کلاش بافی کردستان

گیوه کشی (کلاش)
مقدمه :
گیوه (کلاش هورامی) پای افزاریست سبک ، راحت ، مقاوم ، خنک ودر عین حال ارزان که تولید آن عموماً در منطقه هورامان رایج است با توجه به نیازهای مردم منطقه بدلیل شرایط اقلیمی گیوه می‌تواند بهترین پاسخگو برای تمامی این نیازها باشد زیرا: مواد اولیه کف آن تماماًً در منطقه موجود است.
ابزار کار ساده است و به راحتی می‌توان آن را تهیه کرد. و بخش عظیمی از زنان منطقه را که در زمینه کارهای تولیدی مسلط منطقه قادر به فعالیت نیستند فعال می‌کند.
تولید کلاش هورامی تقریبا در تمام منطقه هورامان رایج است اما روستای "حجیج" و شهر "نودشه" درهورامان لهون از مراکز قدیمی و مهم تولید این نوع گیوه بوده است.
امروزه روستای دل با جمعیتی حدود 1500 نفر نزدیک به 200 کارگاه گیوه بافی دارد.
بدلیل ویژگیهای گیوه (کلاش هورامی )به عنوان یک پای افزار شیک وراحت امروزه در تمام مناطق کردستان چه درایران و عراق و ترکیه وحتی برخی از نقاط ایران علاق به استفاده از این پای افزار دیده می‌شود و بازار بسیار داغی در بین جوانان وحتی کهنسالان دارد با توجه به بازار فروش بالا واینکه این گیوه مختص منطقه هورامان است ، فلذا می‌توان گفت صدها نفر از زنان منطقه هورامان در شهرهای پاوه ...مشاهده کامل متن ونودشه ونوسود وحتی مریوان و تمام روستاهای هورامان به کار گیوه بافی وگیوه چنی مشغول می‌باشند.
مواد اولیه
بخشی از مواد اولیه مورد مصرف در گیوه کشی در محل تهیه می‌شود و بخشی نیز از نقاط دیگر آورده می‌شود.
موادی که در محل تهیه می‌شوند:
* پوست گاو که به صورت نوارهای باریک در کف گیوه به کار می‌رود و از روستاهای اطراف و بخصوص "اسپریس" می‌آورند.
* پیه برای اینکه به درفش‌ها یا نوارهای باریک پوست مالیده شود و ضمن کار اصطکاک را از بین ببرد.
* نری گاو برای نصب در نوک و انتهای گیوه که بعد خشک شدن حالت شاخی پیدا می‌کند و استحکام گیوه را افزایش می‌دهد.
* نخ تابیده شده از موی بز برای بخیه کاری دور تخت گیوه که رویه گیوه به آن بافته می‌شود. ولی چون مواد تولید شده در محل بخصوص در روستای نودشه که تولید زیاد است کفاف مصرف کار را نمی‌دهد، کمبود آن را از نقاط دیگر بخصوص از روستاهای اطراف و شهرهای باختران، سنندج، همدان و ... تهیه می‌کنند.
موادی که از خارج محل تهیه می‌شود:
* رنگ، برای رنگ کردن پارچه‌های کف گیوه، که معمولاً از باختران، سنندج، تهران و اصفهان آورده می‌شود.
* پارچه نازک نخی، برای درست کردن فیته‌های کف گیوه، که از ملافه‌های کهنه بیمارستان‌های شهرهای دور و نزدیک آورده می‌شود.
* کتیرا، برای آهار دادن و منسجم کردن فیتله‌های کف گیوه که بیشتر از سنندج می‌آورند.
* نخ تابیده شده (نخ قرقره) برای بافتن رویه گیوه که از کرمانشاه و اصفهان آورده می‌شود.
* میخ سیاه بنفش برای کف گیوه، که از شهرهای نزدیک تهیه می‌شود.
پاره ای از این مواد را گیوه کشان بدون اینکه کاری روی آن انجام دهند به کار می‌برند مثل پیه، نخ قرقره، چرم دباغی شده گاومیش (که فقط دوربری می‌شود)، رنگ (رنگ شیمیائی آماده شده در کارخانه) کف‌های پلاستیکی که در کارخانه‌های تهران تهیه می‌شود، میخ سیاه بنفش، کتیرا (که فقط در آب می‌خیسانند)، چسب و نخ قرقره.
روی پاره ای دیگر از مواد استادکاران و کنندگان کار فعالیت‌های اولیه ای انجام می‌دهند تا در گیوه کشی قابل استفاده باشد که عبارتند از:
* پوست، که باید ابتدا خشک و سپس رشته رشته و در پایان موزدائی و سپس پیه مالی شود.
* نری گاو، که باید ابتدا پوست کنی، سپس خشک، دوباره اندکی نمدار و سپس قطعه قطعه شود.
