کلیسای جامع وانک در اصفهان

کلیسای جامع وانک در اصفهان

عبادت­گاه‌ها همواره نقش مهم و اساسی در بازتاب تفکرات یک قوم ایفا کرده اند. مساجد مسلمانان، کلیساهای مسیحیان و کنیسه‌های یهودیان همه و همه خواستگاه عمیق‌ترین باورها و اعتقادات در میان پیروان خود بوده اند. پیروان آیین‌ها و مذاهب گوناگون تاریخ آیینی خود را در تبلور معماری عبادتگاه هایشان به رخ جهانیان می‌کشند. در این میان کلیسای وانک بازمانده ای تاریخی از کوچ ارامنه به ایران، یکی از بزرگترین و زیباترین کلیساهای ایران است. ساخت کلیسای جامع حدوداً در سال 1043 شمسی به پایان رسید. مجموعه‌ی کلیسای جامع شامل یک برج ناقوس که در سال 1081 شمسی ساخته شده است، دستگاه چاپ عکس و کتابخانه ای به قدمت134 سال می‌باشد. همچنین موزه­ ی کلیسای جامع در سال 1284 شمسی برای بازدید عموم بازگشایی شده است.

تاریخچه­ ی کلیسای وانک
بعد از جنگ‌های امپراتوری عثمانی، ارامنه به منظور یافتن یک زندگی جدید به ایران کوچ کردند. در آن زمان شاه عباس اول زمامدار حکومت صفویه بود. شاه عباس اول ده‌ها هزار ارمنی را در استانهای جنوبی رود ارس سکنی داد . او همچنین ارامنه ای را که از تهاجم عثمانی به نخجوان پناه برده بودند را به ایران آورد. نخجوان در قرن‌های 14 تا 18 میلادی خسارات زیادی را بابت جنگ‌های عثمانی متحمل شد. نهایتاً، در قرن 16 میلادی زمانیکه شاه عباس اول متوجه شد که امپراتوری عثمانی قصد دارد شهر نخجوان و شهرهای حومه آن را تحت فرمانروایی خود درآورد همه‌ی پیروان ادیان آن سرزمین‌ها اعم از مسلمانان، یهودیان و ارامنه را مجبور به ترک خانه و کاشانه شان کرد و همه آن‌ها را در ایران سکنی داد. سرانجام اینگونه بود که نخجوان تحت تسلط و فرمانروایی سلسله صفویه قرار گرفت . ارامنه ای که از نخجوان به ایران مهاجرت کرده بودند در پایتخت حکومت صفویه یعنی اصفهان ساکن شدند. آن‌ها محله ای در اصفهان را برای جمع شدن گروهی و محل زندگی خود انتخاب کردند. که بعد‌ها اسم آن را از به تأسی از سرزمین اصلی خود که اکنون در جمهوری آذربایجان قرار گرفته است؛ جلفا نامگذاری کردند. ارامنه بعد از ورود به ایران و انتخاب اقامتگاهی در اصفهان، شروع به ساخت کلیساها و عبادتگاه هایی برای انجام شعائر مذهبی خود کردند
اولین کلیسایی که در جلفا بنا نهاده شد کلیسای کوچکی بود که Amna Perkich نام داشت و همین کلیسای کوچک بود که بعدها تحت نظارت فردی به نام Archibshop David توسعه پیدا کرد و در زمان پادشاهی شاه عباس دوم این بنای کوچک تبدیل به کلیسای جامعی به عنوان کلیسای وانک شد.
با ورود به تالار اصلی کلیسا درست جایی که برای عبادت روزهای یکشنبه اختصاص داده شده است تلفیقی از معماری و نقاشی است که بیشتر از هرچیز دیگری شما را مجذوب خواهد کرد. اولین نکته ای که ذهن گردشگران را به خود مشغول می‌کند این واقعیت است که معماری و نقاشی‌های کلیسا، شباهت چندانی به سایر کلیساهای مسیحی ندارد. علت این تفاوت را میتوان در مقارن بودن شروع ساخت این بنا با شکوفایی معماری اسلامی در سلسله‌ی صفویه دانست. آمیزه ای هنرمندانه از طاق‌ها و قوس هایی که تداعی کننده‌ی معماری ایرانی اسلامی است و نگاره هایی که بازتاب داستان‌های کتاب مقدس است.
نکته‌ی جالب توجه دیگر تفاوت در نوع ساخت و معماری به کار گرفته شده‌ی فضای بیرون و داخل کلیسا است به طوریکه فضای بیرونی کلیسا با آجرهایی ساده طراحی شده اند اما فضای داخلی کلیسا با انواع و اقسام متدهای روز طراحی آن زمان ساخته شده است.
تفاوت دیگر را میتوان از مواد به کار رفته در ساخت شالوده‌ی کلیسا پیدا کرد. ارامنه از دیر باز برای ساخت کلیساهای خود از سنگ به جای آجر استفاده می‌کرده اند. اما چرا سازندگان این عبادتگاه آداب و رسوم قدیمی خود را در بنای این سازه‌ی باشکوه دنبال نکردند ؟
برای پاسخ به این سوال باید سری به بنایی مشابه این عبادتگاه در اصفهان بزنیم. مواد به کار رفته در ساخت مسجد شیخ لطف اله که معاصر با کلیسای وانک می‌باشد میتواند ما را به جواب نزدیکتر کند. با اندک دقتی میتوان دریافت که با توجه به شرایط آب و هوایی حاکم بر اصفهان، معماران این شهر عموماً از کاشی و آجر برای ساخت بنا استفاده میکردند و استفاده از سنگ در آن زمان در میان معماران چندان رایج نبوده است. هوشمندی معماران طراح این بنا در آنجا به اوج خود میرسد که راه حل عدم وجود تشابه صد در صدی بین عبادتگاه مسیحیان و مسلمانان را در عدم استفاده از کاشی‌های مشهور اصفهان و جایگزینی کاشیکاری با استفاده از نقوش و خشت خام پیدا میکنند.


