غار کیارام که با نام غار "وسط دل دل" نیز شناخته می‌شود در شش کیلومتری روستای فرنگ از توابع دهستان فارسیان بخش گالیکش شهرستان مینودشت واقع است. براساس منابع تاریخی قدیمی‌ترین بقایای حضور انسان که در استان گلستان کشف شده مربوط به غار "کیارام" است که گفته می‌شود به حدود 100 هزار سال پیش و دوره پارینه سنگی میانه (موسترین) تعلق دارد.
در جلوی در غار یک رودخانه فصلی وجود دارد که هفت متر پایین‌تر از کف غار است و اطراف آن پوشش جنگلی انبوه و متراکم وجود دارد.دسترسی آسان، نزدیکی به منبع تامین آب (رودخانه فصلی)، روشنایی نسبی داخل غار، امنیت و موقعیت جغرافیایی آن از جمله ویژگی‌هایی است که سبب برتری این غار و علت استفاده درازمدت و پیوسته آن در طول تاریخ و استمرار در آن شده است.
عمق غار کیارام در حدود ۲۴متر است و از انتهای غار تا ۱۹/۵ متری دهانه آن از سقف قطرات آب می‌چکد که در نتیجه آن یک بستر آهکی را تشکیل داده، کف غار صخره‌ای بوده و به علت استفاده مستمر برای سکونت دام (گوسفند و بز) پوشیده از فضولات است.
نور کافی در غار وجود دارد و تقریباً تا انتهای آن روشن است، سقف غار از جنس رسوبات سنگ آهکی است و در آن نحوه قرارگیری رگه‌های زمین ساختی که به طرز جالبی روی هم قرار گرفته، بسیار مشخص است.
بخشی از سقف غار فروریخته و آثار ریزش و آوار در کف غار کاملا مشهود است و در دهانه غار رگه‌های سیاه رنگ براقی دیده می‌شود که در اثر استفاده مستمر و طولانی بوجود آمده است.
غار وسط دل دل در تیر و مردادماه سال ۱۳۴۲توسط پروفسور مک برنی مورد بررسی، شناسایی و گمانه‌زنی باستان‌شناختی قرار گرفت. هیئت علمی دانشگاه کمبریج به سرپرستی "چارلز مک برنی" استاد باستانشناسی پیش از تاریخ این دانشگاه در این بررسی منطقه‌ای بابل و مشهد را مورد بررسی و بازدید قرار دادند که هدف آن بررسی و شناسایی مکان‌های پارینه سنگی جدید بود.
در طول این بررسی 24دهانه غار شناسایی شد که تعداد 10دهانه ارزش گمانه‌زنی باستان‌شناختی داشتند که از آن جمله کیارام یک یا وسط دل دل بود.
این غار همچنین برای دومین بار در سال 1379توسط هیئت بررسی و شناسایی غارهای استان گلستان به سرپرستی "جبرئیل نوکنده" مورد بازدید، بررسی و مطالعه قرار گرفت.
اولین فصل بررسی و باستانشناسی غارهای استان گلستان در این سال با هدف شناسایی غارهای پیش از تاریخ و مکان‌های استقراری و ثبت آنها در فهرست آثار ملی کشور انجام شد و عمده حوزه مطالعاتی آن شهرستان مینودشت و بخش گالیکش بود.
حاصل این پژوهش کشف تعداد 26دهانه غار و پناهگاه صخره‌ای بود که از این تعداد 20 دهانه دارای آثار استقرارهای مختلف فرهنگی بودند. گروه بررسی‌کننده در این فصل موفق به کشف مصنوعات و ابزارهای سنگی شد و دیگر غارهای این منطقه بدون آثار استقراری مشخص از دوره پارینه سنگی بود.
غار کیارام در گویش محلی به "دره چفت" خوانده می‌شود و از روستای "براین" است در حالی که هیئت علمی دانشگاه کمبریج به دلیل آنکه از روستای کیارام به این غار دسترسی پیدا کردند نام این روستا را بر غار نهادند.
گفتنی است غار کیارام با مشخصات "اثر تاریخی غار وسط دل دل" واقع در شهرستان مینودشت، شش کیلومتری ضلع شرقی روستای فرنگ، بخش گالیکش در تیرماه سال 1379به شماره ۲۷۲۲و با قدمت "پارینه سنگی میانه، عصرآهن و اسلامی" در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
نتیجه گمانه‌زنی و کاوش باستان‌شناختی مک برنی پیدایش مواد فرهنگی از دوره‌های اسلامی، عصر آهن و ابزارهای سنگی دوره پارینه سنگی مشابه فرهنگی "موستری" بود.
ابزارهای سنگی و مصنوعات این غار شامل "تراشه"، ابزارهای کوچکی مشابه مصنوعات و ابزارهای سنگی فرهنگ موستری غارهای زاگرس و غار تشیک تاش ازبکستان است.
بقایای جانوری به دست آمده نیز شامل گاو وحشی، گوزن قرمز و گرگدن است، غار کیارام تنها محوطه پارینه سنگی است که بقایای گرگدن در آن شناسایی شده است. بقایای جانوری به دست آمده حاکی از وجود یک محیط جنگلی در اطراف غار در آن دوره بوده و این غار مورد سکونت گروه‌های شکار و جمع‌آورندگان غذا بوده است.
همچنین طبق نظر پروفسور مک برنی احتمالا این مکان به دوره پارینه سنگی میانه (حدود ۱۰۰هزار سال پیش) میرسد که در یک دوره میان یخچالی با طی دوره کوتاه گرم و در آخرین دوره یخچالی مورد استفاده انسان بوده است.
از سوی دیگر غار وسط دل دل قدیمی‌ترین غار مسکونی در استان‌های گیلان، مازندران و گلستان محسوب می‌شود، تاکنون سه غار به نام‌های "کمربند، هوتو (هاتو) و علی‌تپه در بهشهر مازندران شناسایی و مورد کاوش باستان‌شناختی قرار گرفته‌اند که غار کیارام از همه قدیمی‌تر است.
در بازدیدی که از غار کیارام شد بر دیوار صخره سمت راست دهانه غار (ضلع شمالی) "نگاره گردونه مهر" که در داخل یک دایره حجاری شده مشاهده شد.قطر تقریبی دایره حدود 10 سانتیمتر و عمق حجاری بین یک تا سه میلیمتر متفاوت است جهت حرکت ضلع‌ها با شاخه‌های گردونه مهر در جهت حرکت عقربه‌های ساعت است.
گردونه‌های مهر هندی (تیره دیگر از اقوام آریایی) برخلاف حرکت ساعت است، هرچند به علت گذشت زمان و جنس صخره‌ها این نگاره‌های غار کیارام در حال کم‌رنگ شدن و نهایتا محو کامل است .
گردونه مهر نگاره‌ای بسیار کهنسال است که در نزد پیشینیان به عنوان نماد نیروهای آسمانی به شمار می‌آمد و نام‌های دیگر آن چلیپا، گردونه خورشید و صلیب شکسته است.
انگیزه حجار این نگاره ایجاد زیبایی ورودی غار نبوده بلکه هدف از حجاری نگاره گردونه مهر بر دهانه غار، یک انگیزه و اندیشه آیینی و باور دینی بوده و شاید با حجاری این طرح به زیبایی دهانه غار نیز نظر داشته است.
منبع :
http://www.farsnews.com/