* پارچه نخی که باید ابتدا رنگ و سپس رشته رشته و بعد از آن تبدیل به فیتله شود.
* موی بز، که در پاره ای موارد توسط زنان تابیده شده و تبدیل به ریسمان‌های نازکی می‌شود و یا اینکه بطور کلی از روستاهای اطراف تهیه می‌گردد.
کارگران
کار گیوه کشی در دو مرحله کارگاهی و خانگی انجام می‌شود. اعمال کارگاهی آن در مغازه‌ها با ابزارهای گوناگون و همیشه به دست مردان انجام می‌گیرد، این اعمال کلاً مربوط به تخت گیوه است.
عملیات خانگی در خانه‌ها و یا در گذرگاه‌ها و قهوه خانه‌ها و اماکن عمومی و در واقع در ایام فراغت انجام می‌گیرد با در روستاها، هم مردان و هم زنان عهده دار آن هستند و در شهرها فقط زنان.
عملیات خانگی بیشتر مربوط به رویه گیوه است که ابزار آن فقط یک سوزن است.
کارگران کارگاه
در کارگاه‌های گیوه کشی معمولاً سه نفر با هم کار می‌کنند. این سه نفر به صورت زنجیره ای و با تقسیم کار معین کار را شروع می‌کنند و به مرحله انجام می‌رسانند، عبارتند از:
1- "پرونی- paruni "، که از پارچه‌های رنگ شده، فتیله درست می‌کند و نسبت به دو نفر دیگر از مهارت و تخصص کمتری برخوردار است.
در واقع "پرونی" در مرحله شاگردی گیوه کشی قرار دارد.
2- "پی کنه گیر"، کسی که دارای تخصص و مهارت است و به مرحله استادی نزدیک می‌باشد. او بخش میانی کار و به عبارت دیگر بخش اتصال فتیله‌ها را انجام می‌دهد و تخت گیوه را برای انجام کار مرحله نهائی که به دست استادکار انجام می‌گیرد آماده می‌کند.
3- "کلاش که ر" که استاد و معمولاً صاحب کارگاه است، برش و پرداخت و تکمیل تخت گیوه و به طور کلی موارد حساس و دقیق کار را انجام می‌دهد.
علاوه بر فعالیت‌های مذکور، مرحله ای از کار وجود دارد که حدفاصل بین گیوه کشی و گیوه چینی است و آن تعیین خط اتصال رویه گیوه به تخت گیوه است. محل آن را استادکار با سوراخهائی که با درفش به وجود می‌آورد تعیین می‌کند و یک نفر دیگر که معمولاً در خارج از کارگاه است این محدوده را با ریسمانی که از موی بز تابیده شده است می‌دوزد.
این کار را "پرگامارونی" و کننده این کار را "پرگاماگیر" می‌نامند.
کارگران خانگی
این کارگران همان بافندگان رویه گیوه هستند. این کار امروزه توسط زنان و در خانه انجام می‌گیرد. مردها نیز در ایام فراغت و در زمانی که اشتغالات کشاورزی و دامداریشان امکان می‌دهد به این کار می‌پردازند.
مهارت و آموزش
ساختن تخت گیوه، که مستلزم نیروی زیاد و مهارت کافی می‌باشد و در واقع یک کار فنی و تخصصی و سنگین است فقط توسط مردان انجام می‌شود. مراحل کسب مهارت به این ترتیب است که شاگرد ابتدا "پارونی" سپس "پی کنه گیر" و سرانجام "کلاش گر" یا استاد می‌شود.
استاد کسی است که به تنهائی می‌تواند در صورت لزوم همه مراحل تخت گیوه را به انجام برساند.
ابزار کار
در کار گیوه کشی بطور کلی از سه نیروی فشاری، کششی و ضربه ای استفاده می‌شود و ابزارهائی که در این صنعت دستی به کار رفته اند، در جهت استفاده از این سه نیرو هستند.
کلیه این نیروها از طریق دست‌ها وارد می‌شود و در پاره ای از موارد به منظور نگهداری و مقاومت، پاها هم به کار گرفته می‌شوند؛ مانند مواردی که پا به لحاظ انعطاف پذیری جایگزین سندان می‌شود و به کمک دست می‌آید، زیرا سندان فقط یک نیروی مقاومت ثابت دارد.
از این جمله است عمل تسمه کشیدن در برخی موارد هم از حالات مختلف بدن برای افزایش کارآیی نیروهای دست استفاده می‌کنند.
1- سندان چوبی "کوته" با (دزگا). از کنده درخت بلوط ساخته می‌شود. قطر آن حدود چهار انگشت باز (تقریباً 13 سانتیمتر) و بلندی کل آن کمی بیشتر از نیم متر است که نزدیک به نیمی از آن در زمین چال می‌شود و بقیه (حدود 33 سانتیمتر) که قسمت کارآی سندان است از زمین بیرون می‌ماند.