اولین و زیباترین خاطره ای که هر گردشگری از بازدید از تالار کلیسای وانک در ذهن دارد بدون شک نقاشی‌های داستان وار از کتاب مقدس و حضور رنگ‌های گرم در این نقاشی هاست. نقاشی‌های آب رنگی که همه جا خودنمایی میکنند . روی دیوار‌های آجری ، بر روی سقف‌ها ، روی ستون‌ها آن‌ها از همه طرف با زیبایی محسور کننده ای شما را احاطه کرده اند .
تصاویر واضحی از شکنجه‌ی خاطیان توسط فرشته‌ی سرخپوش " در کتاب مقدس به عنوان "کروب" از آن یاد میشود " که بال هایش را جمع کرده است توجه هر بیننده ای را به خود جلب می‌کند. سقف بالای ورودی کلیسا مزین به مینیاتور هایی ست که درون مایه‌های از گل‌ها ی نازک و ظریف دارند . دو دیواره که به محراب کلیسا میپیوندند رازهایی را به تصویر کشیده اند. اگر خوب دقت کنید نقاشی هایی که بر روی این دیوارها نقش بسته است در قسمت بالایی و پایینی هرکدام روایتگر داستان متفاوتی است. نقاشی‌های بالایی داستان هایی از زندگی حضرت مسیح و شکنجه‌های ایشان را روایت می­کند و قسمت پایینی دیوار‌ها شکنجه هایی که ارامنه در جنگ‌های عثمانی متحمل شده اند را به تصویر می‌کشد.
بعد از بازدید از تالار اصلی میتوانید به سایر بناهای این کلیسا سری بزنید.

برج ساعت کلیسای وانک
برج ناقوس دقیقاً بالای در ورودی کلیسای جامع قرار گرفته است.زیر برج ساعت دو مقبره که یکی متعلق به پیشوای ارمنی و دیگری متعلق به یک سرباز ارمنی است قرار دارد. ساختار برج ناقوس را میتوان به سه بخش تقسیم کرد که روی بخش دوم آن از هر 4 طرف ساعتی برای مشاهده‌ی بازدیدکنندگان قرار داده شده است. در کنار برج کتیبه ای مرمری خود نمایی میکند که اطلاعات دقیقی از زمان ساخت برج و سازنده‌ی آن را به شرح ذیل
"این برج و ساعت آن را ماردیروس گوورگ هوردانانیان در سال ۱۹۳۱ میلادی به یادبود برادر مرحومش که در سال ۱۹۲۴ میلادی فوت کرده ساخته و هدیه کرده است".
به گردشگران ارائه میکند .



