کاروانسرای هُجَیب در شمال غرب روستاى هجیب شهرستان بویین‌زهرا واقع است که به
کاروانسرای شاه عباسی هجیب مشهور است.
این بنا توسط زینت بگم مادر شاه عباس اول ساخته شده است ,بناهای الحاقی این کاروانسرا باغ ودو آب انبار یک گرمابه یک
جویبار هستند که این کاروانسرا را در رده بهترین کاروانسرای
ایران قرار داده است
مساحت بنا 5850 متر مربع و 4000 متر مربع زیر بنا و 36 حجره از وسعت کاروانسرا حکایت دارد کاروانسرا بصورت مربع و در تقاطع بیرونی چهار ضلع آن برج‌های مدور از سنگ و آجر می‌باشد
سر در رفیع و با شکوه ورودی بنا در ضلع غربی قرار دارد که طرفین آن را دو طبقه ساخته و با طاقنماهای جناغی تزئین شده است.
هشتی ورودی بنا فضای وسیعی دارد که با سقف گنبدی بزرگی پوشش یافته و از تزئینات کاربندی در دور تا دور پله قوس گنبد آجری برخوردار است.
در دو سری هشتی اتاق هایی برای نگهبانان بوده است که راه پله ای به پشت بام دارد
پس از هشتی، حیاط مربع شکل کاروانسرا قرار دارد و دورتادور آن را حجره‌هایى با پایه‌سنگى و فاصلهٔ نیم متر از کف حیاط، فرا گرفته‌اند.
در اضلاع چهارگانه و بین حجره‌ها، چهار
ایوان دیده مى‌شود.
مساحت
...مشاهده کامل متن حیاط 40×43 است و پشت آنها اتاق‌های بنا قرار دارد که مساحتشان از 9 تا 13.5 مترمربع متفاوت است ,مرکز حیاط بنایی آجری به شکل هشت ضلعی است که از دو چهار طاقی متصل به هم با قوس جناغی باز تشکیل شده و گنبدی عرق چینی با آجر کاری زیبا دارد
راهرویی سراسری با طاق نماهایی عمیق به شکل طاق ویزه در پشت اتاق‌ها و در چهار سوی کاروانسرا ساخته شده که در طرفین دارای سکوهایی در ارتفاع تقریبی یک متر از کف می‌باشد و به منظور بار انداز از آن استفاده می‌شده و توسط اتاق‌های میانجی به حیاط راه داشته است.
این بنا علاوه بر سرداب، کاربری‌هایی همچون رختشوی‌خانه داشته است و در تمامی بنای کاروانسرا، پایه آن را بر سنگ قرار داده و بقیه‌اش را با آجر بالا برده‌اند.
داخل طاق‌نماهاى ورودى بنا با قوس جناقى پوشش شده و رسمى‌بندى با آجرکارى رنگى (اخرایی) دارد.
گنبد ایوان ورودی، داراى رسمى‌بندى نُه و یا رسمى‌بندى باریک به شکل رایج بناهاى دورهٔ اسلامى است. هشتى ورودى عمارت، فضایى وسیع است که با سقف گنبدى شکل مدوّرى پوشش شده است.
برج‌ها، سر در، ضلع شمال غربی، ضلع جنوبی بنا تا به حال مرمت شده است
حمام و آب انبار و باغ‌ها بنا که برای تأمین هزینه‌های نگهداری کاروانسرا وقف شده بود,
ارتفاع بسیار کم در گاه‌های ورودی حجره‌ها که به منظور ایمن داشتن مسافران از سرما و گرمای کویری و گردبادها و طوفان‌های نفس گیر منطقه طراحی شده و طاق نمایی که در قسمت بیرونی ضلع جنوبی برای داد و ستد بازرگانان و استقرار نعلبندان، پالاندوزان و فروشندگان ساز و برگ چهار پایان ساخته شده بود همگی از ویژگی‌های این کاروانسرا هستند
منبع:
http://wishna.blogfa.com/post-4238.aspx
http://www.aftabir.com/
http://www1.jamejamonline.ir/
http://www.ido.ir/news/?id=65890
http://www.negahmedia.ir/media/show_pic/47661
http://www.qchto.ir/?type=static&lang=1&id=133
