تبریز مرکز استان آذربایجان شرقی است که جاذبه‌های گردشگری طبیعی و تاریخی متعددی دارد. این شهر برخلاف بیشتر مناطق کشور، تابستان‌های خنکی دارد و به همین دلیل مسافران زیادی در روزهای گرم به بازدید جاهای دیدنی تبریز می‌روند.
جالب است بدانید که تبریز یکی از کلان‌شهرهای مهم ایران نیز به شمار می‌رود که در طول دوران مختلف نقش پررنگی در تاریخ ایفا کرده است. این شهر لقب «اولین‌ها» را از آن خود کرده، زیرا اولین چاپخانه، اولین شهربانی، اولین خیابان دارای تیر برق و بسیاری از اولین‌های دیگر در تبریز متولد شدند.
در 65 کیلومتری این شهر، روستایی عجیب و تاریخی جا خوش کرده که لنگه‌اش را در جای دیگر نمی‌توان یافت. روستای کندوان منطقه‌ای کوهستانی در کوهپایه‌های رشته‌کوه سهند است که خانه‌های صخره‌ای آن شبیه به غارهای کهن است. در این مقاله می‌خواهیم سری به این روستای زیبا بزنیم و از حال و هوای آن برایتان بگوییم.
روستای کندوان کجاست؟
روستای کندوان در استان آذربایجان شرقی، شهرستان اسکو و در میان دره‌ای در نزدیکی رودخانه کندوان قرار دارد. این روستا 18 کیلومتر با شهر اسکو فاصله دارد و در بخش غربی رشته‌کوه سهند قرار گرفته است. شیب تند روستای کندوان سبب شده که خانه‌های این روستا به شکل پلکانی باشند.
چگونه به کندوان برویم؟
برای رسیدن به کندوان باید از هر جایی که هستید به استان آذربایجان شرقی بروید و سپس خود را به شهر اسکو برسانید. پس از عبور از اسکو و شهر اسفنجان در هفت کیلومتری جاده به یک دو راهی می‌رسید که سمت چپ آن شما را به روستای کندوان تبریز می‌رساند.
معرفی روستای کندوان
کندوان روستایی تاریخی با حدود 7000 هزار سال قدمت است! این روستا به دلیل ظاهر متفاوت خانه‌ها و جاذبه‌های طبیعی و تاریخی‌اش بسیار مورد توجه گردشگران قرار گرفته و در آثار ملی نیز به ثبت رسیده است. همچنین در سال 2023، نام کندوان به لیست بهترین دهکده جهانی گردشگری نیز اضافه شده است.
آن‌گونه که از مستندات تاریخی پیداست، کندوان در قرن هفتم هجری توسط ساکنین روستایی به نام «حیله‌ور» به وجود آمده است. مردم این روستا برای فرار از هجوم مغول‌ها به دشتی در نزدیکی کندوان پناه آوردند و با حفاری کله‌قندی در دل کوه‌ها، این مکان را برای سکونت انتخاب کردند.
ویژگی شاخص روستای کندوان نیز همین خانه‌های صخره‌ای نخودی رنگ آن است. این خانه‌های مخروطی شکل ظاهر بسیار منحصربه‌فردی دارند و با دست حفاری شده‌اند. بد نیست بدانید که هنوز هم اهالی روستا در این خانه‌ها سکونت دارند و کندوان یکی از نمونه‌های زنده و پویای معماری صخره‌ای در دنیا محسوب می‌شود.
آب‌وهوای کوهستانی روستای کندوان، بارش باران و برف و ذوب تدریجی آن‌ها سبب ایجاد جویبارهایی در مناطق شیب‌دار می‌شود. به همین دلیل مراتع طبیعی گسترده‌ای در اطراف روستا پدید آمده است. این امر سبب شده تا دامداری به یکی از فعالیت‌های اصلی اهالی روستا تبدیل شود.
از دیگر مشاغل رایج در روستای کندوان باغداری و تولید و فروش صنایع دستی است. این منطقه به دلیل زمین‌های صخره‌ای و ناهمواری که دارد خیلی برای کشاورزی مناسب نیست، با این حال برخی در زمین‌هایی که در مسیر چشمه‌ها قرار دارند، کشاورزی دیمی انجام می‌دهند. روستای کندوان تبریز طبیعتی سرسبزی دارد و زندگی همواره در آن جریان دارد. همین سادگی و پویایی، پای گردشگران داخلی و خارجی را به این روستا باز کرده است.
