قلعه جلال الدین گرمه

قلعه جلال الدین، دژ باشکوهی است که در پنج کیلومتری غرب شهرستان گرمه قرار دارد.
این قلعه از برجسته‌ترین قلعه‌های نظامی خراسان شمالی است و بر روی تپه ای نسبتا مرتفع سنگی که در حد فاصل بین گرمه و جاجرم قرار دارد، موقعیت ساخت بنا در بالای کوه، با دیوارها و برج و باروهای مرتفع، قلعه جلال الدین را به دژی مستحکم و نفوذ ناپذیر تبدیل می‌کرده است
دژی که شکوه و عظمت آن در حال حاضر نیز با اجرای طرح‌های نوین گردشگری در این محدوده، شوکت و زیبایی خاصی یافته و همه ساله گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند.
قلعه جلال الدین از جهت مکانی در وسط جاده گرمه و جاجرم بر بالای کوه مرتفعی قرار گرفته که اطراف آن دشتهای وسیع قرار دارد. برای دسترسی به این اثر عظیم به جز یک راه باریک از حاشیه چشمه که مستقیماً به ورودی قلعه منتهی می‌شود راه دیگری وجود ندارد.
و به جز پیاده و یا با اسب امکان دسترسی به آن غیر ممکن است.
این بنا با مصالحی چون سنگ و ملاط ساروج و آجر ساخته شده و دارای پلانی شش گوش با شش برج مدور در اطراف آن است و در هر ضلع آن یک برج ...مشاهده کامل متن مدور مثل شیر بر بریدگیهای کوه چنگ انداخته است.
در گذشته این قلعه دو یا سه طبقه بوده و گفته می‌شود که یک تونل یا راه زیرزمینی مخفی، این قلعه را به شهر جاجرم مربوط می‌ساخته است.
درب ورودی بنا در ضلع جنوب واقع شده و در سال‌های گذشته نیز عمارتی در بالای این درب مشاهده می‌شد.
در ضلع جنوبی و سمت راست در ورودی این قلعه راه پله ای جهت دسترسی به برج‌ها برای انجام کارهای نگهبانی وجود دارد و روزنه هایی نیز در تمام طول دیوارهای اطراف و برج‌ها ایجاد شده است.
چشمه ای آب شیرین نیز موسوم به چشمه جلال الدین در پایین قلعه در قسمت جنوب غربی آن وجود دارد که آب آن به طرف جنوب شرق و به سمت دشت‌های جاجرم جریان دارد.
وجود این چشمه پر آب در پای تپه این قلعه می‌تواند یکی از مهمترین دلایل بنای قلعه در این مکان باشد، از دیگر دلایل بنای این قلعه در این مکان می‌توان به موقعیت استراتژیکی و مشرف بودن آن بر سراسر منطقه اشاره کرد
ارتفاع برج‌ها و دیوارهای بنا حدود 12متر است؛ بنا در داخل از چهار اطاق در میان این برج‌ها ساخته شده و خمره هایی نیز در بدنه دیوارهای داخلی و قطور قلعه جهت جمع آوری آب و آذوقه ایجاد شده است.
هر یک از این خمره‌ها حدود 150 لیتر حجم دارند و با در نظر گرفتن مجموع 128 خمره موجود در فضاهای مختلف برآورد می­شود در این ظروف حدود 19000 لیتر یا20 تن مایع یا غله ذخیره می‌­شده است.در حال حاضر فقط آثار محل آنها موجود است
داخل برج‌ها درطبقه همکف به صورت سرداب واصطبل ودرطبقه بالا محل استقرار سربازان و نگهبانان برای دیده بانی ودفاع از قلعه بوده است درحیاط قلعه یک چاه آبی موجود است که حدود30متر به ارتفاع تپه وشایدکمی بیشتر عمق داشته است بر روی چاه آب آشامیدنی پلکانی به عرض 75 سانتی متر وجود دارد.
قلعه جلال الدین با نمای زیبا و نحوه سنگ چینی و دیوارهای عظیم خود یک بنای عظیم را به وجود آمده و عمده مصالح سنگ و فاصله بین سنگها به وسیله سنگهای کوچکتر و ملات گچ و ساروج پر شده است.
قلعه تزیینی ندارد و در حال حاضر اثری از سنگ نوشته‌ها و یا کتیبه به چشم نمی‌خورد.
قلعه جلال الدین از نظر ابعاد معماری در نوع خود کم نظیر است و باروی آن در تراز پایین و تا ارتفاع 5 متری نزدیک به 3 متر ضخامت دارد. روی هم رفته بلندای بارو در ضلع شرقی حدود 15 متر است.
در خصوص اینکه قلعه جلال الدین به چه شخصیتی منتسب می‌شود؛ نظریه‌های مختلف وجود دارد، یکی از این نظریه‌ها این قلعه را به جلال الدین سلجوقی، دیگری به جلال الدین بنیانگذار سلسله جلالیه و نظریات دیگر نیز به افراد و شخصیت‌های تاریخی و نظامی مختلفی منتسب می‌کنند
نظریه ای که در حال حاضر مطمئن‌تر و محتمل‌تر از بقیه به نظر می‌رسد؛ نظریه ای است که این قلعه را یک قلعه نظامی مربوط به قرن هفتم هجری( حدود 800 سال پیش) شناخته و آن را به سلطان جلال الدین خوارزمشاه منتسب می‌دارد.
بر اساس این نظریه این قلعه به دستور سلطان جلال الدین و در عصر حمله مغول به ایران، در جریان جنگ و گریزهای سلطان جلال الدین و در زمانی که وی پس از مرگ پدرش در جزیره آبسکون( آشوراده کنونی)، از جانب مازندران به سمت شرق ایران حرکت نمود تا خود را برای مقابله با سپاهیان مغول آماده سازد، ساخته شده است.
سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با هدف احیای قلعه جلال الدین به عنوان موزه از سال 1386 مطالعه و مرمت این بنا را به طور متمرکز آغاز کرد و در خرداد سال 1390 این بنا با عنوان موزه معرفی شخصیتهای جلال الدین شهیر تاریخ ایران با تاکید بر شخصیت جلال الدین خوارزمشاه افتتاح شد
این اثر در تاریخ ۳ بهمن ۱۳۵۶ با شمارهٔ ثبت ۱۵۷۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع:
http://fa.wikipedia.org/
http://www.mehrnews.com
http://www.tabnak.ir/
http://www.shahrekhabar.com
http://www.325garmeh.blogfa.com/cat-6.aspx
http://garmeh.ir/new.aspx?id=3952
http://goftarnews.ir/
http://www.nkh-ru.ir/tabid/141/Default.aspx
http://bojnourd.irib.ir