دیلمان یکی از زیبا‌ترین و بکر‌ترین ییلاقات خطه سرسبز شمال کشور میباشد که از شمال به رشته کوه
البرز و از شرق به
قله درفک منتهی می‌شود و از دو بخش پیر کوه و دیلمان تشکیل شده است.
آب و هوای کوهستانی،چشمه‌های فراوان، سرسبزی و کوه‌های پر برف از ویژگی‌های بارز این منطقه به حساب می‌آیند.
ارتفاع این ییلاق به حدود دو هزار و دویست تا دو هزار پانصد متر از سطح دریا می‌رسد. دیلمان از ترکیب سه واژه دیل ، ام و آن به وجود آمده است که دیل به معنای محل نگهداری دام ،ام پسوندی به معنای ارتفاع و بلندی و آن به معنای مکان است که ترکیب آنها با هم به معنای جایی بلند برای نگه داری دام میباشد.
در قرن پنجم هجری این منطقه
دیلم نامیده می‌شده است که جمع اهالی آن یعنی دیلم‌ها بوده است .دیل در واژه به معنای دل و لم به معنای جنگل یا بیشه زار بوده است که در اینصورت
دیلم به معنای دل جنگل و سبزه زار میباشد.
این منطقه یکی از قدیمی‌ترین مناطق
ایران به شمار می‌آید که اثار به دست آمده از زندگی غار نشینی ،ابزار و ظروف مفرغی،سفالی و مسی وجود زندگی در دو هزار سال پیش از میلاد را در این منطقه نشان می‌دهند.و همچنین
مهر استوانه
...مشاهده کامل متن ای یافت شده در دیلمان نیز حاکی از قدمت پنج هزار ساله این منطقه میباشد.
تا کنون دویست قطعه از آثار باستانی در این منطقه شناسایی و مستند سازی شده و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که از جمله این آثار میتوان مواردی همچون :
مراتع تاریخی ارده سامان،پناهگاه صخره‌ای تیر شلمان، شاجان و لشگستان و غار تاریخی دعاکوه یا نیاز خانه و بقعه گروکول، محوطه‌ها و تپه‌های باستانی فیروزکوه، یسین، نقار کول، مشکی چال و خسرو خانی و برخی دیگر همچون کاروانسرای تی تی که در روستای بالا رود و در ده کیلومتری جاده سیاهکل به دیلمان واقع است،را نام برد.
این روستای زیبا در محل اتصال دو شاخاب رودخانه شمیم رود بر پای تپه‌ای نسبتا بلند و سرسبز قرار دارد.
کاروان سرای یاد شده متعلق به عصر صفوی و دوره کیانیان است.دیوار این کاروانسرا از کف تا بالا از ساروج و قلوه سنگ ساخته شده که با سقفی گنبدی پوشیده شده است.
در دوره پیش از اسلام و حتی مدتی پس از آن دیلمان از غرب تا بابل مازندران و از جنوب تا قزوین امتداد داشت.از قرن هشتم این منطقه به پنج بخش تقسیم شد که هر بخش نام هایی جدید به خود اختصاص دادند و دیلمان امروزی را پدید آوردند.
دیلمان زادگاه دانشمندان اسلامی چون سلار دیلمی بوده است. علویان هنگامی که از ستم عباسیان به این مناطق پناه آوردند، اسلام در قلب دیلمیان جای گرفت و بعدها سلسله‌های زیاریان و بویه ایان و کاکوان و مسافریان (کنگریان) از این سرزمین برخاستند.
دیلمان یکی از زیبا‌ترین مناطق گیلان میباشد که هر ساله پذیرای گردشگران زیادی است.دیلمان شصت و یک آبادی را شامل می‌شود که از جمله آنها میتوان به آسیابر، اسپیلی، سیاه خانی، ایشکوه بالا و پایین، نوروز محله و کوه پس اشاره کرد.
روستای اروشکی یکی از دیدنی‌ترین روستا‌های دیلمان است که شمال چهل خانوار میباشد که به کشاورزی و دامداری مشغول اند.
چند تا از زیبا‌ترین مناطق دیدنی این منطقه زیبا شامل موارد زیر می‌شود:
قلعه گرماور:
این قلعه در بالای کوهی بلند در نزدیکی روستای گرماور و در سه کیلومتری روستای تاریخی مربو واقع شده است.
