه قتل و غارتی فجیع به عمل آوردند ولی در اواخر دوره ایلخانی در زمان حکومت ابوسعید این خطه مورد توجه قرار می‌گیرد به طوریکه در زمان حکومت وی شهر سلطانیه چمچمال نزدیک بیستون احداث گردید .
در این زمان همان طوریکه حمدالله مستوفی اشاره می‌کند کرمانشاهان یکی از ایالت‌های 16 گانه کردستان بوده است .

در قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری کرمانشاه مورد تجاوز عثمانیان واقع می‌گردد . در این زمان هرسین و ماهیدشت حکومت نشین بوده ولی از کرمانشاهان نامی پیدا نیست .

در زمان صفویه کرمانشاهان اهمیت و اعتبار زیادی پیدا کرد در دوره سلطنت شاه طهماسب اول حکومتی بنام کلهر و در زمان شاه صفی حکومتی تحت عنوان سنقر و کلهر در این حدود تشکیل شد و به خوانین زنگنه تفویض گردید .
در حقیقت از این زمان تجدید بنای کرمانشاه و تشکیل ولایت فعلی شروع می‌شود .

همزمان با حمله افغان و سقوط اصفهان ، کرمانشاهان نیز با تجاوز عثمانی‌ها مواجه گردید و بار دیگر رو به خرابی نهاد . در زمان حکومت زندیه خوانین زنگنه و اهالی کرمانشاه نخست حکومت کریم خان را نپذیرفتند به همین جهت کرمانشاه مدتی با محاصره و خرابی مواجه گردید .
در دوره قاجاریه کرمانشاه اعتبار و اهمیت زیادی پیدا کرد . فتحعلیشاه در سال 1221 ه.ق یکی از پسران خود به نام محمد علی میرزای دولتشاه را با سمت سرحدداری عراقین به این شغل منصوب کرد و ایالت خوزستان را نیز ضمیمه قلمرو او کرد و در حقیقت در این زمان کرمانشاه به یک پایگاه نظامی مجهز علیه دولت عثمانی تبدیل شد .

آب و هوا
استان کرمانشاه دارای آب و هوای گرمسیری است. این استان از نظر آب و هوا تحت تأثیر عوامل چندی است که اوضاع اقلیمی این ناحیه را به وجود می‌آورد.از جمله:

ورود و عبور جریان هوای مدیترانه‌ای: این جریان هوا عامل اصلی بارندگی در استان کرمانشاه است.

ارتفاعات این استان: ناهمواری‌های استان در مقابل جریان‌های مرطوب غربی قرار دارد. معمولاً دامنه‌های این کوهستان‌ها خصوصاً دامنه‌های رو به غرب، دارای رطوبت بیش‌تر و دامنه‌های رو به شرق خشک‌تر و دارای نزولات جوی کم‌تر است.
در مناطق کوهستانی برف چندین ماه از سال در ارتفاعات می‌ماند و درجه حرارت تا پانزده درجه سانتی‌گراد پایین می‌آید. فصل زمستان در این مناطق طولانی است و با بهاری کوتاه به تابستان متصل می‌شود.

بر اساس آخرین وضعیت تقسیمات کشوری، استان کرمانشاه دارای دوازده شهرستان، بیست و شش شهر، بیست و پنج بخش و هشتاد و سه دهستان است.

پوشاک زنان
سربند: سربند زنان کرد این استان پرپشت است و از چندین دستمال کلاغی ریشه‌دار تشکیل می‌شود. گاه نیز بانوان کرد به ویژه دختران و نوعروسان به جای سربند، از کلاهک یا عرق‌چین منجوق‌دوزی شده استفاده می‌کنند.زیرپوش: زیر پیراهن زنان کرد این منطقه ساده و بلند است و تا پشت پا می‌رسد.
پیراهن: پیراهن زنان کرد بلند و گشاد است و معمولاً آن را از پارچه‌های گل‌دار تهیه می‌کنند.
کلنجه: کلنجه یکی از پوشاک زیبای بومی و مورد علاقه زنان کرد این استان است؛ زیرا علاوه بر رنگ، با برش و وضع تزیین خاص خود، به زنان امکان استفاده از زیورهای گوناگون را می‌دهد.

