مراسم علم بندی و علم واچینی

مراسم علم بندی و علم واچینی

در سده‌های گذشته مراسم علم واچینی، مراسم جشن خرمن محسوب می‌شد. در این روز شرکت کنندگان بهترین لباس خود را می‌پوشیدند و از محل‌های مختلف به جایگاه مراسم که وادی بقعه محل بود و اغلب درخت هایی سایه گستر داشت، می‌رفتند. زمان این جشن در نقاط کوهستانی گیلان پس از درو گندم و جو با به دست آوردن اولین محصول سال و در قسمت جلگه پس از برداشت محصول برنج انجام می‌گرفت تا دست کشاورزان برای خرج کشی باز باشد. روز برگزاری معمولا جمعه و گاهی دوشنبه بود که متولی(شیخ) بقعه محل با مشورت ریش سفیدان معین می‌کرد و به مردم محل اطلاع می‌داد؛ هر بقعه برای خودش ابواب جمعی داشت که کسانی را در برمی گرفت که مرده هایشان را در قبرستان بقعه دفن می‌کردند و اصطلاحا این افراد را تکیه شریک می‌گفتند؛ تکیه شریکان به اندازه توانایی مالی خود برای خرج کشی علم واچینی تدارک می‌دیدند.
صبح روز علم واچینی دسته‌های گوناگون از محل‌های مختلف به جایگاه بقعه محل می‌رفتند. قبل و بعد از ناهار بسیاری به زیارت بقعه می‌رفتند و نذورات خود را در بقعه قرار می‌دادند. علم عبارت بود از چوبی که اندازه دور آن تقریبا 30 سانتی متر و به ارتفاع دو متر که در نقاط کوهستانی معمولا از چوب درخت نوج در جلگه از چوب شمشاد تهیه می‌شد. گاه چند خانواده علم مشترکی داشتند.
خانواده‌های عزادار، تازه‌ترین لباس جوان ناکام خود را دور علم می‌پیچیدند و به آن علم رخت می‌گفتند. چند جای دور کمر علم را با نوارهای پارچه ای می‌بستند. این علم‌ها یادآور عزای خانوادگی بود و گشودن علم رخت در روز علم واچینی نوعی مراسم سالگرد برای جوانمرده‌ها محسوب می‌شد. متولی، علم را از درون بقعه به صحن می‌آورد. خانواد‌ها و بیشتر تازه داغدیده‌ها با شیون و فغان دور علم جمعی می‌شدند، نوحه خوان که اغلب خود متولی بود نوحه خوانی می‌کرد و مردم،علم در دست، بقعه را طواف می‌کردند. نوجوانان و کودکان دامداران دست‌های شاخه نورس و گاهی علف را برای یمن و تبرک به علم می‌مالیدند. اعتقاد بر این بود که نباید علف متبرک را به زمین بگذارند تا به خانه برند و به دام‌های خود دهند که از بیماری‌ها محفوظ باشند.
با توجه به قدمت علم واچینی به پیش از اسلام، نوحه سرایی و ذکر مصیبت این مراسم نیز سابقه ای کهن دارد و از افسانه‌های سوگ سیاوش نشات گرفته است. با گسترش و نفوذ آیین تشیع به وسیله علویان که خود شرح و بیان ایثار و شهادت مظلومیت امامان شیعه را به همراه داشت و خصوصا حماسه آفرینی شهیدان کربلا که مضمون گفتار شاعران و مناقبان و قوالان قرار گرفت، به تدریج در طی سال‌های و قرون متوالی مراسم علم واچینی از جشن خرمن به مراسمی مذهبی بدل گردید.
مراسم علم بندی که مقدمه علم واچینی محسوب می‌شود (یعنی بستن و پیچیدن پارچه‌ها به دور علم) در هفته اول محرم و در بقاع متبرکه انجام می‌شود. علم بندی با روشن کردن شمع، نذر و نیاز و حاجت خواهی همراه است. شخصی که نذر و نیتی دارد پارچه سبز رنگی را بر علم می‌بندد.
علم واچینی در روزی دیگر، معمولا عاشورا و یا سومین روز درگذشت امام حسین(ع)- که البته زمان آن برای بقاع مختلف فرق می‌کند- با مشارکت مستقیم کسانی که علم را بسته اند و دیگران انجام می‌گیرد. در این روز کسانی که در فاصله علم بستن و علم واچیدن نذر و نیازشان برآورده شده با قربانی کردن گوسفند و طعام دادن به زایران حضور فعال‌تری دارند.
پس از باز کردن پارچه‌های دور علم، چوب علم را در مسجد گذاشته می‌شود. و علم رخت (پارچه‌های علم) را در بقچه ای می‌پیچیدند و درون خمره ای که داخل بقعه و یا مسجد بود جا می‌دهند و روی آن را می‌پوشاندند و گاه برای آنکه دستبرد نخورد به خانه متولی برده می‌شود تا ماه محرم سال آینده، دوباره آن را دور علم ببندند یا به اصطلاح علم بندی کنند.
مراسم علم بندی و علم واچینی
مراسم علم بندی و علم واچینی
مراسم علم بندی و علم واچینی
مراسم علم بندی و علم واچینی
مراسم علم بندی و علم واچینی

مطالب بیشتر
[username]

[username] [shamsidatetime]

[postbody]