این بنا که در میان ایرانگردان و جهانگردان به نام پیر زهرنوش شناخته می‌شود. در شهر
ابهر به نام بقعه پیر معروف است
مولانا شیخ قطب الدین احمد ابهری: معروف به پیر زهر نوش که یکی از قطب‌های
سلسله تصوف به شمار می‌رود که عالم .
فقیه جامع و کاملی بوده است . سال‌های زندگانی وی سال‌های 500 تا 577 هجری قمری است از وی کتاب‌های شعر و عرفان از جمله : مقام العارفین ،داستان سلامان و ابسال گزارش از قطب المه و الدین مبین الاسلام الابهری و دیوان اشعار عربی بر جای مانده است.
گفتنی است ،آرامگاه پیر احمد زهر نوش در منتهی الیه جنوبی
ابهر قرار گرفته و شامل بقعه و چند واحد الحاقی در شمال غربی آن است.بنای اصلی آرامگاه ، از دو طبقه تشکیل یافته که طبقه زیرین ، محل آرامگاه و تالار بالایی ، محل خانقاه و جایگاه ذکر و بحث دراویش بوده است .
دیوار خارجی بنا که از آجر و با نقش ساده ساخته شده است ، دارای پیش و پس سازی هایی است که جلوه خاصی به مجموعه بخشیده است پلان این اثر تاریخی هشت ضلعی می‌باشد که گنبد یک پوش آن با هنرمندی تمام اجرا گردیده است .
تبدیل فضای هشت ضلعی به سطح و محیط مدور برای اعمال گنبدزنی به مدد فیلپوشهای متقارن که مزین به قاببندیهای زیبای گچ‌بری شده‌ایست انجام پذیرفته است.
همچنین برای تعدیل دما
...مشاهده کامل متن و رطوبت و تامین نور و روشنایی و بخشهایی از بدنه این فیلپوشها نورگیرهایی جا گرفته‌اند . در داخل بقعه و زیر گنبد ، در چهار گوشه ، چهار ترنبه زده شده و طرح چهار ضلعی به هشت ضلعی تبدیل گشته است .
در طاقنماهای میان هر دو ترنبه نور گیری جا سازی شده است .
بر فراز بقعه ، گنبدی مخروطی شکل بر پا شده که به زیبایی این مجموعه افزوده است. بنا ، از آثار قرن نهم شناخته شده وتوجه به نقشه بنای موجود و نگاهی به متون تاریخی نشان می‌دهد که این مجموعه دارای دو کارکرد متفاوت بوده است.
وجود سردابه در داخل گنبد خانه نشانگر استفاده از این بخش به عنوان یک مکان تدفینی است. هر چند به دلیل حفریات غیر مجاز امروزه اثری از قبر یا قبرهای احتمالی باقی نمانده است، اما شکل سردابه در زیر یک گنبد خانه به عنوان یک مکان تدفینی همواره در معماری دوران اسلامی مورد استفاده قرار گرفته است.
در متون تاریخی نیز به آرامگاه برخی مشاهیر قرون اولیه و میانی شهر ابهر در نزدیکی شهر به خصوص آرامگاه ابوبکر عبدالله بن طاهر ابهری اشاره شده است.
به گفته برخی معتمدین در گذشته بر روی سردابه، در داخل گنبد خانه سنگ قبر هایی وجود داشته که هویت مدفونین را مشخص می‌کرده است. امروزه بر روی سنگ قبری که توسط برخی پژوهشگران و علاقمندان ابهر تهیه شده نام چهار شخصیت به عنوان مدفونین در این گنبد خانه ذکر شده است.
این چهار شخصیت عبارتند از ابوبکر عبدالله بن طاهر ابهری ،ابوبکر محمدین عبدالله بن طاهر طیان ابهری ،ابوبکر احمد بن حسن ابهری معروف به پیر احمد زهر نوش، شیخ شهاب الدین ابهری متوفی در دوره صفوی.
