مقبره کمبوجیه ( زندان سلیمان )

مقبره کمبوجبه در حاشیه شمالی محوطه کاخ‌ها (مجموعه پاسارگاد) در سلطه ویرانه‌ها دیواره ( برج ) در امتداد راه اصلی هخامنشی که ناحیه کاخ‌ها و بوستان پاسارگاد را به تل تخت (تخت سلیمان) متصل می‌کند قرار دارد و از سمت شمال به آثار یک برج سنگی معروف به زندان سلیمان مشرف است.
آن چه از این بنا باقی‌مانده دیواری بلند به ارتفاع حدود ۱۴ و طول تقریبی ۷٫۵ متر است.
این ساختار به شدت آسیب دیده و به زندان سلیمان معروف است. نزدیکترین نمونه مشابه به آن کعبه زرتشت در نقش رستم است.اما برج ، زندان سلیمان ساخته زمان کوروش و یا کمی پس از اوست ولی کعبه زرتشت اثری از دوران داریوش است
درمورد کاربرد این بنا سخنان بسیار گفته شده، اما سه نظریه طرفداران زیادی پیدا کرده است.
یکی اینکه این بنا آتشکده بوده ، دوم اینکه آرامگاه بوده و سوم اینکه محل نگهداری اشیاء بسیار مهم سلطنتی (مثل ردای کوروش و تاج و درفش او) بوده است.
شهبازی پس ...مشاهده کامل متن از ارائه دلائلی در رد اولین و سومین فرضیه می‌گوید: « ما در آرامگاه بودن این برج شکی نداریم و چون تاریخ ساختن آن را حدود 530 یا کمی دیرتر می‌دانند ، آنرا آرامگاه کمبوجیه فاتح مصر می‌شماریم »
سامی نیز معتقد است که شاید قبر کامبوزیا (کمبوجیه) بوده است و توضیح می‌دهد که :«کامبوزیا شهریار عصبانی و تند مزاج و مقتدر و فاتح مصر پس از اقامت سه سال در آنجا هنگام مراجعت از مصر بایران در اکباتان شاه خود را کشت تاریخ نویسان قدیم راجع به قبر او که کجا بوده چیزی نوشتند و پاره ای از باستان شناسان معتقدند شاید آثار خرابه‌های سنگی بین نقش رستم و تخت جمشید که مثل کعبه زرتشت ساختمان شده و اینک معروف به تخت گوهر است.
قبر کامبوزیا بوده است، ولی این تصور بعید میرسد زیرا تخت جمشید و نقش رستم در اواسط سلطنت داریوش آباد گردید ده دوازده سال پس از مرگ کامبوزیا توجه دربار بدان سو معطوف گردید و منطقی نیست که چند سال جسد کامبیز را بلاتکلیف گذارده باشند.
قاعده برج ۲۳/۷ * ۲۷/۷ متر است که روی سکویی سه پله‌ای قرار گرفته است. ورودی بنا به سوی شمال غربی تعبیه شده و نزدیک به ۵۰/۷ متر از سطح زمین ارتفاع دارد که با یک پلکان ۲۹ پله¬ای به اتاق بالای برج دسترسی داشته اند.
این بنا از نظر معماری و هنری یکی از شاهکارهای مهندسان و هنرمندان هخامنشی به شمار می‌آید.
بلوکهای سنگی طوری روی هم قرار گرفته اند که در برخی از ردیف‌ها به سختی می‌توان دو بلوک را از هم تشخیص داد. سنگهای به کار رفته در ساخت بنا از گونه سنگهای سفید مرمر نما است که از معدن کوه سیوند آورده شده اند.
مقداری هم سنگ سیاه آهکی در پنجره‌های کور استفاده شده‌است.
نمای دیواره تعداد زیادی تو رفتگی مستطیل شکل دارد که احتمالاً برای زیباسازی یا در ارتباط با کارکرد بنا بوده‌است. ۱۰ عدد گودی پنجره مانند که (پنجره کور) نامیده می‌شده، در دیوارهای آن در آورده‌اند و این پنجره‌ها را با سنگ‌های سیاه قاب گرفته‌اند.
