شیخ علاءالدوله سمنانی از برجسته‌ترین عرفای ایرانی است که در استان
سمنان که زادگاه عارفان نامداری چون "بایزید بسطامی" و "ابوالحسن خرقانی" است، چشم به جهان گشود.
علاءالدوله سمنانی در بین مردم استان
سمنان به نام احمد
بن محمد
بن احمد البیابانکی سمنانی شناخته می‌شد، از لحاظ مقام دینی به لقب رکن الدین و به جهت خدمات جوانی‌اش در دستگاه دیوانی، علاءالدوله لقب گرفت.
آرامگاه وی در 12 کیلومتری جنوب غربی
سمنان در صوفی آباد، واقع شده است.
بنای آرامگاه به دستور عماد الدین (جمال الدین) برپایه خشت خام بنا شده، سپس شیخ خانقاهی برآن افزوده است. بنای آرامگاه و خانقاه این عارف مشهور، بازمانده‌ی معماری اواخر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری است.
ساختمان مفصل آرامگاه شامل دو قسمت است. قسمت اول و اصلی بنا، مربع شکل و گنبد عظیمی بر روی آن قرار گرفته است.
در چهار طرف این محوطه، اتاق‌ها و راهروهای متعددی ساخته شده است. قسمت دوم،
ایوان رفیع و بلند آرامگاه است که رو به مشرق، واقع شده و از آجر ساخته شده است.
ایوان دارای طاق بزرگی بوده که فرو ریخته است.
مزار شیخ در بیرون
...مشاهده کامل متن ایوان و برروی صفحه‌ای بزرگ واقع شده است که مشتمل بر دو سنگ قبر یکی به صورت قائم و دیگری افقی است و شرح حال شیخ بر روی آنها آمده است.
محققان و مورخان به واسطه ارشادش، وی را شیخ و بعضی به مناسبت اصطلاح رایج فرقه صوفیه، او را شاه علاءالدوله و برخی به علت قدرت و ثروتش امی علاءالدوله و عده‌ای از نظر شخصیت خانوادگی، وی را از ملوک سمنان شمرده‌اند.
شیخ علاءالدوله سمنانی متولد ذیحجه سال 609 هجری قمری است. تحصیلات ابتدایی را در مکتب خانه محلی بیابانک گذراند. تا سن 15 سالگی، علوم عقلی و نظمی آموخت و آنگاه به همراه عموی خویش ملک جلال الدین، در دستگاه ارغوان خان وارد شد و به تدریج مقرب درگاه شاه ایلخانی شد.
سال ورودش به دیوان ایلخانیان را 674 ه.ق نگاشته‌اند، اما خدمتش در این دربار زیاد طول نکشید. شیخ خود می‌گوید: "جنگی که بین سلطان و عمویش در قلب قزوین در گرفت، در آنگاه من 24 ساله بودم.
به حمله پرداختم که ناگاه عنایت الهی از دست جانم گرفت" پس از آن کلاه و سلاح را به یک سو فکند و دست به توبه فراز کرد، اما خدمت به ارغوان شاه را ترک نکرد تا سال 680 ه.ق فرا رسید و شیخ بواسطه کسالت، خدمت ایلخانیان را ترک و به وطن خود بازگشت.
این عارف نامدار در 26 سالگی تحصیلات عالی را آغاز کرد، ادبیات عرب را نزد سید اخفش، علم فقه را نزد سید تاج الدین آموخت و استماع حدیث را از رکن الدین صاین و رشید ابن ابی القاسم کسب و اجازه روایت گرفت، سیر و سلوک عرفانی علاء الدوله از کناره گیری خدمات دیوانی و انفاق و تطهیر اموالش آغاز شد، چنانکه غلامان و کنیزان خود را آزاد ساخت و حقوقی را که از دیگران بر عهده وی بود، ادا کرد و اموال خود را وقف کرد.
هنگامی که سید شرف‌الدین سعدالله ابن حمویه سمنانی که مأمور شیخ عبدالرحمن اسفراینی در حدود خراسان بود به سمنان رسید، شیخ پس از ملاقات با او غیاباً از مریدان او شد و به فرمان وی گردن نهاد.
پس از چندی برای دیدن قطب زمان و مرشد کامل به قصد بغداد حرکت کرد، اما گماشتگان ایلخان مغول او را از همدان برگرداندند.
تنظیم آبیاری شهر به شیوه استخری و به نوبت از حقابه‌ها بهره برداری کردن را به شیخ علاء الدوله سمنانی نسبت می‌دهند، زیرا از آن زمان به بعد بود که دفتری به نام قانون میاه در سمنان بوجود آمد که اساس صاحبان سهام و حقابه برای هر استخر همه ساله در آن ثبت می‌شده است.
منبع:
http://isna.ir
http://www.taamolnews.ir/
http://www.negahmedia.ir/
http://www.semnaniha.ir/
