قلعه شیخ مکان

جایی در استان ایلام ، شش کیلومتری ضلع جنوب شرقی شهرستان دره شهر ، بخش مرکزی ، درست در روستای شیخ مکان ، " قلعه شیخ مکان " در مساحتی بالغ بر 425 مترمربع واقع شده است.
قدمتش بنا به سنگ نوشته‌های نصب گشته در دیوار ورودی قلعه ، به سال 1330 هجری قمری باز میگردد. این دژ مستحکم که از طرف غرب به کوه تکیه زده است ، در سال 1330 ( ه.ق ) به دستور تیمورخان به شکل مستطیلی ، در سه طبقه همراه با زیرزمین و 4 برج دیده بانی در اطرافش و نیز 30 اطاق ساخته شد و در سال 1335 ( ه.ق ) توسط سیدمحمد خان پوراشرف مرمت و تکمیل گشت.
( در ورودی شمالی قلعه 9سطر شعر روی سنگی حک گشته است که زمان مرمت بنا بر روی آن ذکر شده است. ) قلعه ای که به سبک و تاثیر از معماری ساسانیان احداث شده است ، اما " قلعه شیخ مکان " یا شیخ ماکو یکی از آثار تاریخی به جای مانده از دوران قاجاریه به حساب می‌آید.
بیشترین مصالح بکار رفته در قلعه شیخ مکان ، که اثری شاخص در معماری صخره‌ای شناخته می‌شود ، " قلوه سنگ " می‌باشد ، هرچند در مواردی ازجمله در ، سر در ورودی قلعه و برجستگی‌های ...مشاهده کامل متن روی دیوار از آجر جهت تزیین استفاده شده است.
نمای بیرونی قلعه با ملاتی از گچ و خاک پوشیده شده می‌باشد ، همچنین نمای داخلی اتاق‌ها نیز با گچ تزیین و پوشانده شده است. در جلو و همچنین در وسط ضلع غربی قلعه شیخ مکان ، درست در محل واقع شدن برج‌های دیده بانی ، به فاصله‌های معین از برج‌ها ، در دیوارهای دژ چندین کنگره و تیرکش و دریچه دیده بانی قرار دارد که این حاکی از استفاده نظامی از قلعه شیخ مکان در دوره‌های گذشته می‌باشد.
این قلعه نظامی دارای دیواری 5/14متری ، در بلندترین نقطه خود می‌باشد و تنها ورودی در سمت شمال آن قرار دارد که با دریچه‌های دیده بانی دایره شکل دیوارهای دژ ، معبر و تنگه به خوبی در مقابل چشمانمان نگهبانان قرار داشته است.
کانال آبی وظیفه انتقال آب مورد نیاز را از رودخانه به این قلعه انجام می‌دهد. این کانال از میان روستا می‌گذرد و از زیردیوار ضلع جنوبی وارد حوض بزرگ آب در وسط قلعه شده و از سوی دیگر خارج می‌شود.
جالب است که آبی که برای استحمام مورد نیاز بوده از طریق یک کانال مخصوص دیگر تأمین می‌گردیده و به صورت مجزا از سوی جنوب قلعه وارد آب انبار حمام می‌شده است و از طریق کانال هایی که در کف و دیوارهای باربر حمام تعبیه وجود داشته به داخل چندین حوض سرا زیر می‌گردیده است.
دژ شیخ مکان دارای انواع قسمت‌های دیگری همچون سیاه چال ( در ضلع شرقی ) انبار و محل‌های جمع‌آوری غلات، آشپزخانه، اسطبل ( در طبقه همکف و خارج از بنا ) ، پله‌های 2/1 در گردش به پشت بام ، یک حلقه چاه ذخیره آب آشامیدنی ، نانوایی ( برای پخت نان و مصرف خانوار‌ها ) ، تراس مفروش شده با لاشه سنگ ( در جلوی ضلع جنوبی قلعه ) ، نیز می‌باشد.
گفتنی است در میان تنگه و در مقابل قلعه شیخ مکان ، در مسیری که آب رودخانه جریان دارد ، بقایای یک آسیاب آبی کشف گردیده که در زمان‌های گذشته مورد استفاده بوده ، که با مرور زمان تخریب شده است.
قلعه شیخ مکان در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۷۹۷۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع :
www.mehrnews.com
www.irna.ir
http://fa.wikipedia.org
http://www.seymareh.ir
http://www.yjc.ir