دیواری به قدمت دیوار چین!

دیواری به قدمت دیوار چین!

دیوار گرگان، دیوار بزرگ اسکندر یا دیوار سرخ نام‌هایی است که بر دیوار گرگان در ادوار مختلف تاریخ گذاشته‌اند.
دیواری که به گفته مورخان قدمتی هم‌اندازه دیوار چین دارد. این دیوار عظیم تاریخی که ۲۰۰ کیلومتر طول دارد در ۲۹ تیرماه سال ۱۳۷۸ و به شماره ۲۳۴۵ به ثبت ملی رسیده است.
دیوار بزرگ اسکندر یا دیوار سرخ که در متون قدیمی با نام "مار سرخ" نیز نامیده شده است، در جهت شرقی - غربی با ۲۰۰ کیلومتر طول ساخته شده و از کنار دریای خزر در ناحیه گمیشان آغاز شده و تا کوه‌های گلیداغ در شمال‌شرق کلاله ادامه یافته است.
این دیوار از آن رو به «مار سرخ» معروف شده که در ساخت هسته مرکزی و قسمت‌های میانی آن آجرهای سرخ رنگ به کار رفته است. پیش از آغاز تحقیقات علمی، برخی ساخت این دیوار را به اسکندر مقدونی نسبت می‌دادند و برخی دیگر آن را متعلق به زمان کوروش هخامنشی یا دوران اشکانی می‌دانستند. از این دیوار در برخی متون به سد سکندر و سد نوشیروان نیز نام برده شده است.
از آنجا که این دیوار در جنوب دهستان (در ترکمنستان کنونی) و شمال گمیشان آغاز می‌شده و از نزدیکی گرگان و رود گرگان نیز می‌گذشته به این اسامی هم معروف شده است. همچنین محمد بن نجیب بکران در جهان‌نامه نام این دیوار را «تجنبار» نوشته است.
دیوار بزرگ گرگان به اواخر دوره ساسانی متعلق است و بازه زمانی ۴۲۹ تا حدود سال ۶۱۵ میلادی را در برمی‌گیرد. اغلب تاریخ‌نگاران بر این باورند انوشیروان ساسانی این دیوار را بنا نهاده، اما گردیزی در زین‌الخبار آغاز بنای آن را به یزدگرد اول و اتمام آن را به انوشیروان نسبت می‌دهد. پادشاهان ساسانی که با امپراتوری روم شرقی جنگ‌های مداومی داشتند از سوی شمال نیز با تهدید قوم هون (Hun) و دیگر اقوام شمالی روبه‌رو بودند.
پیروز، پادشاه ساسانی در سال‌های ۴۵۹ تا ۴۸۴ میلادی زمانی که با هون‌های سفید نبرد می‌کرد، مدتی را به طور متناوب در منطقه گرگان گذرانده است؛ بنابراین احتمالاً او یا پادشاه ساسانی دیگری (قبل یا بعد از او) برای محافظت از دشت حاصلخیز گرگان در برابر هون‌ها این دیوار را ساخته است. بنابراین دیوار می‌توانست محل رخنه این اقوام را به داخل ایران در فواصل کوهستان‌های قفقاز و خط ساحلی دریای مازندران ببندد. اتفاق نظر است که این دیوار برای جلوگیری از تاخت و تاز قبایل صحرانورد بنا شده بود.
مارکوارت نیز در شهرستان‌های ایران به ساخت این دیوار توسط یزدگرد و بنای شهر دهستان توسط نرسی اشکانی و کمش تپه توسط آژی‌دهاک اشاره می‌کند. سعید نفیسی هم در تاریخ تمدن ایران ساسانی از تعمیر آن توسط مازیار فرمانروای طبرستان خبر می‌دهد.
در زمان احداث «مار سرخ» سطح آب دریای مازندران پایین‌تر از سطح کنونی آن بوده؛ بنابراین محتمل است برخی از قسمت‌های این دیوار دفاعی اکنون زیر آب فرو رفته باشد. کاوش‌های سال ۲۰۰۷ زیر آب‌های خلیج گرگان بخش‌هایی از دیواری به نام دیوار «تمیشه» را آشکار کرد که گمان می‌رود در نقطه‌ای به دیوار گرگان متصل می‌شده است. حدس‌هایی نیز در این مورد وجود دارد که بخش‌های زیر آب دریا، قسمت‌هایی از پادگانی بزرگ یا حتی بندری ساسانی باشد. گرچه در این زمینه باید تحقیقات بیشتری صورت پذیرد.
ضمن کاوش دیوار دفاعی گرگان اشیای گوناگونی مانند سفال، شیشه و فلز به دست آمد که در بین این اشیا سفال از اهمیت بیشتری برخوردار است. سفالینه‌های دیوار را می‌توان به ۳ گروه ذبل تقسیم‌بندی کرد: سفال خاکستری دوره اشکانی، سفال قرمز دوره اشکانی، سفال قرمز دوره ساسانی.
دیواری به قدمت دیوار چین!

مطالب بیشتر
[username]

[username] [shamsidatetime]

[postbody]