قبا: مانند پیراهن تمام قد و بلند است و تا پشت پا می‌رسد. رویه‌اش اغلب از مخمل الوان تهیه می‌شود.
روپوش: چادری از پارچه ابریشمی مشکی رنگ است و معمولاً آن را از درازا بر پشت و گردن می‌اندازند و دو گوشه بالایی آن را جلو آورده و روی سینه گره می‌زنند.
جافی: شلواری ماند شلوار مردان است. این شلوار را زنان کرد به ویژه زنان روستایی هنگام کار می‌پوشند. در سایر مواقع زنان شلواری گشاد از جنس حریر به پا می‌کنند.




پوشاک مردان
عرق‌چین: عرق‌چین نوعی کلاه است که بانوان کرد آن را از نخ یا ابریشم می‌بافند. برخی از مردان از عرق‌چین و برخی دیگر از کلاه مخروطی شکل پارچه‌ای استفاده می‌کنند.
سر بند: مردان کرد به دور عرق‌چین یا کلاه مخروطی خود، دستمال‌های متعددی می‌پیچند. بعضی از این دستمال‌ها به رنگ‌های روشن و گل‌دار است.
کرواسی فقیانه: پیراهنی است با آستین‌های بلند که به فقیانه معروف است.
سخمه: بر روی پیراهن پوشیده می‌شود جلوی آن کاملاً باز و دکمه‌دار است.
قبا: پوشش تمام قدی است که بر روی سخمه می‌پوشند.
شال: شال کمر را از پارچه‌های نرم و محکم انتخاب می‌کنند و به دو صورت ساده یا قلابی چپ و راست می‌بندند.
سلته: نیم تنة آستین‌داری است. در قسمت داخل آن دو جیب می‌دوزند و مانند کت و روپوش از آن استفاده می‌کنند.
جافی: شلواری است که به سبب راحتی امروزه در اکثر نقاط ایران رایج است. این نوع شلوار از مچ پا تنگ و به طرف بالا فراخ‌تر و با بندی در کمر بسته می‌شود.
پاپوش: اعیان و اشراف و سواره ایل از گیوه ملکی و زیره گامیشی (گاومیشی) و در صورت دسترسی در تابستان از کلاش اورامی استفاده می‌کنند.
کپنک: در زمستان‌ها به جای پالتو از کپنگ استفاده می‌شود.
این لباس از نمد مرغوب و عالی تهیه می‌شود.
جوراب: جوراب مردان کرد از پشم‌های الوان بافته می‌شود.
زبان و گویش مردم استان کرمانشاه در یک نگاه
استان تاریخی کرمانشاهان سرزمین انواع گویشها و لهجه‌ها است. استانی که گویشها و لهجه‌های مناطق مختلف آن مانند طبیعت هزار رنگش است.
به اعتقاد صاحب نظران شاید کمتر استانی به اندازه استان کرمانشاه از لحاظ تنوع قومها، قبیله‌ها، فرقه‌ها و مذاهب مختلف برخودار باشد و هر یک از این گروه‌ها نیز به لهجه‌ها و گویشهای شیرین خود تکلم می‌کنند : در استان کرمانشاه با توجه به قدمت و غنای تاریخی این استان ‪ دهها گونه و گویش محلی وجود دارد.
جاف جوانرود، سورانی، پاوه‌ای، ژاو رودی، لهونی، بالاجوبی، کلهری، لکی، فارسی کرمانشاهی، اورامی، گوران، لری و لکی را از رایج‌ترین گونه‌های گویشی در استان کرمانشاه است.
همچنین زبانهای ترکی سنقری وعربی هم دربعضی مناطق تکلم می‌شود. گویشهای مختلفی که در استان کرمانشاه رواج دارد ریشه در زبان کردی به عنوان زبان نژاد یا قوم کرد دارد.
زبان کردی دارای چهار شاخه اصلی است و ‪۶۰گونه گویشی را در بر می‌گیرد. چهار شاخه اصلی زبان کردی شامل کرمانج جنوب ، کرمانج شمال ، کردی کرمانشاهی و اورامی و گوران است که هر یک گویشهای خاصی را شامل می‌شود.
کرمانج جنوب در ایل جاف در کرمانشاه رایج است. کردی کرمانشاهی است که خاص قبایل ، ایلات و عشایر استان کرمانشاه و ایلام است. این شاخه از زبان کردی دارای گویش معیار است و آن کردی کلهری است.
