حمام تاریخی دیلمان در فاصله پنچاه کیلومتری شهر
سیاهکل و در ابتدای
بافت شهری دیلمان در ارتفاع هزار و چهارصد و شصت و شش متری از سطح دریای آزاد، در مجاورت کوچه میراث فرهنگی و قبل از میدان اصلی شهر قرار گرفته است و به حمام میر بلوک نیز شهرت دارد.
ارتفاع آن از منظر بیرونی کمتر از دو متر نسبت به کف خیابان اصلی میباشد. دور آن با فضای خالی شبیه خندق از زمین‌‌های مرتفع حاشیه جدا می‌شود و سقف حمام دارای
سه گنبد میباشد.
گنبدها با شیشه‌‌های ضخیم نورگیر به صورت مشبک پوشانده شده اند .
میراث فرهنگی تعمیر و آماده سازی حمام را انجام داده است. شالوده اصلی بنا از سنگ، دیوارهای آن از آجر، ملات به کار رفته در آن ساروج و نورگیرهای بالای گنبدها از جنس مرمر شفاف میباشد.
عملیات حفاری باستان شناسی
حمام دیلمان توسط کارشناسان سازمان میراث فرهنگی علی رغم مشکلات متعددی همچون محدودیت مکانی و اعتباری طی دو مرحله ادامه یافت که از نتایج حاصل از آن می‌توان به آزادسازی محوطه حمام و تخریب آن‌‌ها جهت ایجاد ترانشه‌‌های حفاری، مشخص شدن وضعیت آتشدان، پیدا شدن ورودی حمام در قسمت شرقی و حوض کوچک تأمین کننده آب خزینه و سردخانه در قسمت غربی و نیز دیوارهای جنوبی حمام اشاره
...مشاهده کامل متن کرد.
این بنا به احتمال بسیار زیاد متعلق به دوره‌ی صفویه میباشد که در دوره‌‌های مختلف ضمن اضافه کردن الحاقات، مورد بازسازی واقع شده است. برخی کارشناسان نیز معتقدند ساخت این بنا به دوره ایلخانی باز می‌گردد.
بخشی از این اثر تاریخی توسط سازمان میراث فرهنگی مرمت و بازسازی شده و به شماره ثبت سه هزار و چهل و سه در ردیف آثار میراث فرهنگی ثبت گردید. این بنا زیر انبوهی از گل و لای مدفون شده بود و به دستور میرزاعلی میر بلوک از زیر لایه‌‌های خاک بیرون آورده شده و مورد تعمیر و بهره برداری قرار گرفته است.
حمام دیلمان دارای ساختاری ساده میباشد که متناسب با شرایط سخت آب و هوای کوهستان طراحی و ساخته شده است. در گذشته نیز حوض کوچکی جهت شست و شوی پا، جلو در ورودی آن قرار داشته است.
حمام دارای یک صحن مرکزی هشت ضلعی است که چهار ضلع بزرگ و چهار ضلع کوچک آن به صورت یکی در میان قرار گرفته اند. بدین شکل که چهار صحن دیگر در چهار جهت اصلی محوطه مرکزی حمام را احاطه نموده اند همچنین در چهار گوشه (کنج) چهار اتاق یا محوطه برای گرم خانه و سردخانه و محل نظافت پا، تنویرخانه و سربینه ساخته شده است.
در گذشته سه پله به طرف پایین حمام امتداد داشت که افراد از آن طریق به داخل حمام می‌رفتند و یک حوض آب سرد برای شستشوی پا در جلوی سر بینه تعبیه شده بود که توسط افراد ساکن دیلمان قسمت سربینه درگاه ورودی تخریب شده است.
تون حمام در پشت بنا ساخته شده و گرم خانه در بالای تون و خزینه حمام ما بین گرمخانه و سردخانه ساخته شده است. در یکی از اضلاع بزرگ خزینه آب گرم و در سه ضلع دیگر سه سکو به چشم می‌خورد، همچنین درهایی که در هر یک از اضلاع کوچک تعبیه شده اند به گرم خانه، سردخانه و سربینه باز می‌شود.
نورگیرها در بالای گنبد حمام قرار دارند و با وجود سابقه چند هزار ساله استفاده از شیشه در دیلمان به منظور عدم مشخص شدن حمام از بیرون آن، از سنگ مرمر شفاف برای عبور نور استفاده شده است، آب حمام را به وسیله تنبوشه هایی سفالی به مخزن انتقال می‌دادند.
در گذشته این حمام برای شست و شو و استحمام آزاد ساکنین دیلمان و کاروانیان و مسافران مورد استفاده قرار می‌گرفت و با توجه به موقعیت کوهستانی و اقلیم سرد منطقه، جزء بناهایی محسوب می‌شود که با شرایط خاص کوهستانی طراحی و ساخته شده است.
به عبارتی بیشترین توجه به مسئله آب و هوا و سرما و مقابله آن معطوف شده است. این بنا دارای ساختار ساده ولی بی پیرایه ای میباشد که بیشترین سعی معمار آن به استحکام و عوامل کاربردی معطوف بوده است.
همچنین، در این حمام، دو عدد سکه فلوس و تعداد زیادی کاشی و سفال به دست آمده که در تعیین قدمت حمام و مشخص کردن تزئینات آن نقش بسزایی داشتند. پس از انجام عملیات حفاری باستان شناختی حمام دیلمان و بیرون آوردن آن از دل خاک، مورد مرمت قرار گرفت و در حال حاضر نیز، تمامی قسمت‌های الحاقی حاصل مرمت‌های غیراصولی حذف و کار مرمت با دیوار چینی و اجرای طاق، قوس، کف سازی و نماسازی، اندود داخل، زهکشی و عایق رطوبتی و همچنین کاشیکاری در قسمت‌های مورد نیاز برای راه اندازی موزه مردم شناسی انجام شده است.
منابع :
http://fa.wikipedia.org/
http://www.negahmedia.ir/
http://www.ibep.ir/
http://www.jamejamonline.ir/
http://siahkal.gilan.ir/