هرچند در کتاب تاریخ ابهر نام 6 شخصیت و در کتاب تاریخچه گنبد و پیر احمد نام 4 شخصیت ذکر شده است.
در میان تمامی اشخاص ذکر شده نام ابوبکر عبدالله بن طاهر دیده می‌شود. اطلاعات در باره بخش الحاقی بنا به دلیل تخریب بیش از حد آن در گذشته و باز سازی آن در دهه‌های اخیر بسیار ناقص است.
برخی متون تاریخی حکایت از وجود مشایخ و صوفیان زیادی در طی قرون اولیه و میانی اسلام در ابهر داشته اند.
بنابراین با توجه به این که ابوبکر عبدالله بن طاهر یکی از بزرگان مشایخ صوفیه بوده بسیاری از پژوهشگران معتقدند که بنای الحاقی به گنبد خانه از مراکز عبادتی بوده و به عنوان خانقاه صوفیان استفاده می‌شده است.
این بنا در واقع بقایای مجموعه ای است که از دو بخش اصلی متصل و مرتبط با هم تشکیل شده است. بخش اول گنبد خانه ای مرتفع که به دلیل وجود سردابه ای در آن، محل دفن یک یا چند شخصیت مهم بوده و بخش دوم فضاهای غرب و شمال غرب گنبد خانه که به گفته برخی پژوهشگران محل خانقاه و عبادتگاه بوده است.
تصاویر باقی مانده بنا پیش از مرمت، نشان می‌دهد ساختمان گنبد خانه علیرغم آسیب‌های وارده بر آن، پا بر جا بود. اما بخشی که به عنوان خانقاه معروف است، تا حدود زیادی تخریب شده و به صورت تلی از خاک در پیرامون بنا دیده می‌شد.
نقشه این بخش از بنا پس از کاوش‌های باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی استان آشکار شده است.
از سال 1390 موزه باستانشناسی در این مکان دایر می‌باشد.
اشیاء نمایشی در موزه :
اشیاء موزه درسه بخش تاریخی و اسلامی وسنگ نوشته در معرض نمایش قرار دارند .
بخش تاریخی :
در این بخش اشیاء مکشوفه از هیدح ابهر شامل ظروف سفالی ساده ، آبریز سفالی ،کوزه سفالی ،خنجر مفرغی مربوط به عصر آهن و هزاره اول ق م دیده می‌شود .
همچنین انواع ،بازوبند مفرغی ،حلقه مفرغی و ظروف سفالی دوره اشکانی در ویترین‌ها دیده می‌شود .
دوره اسلامی :
در این بخش انواع ظروف سفالی از قرن 4 ه ق تا دوره قاجار در موزه قرار دارد . همچنین اشیاء مکشوفه از سلطانیه شامل پی سوز ساده و بشقابی و ظروف لعابدار نیز در موزه وجود دارد .
در این بخش انواع کتب خطی از دوره تیموری تا قاجار با موضوع مذهبی و نجوم ،انواع تفنگهای دوره قاجار ، انواع سکه‌های دوره سلجوقی ،ایلخانی ،صفوی و قاجار و ...
در ویترین‌ها به نمایش گذاشته شده است . همچنین تعدادی از ظروف مسی قلمزنی دوره قاجار ساخت زنجان نیز در ویترین‌های دوره اسلامی در معرض نمایش است .
بخش سنگ نوشته‌ها :
تعدادی از سنگ مزارهای مکشوفه از روستای دره سجین ابهر و روستای فلج خرمدره مربوط به دوره قاجار و یک نمونه سنگ مزار دوره تیموری مکشوفه از صائین قلعه ابهر نیز در این بخش در معرض نمایش است .همچنین اشیاء اهدایی از سوی اهالی ابهر در این بخش دیده می‌شود .
منابع:
http://www.farsnews.com/printable.php?nn=13911223000502
http://seyedeinco.ir/Content.aspx?idContent=163
http://fa.wikipedia.org
http://abharam.com/