گویش اکثریت مردم کرمانشاه کردی کلهری است و در کنار آن فارسی کرمانشاهی نیز که اختلاطی از کردی کلهر با زبان فارسی است از ‪۲۰۰سال پیش در این استان رایج شده است.
شاخه چهارم زبان کردی اورامی و گوران است که در منطقه اورامانات کرمانشاه رایج است. تمام اشعار سروده شده به زبان کردی تاکنون به این گویش سروده شده است.
در چند سال اخیر نیز گویش وران دانش آموخته گویش کلهر شروع به سرودن شعر در این گویش کرده‌اند.
در میان این گویشها کردی کلهری بیشترین گویش ور را در استان دارد و لری محدودترین گویش در استان کرمانشاه است. آنچه امروز ملموس است گویشهای محلی به واسطه مسایلی در حال از بین رفتن است؛ دور شدن مردم گویش ور از خاستگاه اولیه خود یعنی زیست بوم و قرار گرفتن در بخشها و شهرهای جدید ، تداخل فرهنگها و گویشها و زبانهای گوناگون ، گوناگونی اقلیمها و جغرافیای شهر‌ها و روستاها ، مهاجرت ، سواد آموزی و دور شدن از گویش مادری از جمله دلایل است.
با تشکیل حکومت قاجار در ایران و شکل گیری سازمانهای اداری و حکومتی در آن زمان و وجود امارتهای حکومتی نوادگان آنها در نقاط مختلف کشور و رسمی بودن زبان فارسی و سخن گفتن باسوادان (کارمندان و طیف حاکم) به زبان فارسی و عدم آشنایی آنان با زبانهای محلی، کافی بود تا مردم برای ارتباط برقرار کردن با آنان به زبان فارسی نیازپیداکنند با توجه‌به‌وجود قشر بازاری و بیسواد در میان مردم و عدم آشنایی آنان با زبان فارسی در بیشتر اوقات آنان با مشکل پائین بودن دایره‌واژگان فارسی روبه‌رو می‌شدند و برای جبران آن واژگانی از زبان کردی را در سخن خود می‌آوردند بدین گونه‌شخص دیگری این واژه‌را از یکی میشنید و به‌گمان آنکه‌واژه‌ای فارسی است آنرا در مکالمات خود به‌کار می‌برد و بدین گونه‌در بین مردم کرمانشاه زبان فارسی رایج شد گونه ای فارسی که واژگان کردی موجود در آن کم نیست.
استان کرمانشاه از دیدگاه مذهبی نیز دارای گونه‌گونی بسیار زیادی است. به طور مثال پیروان کیشهای شیعه، سنی، اهل حق (یارسان)، مسیحی (ارمنی)، آشوری، و یهودی در این استان در کنار هم زندگی می‌کنند.
استان کرمانشاه که دارای آب و هوای متنوعی در مناطق مختلف است در حدود ۷۷۰ چشمه و ۷۴ سراب را در خود جای داده‌است که آن را بستر مناسبی برای رودخانه‌های فصلی و دائمی تبدیل کرده‌است.بیش از نیمی از وسعت استان کرمانشاه را کوه‌های مرتفع پوشانده‌است.
رشته کوه زاگرس، به صورت مجموعه‌ای از رشته‌های موازی، با دشت‌های مرتفع کوهستانی در بین آنها، پوشش گیاهی متنوعی به وجود آورده‌است.
استان کرمانشاه یکی از مناطق عشایری ایران است و به علت شرایط اقلیمی محصولات کشاورزی متعددی تولید می‌شود. صنایع این استان به دو گروه صنایع دستی و ماشینی تقسیم می‌شود که بزرگترین صنعت کارخانه‌ای این استان تصفیه خانه نفت می‌باشد.
از نظر ذخائر معدنی نیز این استان حائز اهمیت می‌باشد که عمده‌ترین آنها عبارتند از آهن، سرب، گوگرد، آلومیت، کوارتزیت و غیره.
منبع :http://www.ichto.ir/
http://www.kermanshahchhto.ir/
http://fa.wikipedia.org/