برج آرامگاه علاءالدین ( برج علاءالدوله ) متعلق به 'فخرالدین حسن علاءالدوله ودین بوده که در سدهٔ ۶۰۸ ه. ق ساخته شده‌است.
برج آرامگاهی (علاءالدوله) به صورت یک بنای منفرد در شمال مسجد جامع در کنار میدان اصلی
ورامین واقع شده است.
این بنا شبیه گورهای سلطنتی است و ارتباطی با بناهای مذهبی نداشته است بلکه به این منظور ساخته می‌شده تا از تخریب جسد جلوگیری شود.
جنازه‌ها در این نوع بناها عمدتاً در سرداب نگهداری می‌شده و کمتر به دفن آن اقدم می‌شده است.
از نظر تاریخی بر اساس آنچه در کتیبه ذکر شده ((علاءالدوله )) در چهارم صفر 675 قمری در زمان سلطنت ایلخان مغول در گذشت و تاریخ اتمام آرامگاه سال 688 مقارن اواخر سلطنت ارغون خان بوده است .
چنان که از کتب انسان بر می‌آید نسب علاءالدوله به امام سجاد (علیه السلام)می رسد، حسن علاءالدوله و دین هم معلم بوده و هم یکی از حکام محلی بوده است.
خانواده علاء الدوله نسبتشان به ائمه شیعه می‌رسید و این خانواده علاوه بر سیادت در منطقه نفوذ زیادی داشته و تعدادی از آنها در
ورامین و مناطق دیگر فرمان روا بوده اند و از خود یادگارهای خیری به جا گذاشته اند که معروف‌ترین آنها بنای
امامزاده یحیی است که بوسیله فخر الدین، پسر علاء الدوله بنا شده است.
اجداد
...مشاهده کامل متن فخرالدین پسر علاء الدوله فرمانروایان ری بوده اند. فخرالدین پسر علاء الدوله نیز به حکومت بغداد گمارده شده او در سال ۶۹۱ به سمت بغداد رفت و در سال ۷۰۹ در آن شهر در گذشت پدر و پسر علاء الدوله هر دو لقب فخرالدین داشته اند.علاء الدوله باعلاءالدوله سمنانی عارف معروف نیز خویشاوند بوده ، زیرا علاء الدوله عمویی داشت به نام سید جمال الدین قاسم بن جمال الدین محمد که در ورامین اقامت داشت و تنها دخترش ، زهره را به حاکم سمنان داد و از آن دختر، دو پسر به نام ملک جلال الدین و ملک شرف الدین به دنیا آمدند که عارف بزرگ علاءالدوله سمنانی فرزند اوست.
مدفون این بقعه جزء موارد معدودی است که مردم ورامین آنرا به نام امامزاده نمی‌شناسند و آنرا عموماً بقعه علاء الدوله معرفی می‌کنند . بعضی از معمرین منکر وجود قبری در آن شده و بعضی وجود مزار را در آن منکر نشده ولی آنرا متعلق به رهگذری می‌دانند که در اوایل قرن حاضر بعد از فوت در این محل دفن شده است .
تاریخ بنای برج علاء الدوله مربوط به اواخر قرن ۷ هجری است .
این بنا در میدان امام ورامین قرار دارد. ورودی آن از ضلع شمالی است و اطراف آن را با سنگ فرش و آجر فرش پوشانده شده است و در فضای داخلی آن توسط اداره ارشاد ورامین گالری انجمن هنرهای تجسمی تاسیس شده است.
برج علاء الدوله ورامین یکی از قدیمی‌ترین نمونه برج‌های آرامگاهی کشور است که در یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد ساخت این برج، تزئینات خارجی آن است که به وسیله کاشیهای فیروزه ای و شمسه‌های آجری که از اختلاط رنگ‌های فیروزه ای، لاجوردی و آجری رنگ تشکیل شده پوشیده شده است .
شکل ظاهری برج از دو قسمت استوانه‌ای چند ضلعی و گنبد مخروطی شکل تشکیل می‌شود. این برج متعلق به دوره ایلخانان مغول است و تمام سطح آن آجرکاری است و حاشیه بالای آن با کاشیهای آبی رنگ تزئین شده است.
گنبد این برج مخروطی شکل ،بر فراز شبستان مدور ساخته شده که از ویژگی گنبدهای دوره سلجوقی و ایلخانی است .
گنبد این برج دو پوششی است، گنبد داخلی نیمه بیضوی است و بدون واسطه بر روی بدنه واقع شده است و پوشش خارجی که آجری است به واسطه سه کنج‌های بدنه بر روی پرده‌ها و دندانه‌های بدنه واقع شده است .
آجر چینی گنبد خارجی به صورت معمولی و رگ چین اجرا شده و تنها در رأس؛ ناحیه ای با طرح جناغی است که از فرو رفتگی بعضی از آجرها پدید آمده است در بالای سقف روزنه ای به منظور تأمین روشنایی و تهویه بنا بین سقف بیرونی و داخلی تعبیه شده است .
در قسمت غربی این برج، کمی پائین‌تر از مخروط سقف دریچه ای با قوس جناغی بر روی یکی از دندانه‌ها ساخته شده است که این دریچه ورودی پلکانی مارپیچی است در ضخامت دیوار برج ساخته شده و در فاصله بین دو پوش گنبد ختم می‌شود .
در زیر اتاق برج سردابه ای وجود دارد که پائین‌تر از سطح زمین واقع شده است که از نظر نقشه، دارای طرح چالیپا است و داخل دایره سطح قرار گرفته است.ارتفاع این سردابه 192 سانتی متر است .
بنا در قسمت خارج دارای 32 برجستگی است که درب جنوبی آن در اصل وجود نداشته است .این بنا از داخل کاملا دایره ای است.
این برج از یک قسمت استوانه‌ای شکل ساخته شده و قسمت مخروط شکلی که بر روی قسمت استوانه‌ای است. ارتفاع قسمت استوانه‌ای ۲ متر و ارتفاع قسمت مخروطی ۵ متر می‌باشد که روی هم رفته ۱۷ متر می‌شود
پایه برج بر روی پایه مدور آجری بنا شده که در کل متشکل از 9 ردیف آجر است و نوک دندانه‌ها مماس بر دایره قاعده قرار دارد .ارتفاع بنا از کف سردابه تا آخر آن 27 متر است حرکت عمودی دندانه ها، آن را مرتفع‌تر نشان میدهد .
دونالد ویلبر در تاریخ می1939 از بنا بازدید کرده و در مورد آن می‌نویسد:« این ساختمان در سال 1289 میلادی (688 ه. ق ) بنا شده است. تزئین این مقبره از لحاظ تنظیم جزئیات در محل معین و تناسب آن با خود برج و ظرافت کار، بر عملیات دوره گذشته برتری دارد و استفاده از تزئین لعابدار را قبل از کاشیکاری، در اوج تکامل خود نشان میدهد.
سید علاء الدین حاکم ری بود ه و نسب آن به حضرت امام زین العابدین (ع) می‌رسد و پس از مرگ در مرکز شهر ورامین به خاک سپرده شد بر روی مزار آن برجی بنا کرده اند که از نظر معماری سبکی کاملا منحصر به فرد و چشم نوازاست .
این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۷۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع:
http://namnak.com
http://fa.wikipedia.org
http://mhr91.blogfa.com/post/14
http://www.chn.ir
http://www1.jamejamonline.ir/
http://www3.tehran.irna.ir
http://www.tebyan.net
http://www.varamincity.com/fa/?p=506