وجه تسمیه روستای کندوان
برخی وجه تسمیه کندوان را به خانه‌های کندویی شکل آن نسبت می‌دهند و دلیل دیگرش را پرورش خوب زنبور عسل در این منطقه یاد می‌کنند. برخی نیز معتقدند که کندوان از دو کلمه «کند» و «وان» تشکیل شده که کند در زبان ترکی به معنای روستا است و وان پسوند آن محسوب می‌شود.
عده دیگری بر این عقده‌اند که کندوان از کلمه کندن گرفته شده یا به دلیل شباهتش به کنده‌های توخالی به کندوهای غلات از این کلمه اقتباس شده است. نظر دیگری نیز وجود دارد که بر اساس آن کندوان همان «کندیوان» به معنای «خانه از خود» است.
معماری خانه های روستای کندوان
اهالی روستای کندوان تبریز در خانه‌هایی شبیه به غار و صخره‌ای زندگی می‌کنند. به این صخره‌ها قیه یا کران گفته می‌شود. ساکنین اولیه این روستا هر جا که امکان حفاری در دل کوه وجود داشت، آن بخش را به شکل مخروطی می‌کَندند و آن را به فضایی برای زندگی تبدیل می‌کردند.
ارتفاع این کران‌ها گاهی به بالای 60 متر نیز می‌رسد و به صورت تکی، جفتی، چندتایی، مخروطی و دوک هستند. کران‌های ابتدایی در بخش مرکزی روستا حفر شده‌اند و با افزایش جمعیت پیرامون آن خانه‌های دیگر پدید آمدند. یکی از رسوم جالب اهالی روستا هنگام ازدواج جوانان نیز داشتن همین خانه‌های صخره‌ای بوده که توسط خانواده داماد حفر می‌شد.
بناهایی که در روستای کندوان شکل گرفته‌اند کاملا وابسته به شرایط جغرافیایی منطقه‌اند. کران‌ها معمولا دیوار ضخیمی دارند و دو طبقه هستند. با این حال کران‌های سه و چهار طبقه نیز در این روستا دیده می‌شود.
نکته دیگر اندازه کران‌ها است که ابعاد اکثر آن‌ها به دلیل مقاومت بیشتر و رعایت مسائل ایمنی نسبتا کوچک است. البته برای بناهای بزرگ‌تر مانند مسجد، در وسط کران‌ها یک ستون قطور سنگی قرار می‌دهند تا ایستایی سقف‌ها حفظ شود. فضای داخلی خانه‌های کندوان نیز شامل مطبخ، فضای اصلی، یوک یری یا جای رختخواب، آستانا یا ورودی، گزنه یا صندوق‌خانه، پنجره، آبریزگاه و آستانه می‌شود.
برای ورود به کران‌ها، در چوبی کوچکی در ورودی قرار دارد که ارتفاع آن‌ها از یک و نیم متر بیشتر نمی‌شود. به بخش پایینی چارچوبِ در آستانا می‌گویند که کمی بالاتر از کف خانه است تا آب برف و باران وارد خانه نشود.
سپس وارد فضای اصلی خانه می‌شوید که شامل اتاق نشیمن و اتاق خواب می‌شود. فضای اصلی با گلیم و جاجیم مفروش شده و گودالی نیز به‌عنوان تنور در برخی از آن‌ها دیده می‌شود که کاربردش پخت‌وپز و گرمایش اتاق است.
همچنین در فضای اصلی، طاقچه‌هایی قرار دارند که وسایل تزئینی مانند کتاب، آینه و چراغ روی آن‌ها قرار می‌گیرد. بخش دیگر این فضا سکویی پوشانده شده از گلیم و جاجیم است که در گذشته کار تخت‌خواب را انجام می‌دادند. یوک یری از دیگر قسمت‌های اتاق اصلی است که شامل فضایی بزرگ و مسطح در دل دیوار می‌شود. قبلا در این فضا لباس‌ها و تخت‌ها چیده می‌شد و یک پرده جلوی آن قرار می‌گرفت.
نکاتی درباره معماری خانه‌های روستای کندوان
چند نکته شگفت‌انگیز درباره خانه‌های روستای کندوان تبریز وجود دارد که دانستن آن‌ها احتمالا برایتان جالب باشد؛ بنابراین تصمیم گرفتیم که در این بخش نگاهی دقیق‌تر به خانه‌های صخره‌ای کندوان داشته باشیم.