با توجه به موقعیت سوق الجیشی کوه گرماور،مکان مناسبی برای دیدبانی به شمار می‌رفت.
در بخش غربی برج نیز آثاری از بنایی ساخته شده از خشت قرمز مشاهده می‌شودکه مصالح استفاده شده در قسمت پایین برج قطعات سنگ‌های صیقل داده شده با ملات گل و آهک است.و در بالای برج نیز از خشت خام استفاده شده است .
کارشناسان قدمت این برج را به دوران پیش از اسلام نسبت می‌دهند.
حمام دیلمان
یگی دیگر از اثار دیدنی این منطقه حمام دیلمان است که در بخش شهری واقع شده و به حمام میر بلوک نیز مشهور است.
بنای این حمام به دستور میرزا علی میر بلوک از زیر خاک بیرون کشیده شده و باز سازی شده است که برای عصر ایلخانی می‌باشدکه در دوره‌های مختلف مورد باز سازی قرار گرده است.
این حمام دارای یک صحن مرکزی و چهار صحن در چهار جهت اصلی می‌باشدو در چهار گوشه هر اتاق برای گرم خانه و سرد خانه سربینه هایی تعبیه شده است.
تون حمام در پشت بنا ساخته شده و گرمخانه در بالای تون و خزینه حمام بین گرمخانه و سردخانه ساخته شده است.
نور گیر‌ها در بالای حمام در نظر گرفته شده اند که به دلیل در دسترس نبودن شیشه از سنگ مر مرهای شفاف استفاده نموده اند. آب حمام نیز به وسیله تنبوشه‌های سفالی به مخزن منتقل می‌شد.
این حمام در گذشته برای استفاده ساکنین و کاروانیان ساخته شده بود که بر اساس موقعیت جغرافیای دیلمان بر اساس معمار کوهستانی ساخته شده است.
امامزاده تورار
این بقعه در حد فاصل بین روستای کلیشم و جلیسه و در یک دشت مرتفع به ارتفاع دوهزار و دویست متر از سطح دریا واقع شده است.
این بنا با توجه به ویژگی‌های معماری اش از بناهای مستحکم گیلان به شمار می‌آید.
این بنا بیشتر به بناهای فلات مرکزی ایران شباهت دارد و از اتاق‌های مربع شکل به ضلع ده متر تشکیل شده است.
طاق هلالی و طاق نماهای زیادی در بیرون بنا به چشم می‌خورد، سقف این بنا به شکل گنبد مدور و دو پوشه و ارتفاع بنا از رأس گنبد تا کف ۸ متر است. مصالح به کار رفته در آن آجر، گچ و ملات ساروج میباشد.
آرامگاه باباولی
این ارامگاه در روستای بابا ولی واقع شده است . بنایی چهار گوشه که در ضلع‌های شمالی ،شرقی و جنوبی، ایوان هایی چوبی قرار دارد.
از آثار ارزشمند این بنا صندوق چوبی آن است که بر پایه چوبینی به ارتفاع ۲۰سانتی‌متر قرار گرفته است که بر روی قاب‌های آن دو نوع کنده کاری از نوع گره و طرح‌های گل و بوته انجام شده است.
در ایوان این بقعه نیز سنگ قبر هایی وجود دارند که کنده کاری‌های زیبایی روی آنها به چشم می‌خورد.یکی از آنها با تاریخ ۹۹۵هـ.ق به «السعید الشهید پیری بیک بن پیری بیک»، و دیگری با تاریخ ۱۰۱۴ هـ.ق به «استاد القابل نادعلی بیک خلیفه بن سعادت آیین… سید عبی بیک…» تعلق دارد.
در ایوان شرقی نیز سنگ قبری به تاریخ ۹۹۸ هـ.ق متعلق به «مهدی قلی بن حمزه بیک شاه عود» قرار دارد. درخصوص شخصیت صاحب آرامگاه، در کتیبه‌های ورودی و صندوق اشاره‌ای نشده است.
منابع:
http://www.ettelaat.com/
http://cgie.org.ir/fa/news/9142
http://fashoposhta.blogfa.com/post-17.aspx