هم اکنون تنها دیوار به جای مانده از مقبره کمبوجیه توسط داربست هایی که گروه ایزمئو در سال ۱۳۴۹ و ۵۰ ساخته اند، ایستا باقی مانده است و مشکل خاصی که آن را فرو ریزد وجود ندارد.
محققین معتقدند شکل و کاربری این بنا در زمان کوروش به اندازه‌ای مهم بوده که داریوش نمونه مشابه آن را در نقش رستم می‌سازد که امروز به آن کعبه زرتشت گفته می‌شود.
شواهد موجود در کعبه زرتشت و ساختار آن نشان می‌دهد این بنا از روی مقبره کمبوجیه بازسازی شده است اما الگو برداران بسیار ضعیف عمل کرده اند و نتوانسته اند بنایی مثل مقبره کمبوجیه را در نقش رستم بسازند.
مقبره کمبوجیه از نظر قدمت، قدیمی‌تر و از نظر استحکام و فن ساخت نمایانگر اجرایی قوی‌تر از بنای کعبه زرتشت است. مقبره کمبوجیه که امروز آن را به عنوان آتشکده‌ای از دوره کوروش کبیر معرفی می‌کنند، اثری منحصر به فرد است که با نام بنای زندان در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است.
مقبره کمبوجیه دوم و کعبه زرتشت دو بنای استثنایی هستند که هیچ نظیری در معماری اورارتویی یا مادی ندارند- یعنی یک اتاق بلند و تنها در بخش زیرین بنایی سنگی و یک پلکان شکوهمند بلند که،چنان که اشمیت می‌گوید، آشکارا «برای بالا و پایین رفتن موقرانه و رسمی شخصیتی که به نحوی جنبه تقدس داشته» طراحی شده است.
در زمینه ساختمان سازی معاصر هخامنشیان، مقبره کمبوجیه دوم با معماری مقبره‌ی کوروش بزرگ پیوند دارد.
یک قرنیز محدب باریک در زیر سقف اتاق است که به جنبه مشابهی در داخل مقبره کوروش بزرگ مشابهت و قرابت دارد، و مدخل ورودی دارای همان چارچوب و تاج مدخل مقبره کوروش بزرگ است و هرم سه پله ای در پایه بنا را می‌توان هم با دو مجموعه سه پله ای مقبره کوروش بزرگ – و هم با پله‌های سه گانه ای که در بالا و معکوس هرم‌ها در آتشکده‌های هخامنشی وجود دارد.
ولی با این وجود این بنا هم با مقبره کوروش بزرگ و هم با آرامگاه صخره ای نقش رستم و تخت جمشید فرق دارد، درست همان طور که با طرح معابدی نظیر«آیدنه» در نزدیکی شوش و « بنای فرتدره» در نزدیکی تخت جمشید متفاوت است.
از نظر معماری استروناخ با مقایسه با کعبة زرتشت نشان می‌دهد که این دو تا شباهت ظاهری دارند و در بسیاری از جزئیات، تفاوتهای چشمگیری میان این دو وجود داشته است و در همه این تفاوت‌ها ، ظرافت و دقت برج پاسارگاد وزین‌تر است .
خصوصیات سنگ تراشی و نکات فنی و احتمال ذکر نام کورش در کتیبه ای که بقایای آن را به برج پاسارگاد منسوب می‌کنند ، همه حاکی از تاریخ میان 540 تا 520 قبل از میلاد است در حالی که جزئیات فنی « کعبه زرتشت » حاکی از تاریخی در حدود 520 تا 500 قبل از میلاد میباشد.
منبع:
http://fa.wikipedia.org
http://www.pasargadae.ir/archive/mehr-%20kambojeyeh.htm
http://www.kohandiara.blogsky.com/1386/01/27/post-23
http://voiceofpersianboy.blogfa.com
http://www1.jamejamonline.ir/newstext.aspx?newsnum=100872462947
http://www.noonoab.com
http://shushtararchaeology.blogfa.com/post-3.aspx
http://jhss.ut.ac.ir
http://www.p30data.com