· بیشتر کران‌ها رو به جنوب ساخته شده‌اند و قرارگیری آن‌ها در کنار هم به شکسته شدن جریان باد کمک می‌کند. همچنین در و پنجره‌های این بناها در فضای داخلی قرار دارد تا باد و باران وارد آن‌ها نشود.
· بدنه کران‌ها بسیار سخت است و همچون عایق عمل می‌کند. همچنین سنگ‌های مقاوم جدار کران‌ها مانع از ایجاد آسیب به آن‌ها می‌شود.
· طبقات همکف کران‌ها به آغل و طبقات دوم و سوم به منازل مسکونی اهالی روستا اختصاص دارد؛ از آنجا که طبقات زیرین نور کافی ندارند و دارای نم و رطوبت زیادی هستند، برای سکونت مناسب نیستند.
سوغات روستای کندوان
از روستای کندوان تبریز شما می‌توانید سوغاتی‌های مناسبی برای عزیزان خود که چشم به راهتان هستند، بیاورید. برخی از سوغاتی‌های این روستا عبارتند از:
· عسل طبیعی کندوان
· شیره انگور یا دوشاب
· گیاهان دارویی
· گردو
· بادام
· لبنیات محلی
· آب‌معدنی
· گلیم
· جاجیم
· روسری‌های کلاقه‌ای
اقامت در روستای کندوان
اگر به کندوان رفتید، پیشنهاد می‌کنیم حداقل یک شب را در هوای مطبوع و طبیعت زیبای آن بگذرانید. یکی از روش‌های اقامت در این روستا، برپا کردن چادر در پارک نزدیک روستاست که این روش هزینه‌ای برایتان در بر ندارد. فقط توجه داشته باشید که اگر می‌خواهید کمپ کنید حتما لباس گرم با خود ببرید تا شب‌های خنک کندوان اذیتتان نکند.
اگر می‌خواهید اقامتی راحت‌تر داشته باشید و امکانات ریز و درشت دم دستتان باشد، می‌توانید هتل 5 ستاره لاله کندوان را رزرو کنید. این هتل صخره‌ای دارای 16 سوئیت در اندازه‌های مختلف است و برخلاف ظاهر صخره‌ای و سنتی‌اش، امکانات مدرنی دارد. هتل لاله کندوان به سبک خانه‌های روستا طراحی شده و یکی از متفاوت‌ترین تجربه‌های اقامت را به شما هدیه می‌دهد.
چنانچه نمی‌خواهید خیلی بریز و بپاش کنید و در عین حال از اقامت در چادر نیز لذت نمی‌برید، نگران نباشید؛ زیرا یک گزینه دیگر نیز برای اقامت در روستای کندوان وجود دارد که آن اجاره خانه‌های محلی یا سکونت در اقامتگاه‌های بوم‌گردی است. اقامتگاه‌های بوم‌گردی هما، سیروس رنجبر، داریوش، مولایی، گونش، سهند و تورال برخی از اقامتگاه‌های معروف روستای کندوان هستند.
بهترین زمان برای سفر به روستای کندوان
کندوان هوایی سرد و نیمه مرطوب دارد. این منطقه ییلاقی 2200 متر از سطح دریا فاصله دارد و در اواخر تابستان سرما خیلی زود خودش را به این منطقه می‌رساند. کندوان زمستان‌های بسیار سردی دارد و تحمل هوا و یخبندان‌های طولانی آن چندان آسان نیست.
سرما تقریبا تا اواخر فروردین مهمان این روستاست و پس از آن کم‌کم زیبایی‌های بهار خود را نشان می‌دهد. روستای کندوان بهار و تابستان‌های خنکی دارد که جان می‌دهد تا برای فرار از گرمای هوا به آنجا پناه ببرید. تابستان‌های این روستا به حدی خنک است که نیازی به کولر و پنکه نیست و فرصتی به شما می‌دهد تا در هوایی ملایم به دیدن طبیعت بکر منطقه بروید.
پس خلاصه بخواهیم بگوییم از اواسط اردیبهشت تا اواخر تابستان بهترین زمان برای سفر به روستای کندوان است. البته گردشگران نیز به خوبی به این مسئله واقف هستند و در این زمان کندوان غوغاست. آیا شما تا به حال به این روستا رفته‌اید؟ نظر شما درباره آن چیست؟ خوشحال می‌شویم تجربیات خود را در این زمینه با ما در میان بگذارید.