چاپخانه­ ی قدیمی کلیسای وانک ردپایی از اولین حضور صنعت چاپ در ایران
اگر ردپای صنعت چاپ در کشورمان را بگیریم و به عقب برگردیم از اصفهان، جلفا، کلیسای وانک، چاپخانه‌ی کلیسای وانک، سر در خواهیم آورد. این چاپخانه درست پشت تالار اصلی کلیسا قرار گرفته است.
بعد از آنکه ارامنه در جلفا سکنی گزیدند، خلیفه‌ی وقت ارمنی‌ها برای سر و سامان دادن به مشکلات ارمنیانی که در کشور لهستان زندگی میکردند به این کشور سفر کرد. نتیجه ­ی این دیدار آگاهی یافتن این پیشوا از صنعت چاپ در اروپا بود. او به محض بازگشت به جلفا یکی از روحانیان را به منظور تحقیق روانه‌ی اروپا کرد. بعد از بازگشت این روحانی از اروپا، به دستور پیشوای ارمنی و خلیفه­ ی وقت صفویه و با کمک اطلاعاتی که کسب شده بود، اقدام به تهیه‌ی ادوات لازم برای راه اندازی چاپخانه ای در جلفا نمودند. تلاش ارامنه بعد از 17 ماه به ثمر نشست و کتاب " زبور داوود" اولین کتابی بود که در جلفا به چاپ رسید.
کتابخانه در ضلع شمالی محوطه‌ی اصلی و در مجاورت موزه‌ی کلیسا واقع شده است و استفاده از این کتاب خانه برای گردشگران غیر امنی تنها با معرفی نامه امکان پذیر است.
کتابخانه­ ی کلیسای وانک با شامل بودن چیزی حدود سی هزار جلد کتاب و اسناد تاریخی با قدمت بیش از چهارصد سال را می‌توان از مهم‌ترین مراکز مطالعات پیرامون ارامنه در ایران نام نهاد.


موزه­ ی کلیسای وانک یادگار تاریخ ارامنه ­ی جلفا
درست در مجاورت ساختمان کتابخانه، موزه‌ی کلیسای وانک خود نمایی می‌کند. عمده آثاری که در موزه به چشم می‌خورد کتب قدیمی و نسخه‌های خطی از کتاب‌های مذهبی با درون مایه‌های اخلاقی و دینی است.
جنگ‌های عثمانی و مهاجرت عظیم ارامنه به ایران نتوانست نقش کتاب را در زندگی ارمنیان کمرنگ کند نتیجتاً با سختی فراوان کتاب هایی که در خانه هایشان نگهداری می‌کردند را با خود به جلفا آوردند. هرچند ارامنه بین سال‌های 1149 شمسی تا 1170 شمسی مورد فشار قرار گرفتند و مجبور به تبادل کتاب هابشان با اسلحه شدند اما بعد از بازگشت به شرایط طبیعی دوباره این موزه را با نسخه‌های خطی کتاب‌های مقدس نظیر تورات و انجیل و سایر کتاب‌های مذهبی مزین کردند.
جالب‌ترین کتاب هایی که در کتابخانه قرار دارند نسخه ای خطی از انجیلی متعلق به قرن دهم میلادی حکاکی شده بر روی پوست و نسخه ای خطی از ترجمه ای ارمنی از قرآن می‌باشد. علاوه بر این دو کتاب نفیس، موزه‌ی کلیسای وانک پذیرای اولین کتاب مقدس چاپ شده به زبان ارمنی نیز می‌باشد.

علاوه بر کتب ذکر شده، تابلوهای نقاشی، دست بافته‌ها و پوشاک سنتی، ظروف سقالین و چینی و همچنین ادوات چوبی از دیگر جاذبه‌های دیدنی این موزه‌ی تاریخی می‌باشند.


https://www.mihmansho.com/mag/content/1410/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9-%D9%88%D8%A7%D9%86%DA%A9-%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%87-%DB%8C-%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86
کلیسای جامع وانک در اصفهان

مطالب بیشتر
[username]

[username] [shamsidatetime]

[postbody]