اندازه آن در حدی است که کارگر گیوه کش بدون خم کردن کمر و به راحتی می‌تواند روی آن کار کند. سطح این سندان در اثر ضربه مشته و تیغه گزن به تدریج ناهموار می‌گردد که هر چند روز یکبار روی آن را با سوهان چوب ساب تخت می‌کنند.
همین امر باعث می‌شود که به تدریج ارتفاع سندان کم شود و وقتی به حدی برسد که برای کار کردن روی آن کمر خم شود و کار مداوم با آن دشوار گردد، مجبور به تعویض آن هستند.
در قسمتی از سندان که درون زمین قرار می‌گیرد، استوانه ای به قطر کنده تراشیده شده است که سطح زیرین آن روی خاک فشار می‌آورد و با ضربه‌های مشته پائین‌تر نمی‌شیند و فرورفتگی بالای سطح روی آن محل مناسبی برای جا گرفتن زانوها است و نیز وقتی که از پاها برای کار استفاده می‌شود تکیه گاه قابل استفاده ای برای پا می‌باشد.
سندان برای موارد زیر به کار می‌آید: بریدن تسمه ها، کوبیدن فتیله‌ها و غضروفهائی که در سر و ته گیوه قرار می‌گیرد، تکیه گاه برای سوراخ کردن، تکیه گاه برای بریدن و شکل دادن کف گیوه‌ها و غیره

2- "مشته" از آهن ساخته شده است و حدود سه کیلوگرم وزن دارد.
طول آن تقریباً 16 سانتیمتر و قطر کف آن حدود 5/5 سانتیمتر است. بیشتر مشته‌ها ساخت آهنگران روستای حجیج می‌باشد. در هر مرحله کار که احتیاج به نیروهای شدید ضربه ای باشد (مانند کوبیدن فتیله ها) از آن استفاده می‌کنند.
3- "درفش" ابزاری است که دسته خراطی شده و قسمت کارآی آن از فلز است. طول قسمت کارآی آن 5/15 سانتیمتر و عرض نوک آن یک سانتیمتر است از این ابزار برای سوراخ کردن نری گاو، سوراخ کردن فتیله ها، سوراخ کردن سروته تسمه چرمی و بریدن فتیله‌های وسط تخت گیوه و نیز در موقع کوبیدن و شکل دادن به قسمت غضروفی سروته گیوه استفاده می‌کنند.
در مورد آخر، درفش را در سوراخ قسمت غضروفی باقی می‌گذارند که هم به عنوان دسته از آن استفاده می‌شود و هم موقع کوبیدن و منسجم کردن قسمت غضروفی، سوراخ آن بسته نمی‌شود.
4- "درفش ناوکش" ابزاری است که دسته آن از چوب خراطی شده و قسمت کارآی آن از فلز است. طول قسمت کارآی آن 5/5 سانتیمتر و عرض دهنه کارآی آن که تیز است 7/0 سانتیمتر می‌باشد.
از این ابزار در سوراخ کردن ردیف پنجم وسط تخت گیوه برای عبور دادن تسمه استفاده می‌کنند.
5- "درفش پرگاماسم" ابزاری است که دسته آن از چوب خراطی شده و قسمت کارآی آن از فلز است. طول قسمت کارآی آن 10 سانتیمتر و طول دسته 8 سانتیمتر و عرض دهنه تیز آن 6/0 سانتیمتر است.
از این ابزار برای سوراخ کردن جای بخیه‌ها (پرگاما) استفاده می‌شود.
6- " کوره درفش" ابزاری است که دسته آن از چوب و میله کارآی آن از فلز است. طول دسته 10 سانتیمتر و طول میله 25 سانتیمتر و نوک میله کشیده و مخروطی شکل است که نوک آن چندان تیز نمی‌باشد.
از این ابزار برای گشاد کردن مسیر عبور تسمه‌ها در فتیله‌ها و منظم کردن فتیله‌های نخست استفاده می‌شود.
7- " پی کنه" ابزاری است با دسته چوبی و میله فلزی. طول میله آن 36 سانتیمتر است و می‌توان یک دسته کامل از فتیله‌ها را که برای تخت یک گیوه کفایت می‌کند از آن گذراند.
در حد فاصل بین میله آهنی و دسته چوبی یک قطعه غضروف گذاشته شده که فتیله‌ها با تکیه به آن حالت خود را حفظ می‌کنند و در یک ردیف قرار می‌گیرند.
8- "چنی": سوزنی است فلزی که برای راحتی کار قوس ملایمی هم دارد. در انتهای سوزن نخ پرک موم زده ای از سوراخ آن گذشته و گره خورده است. انتهای دیگر این نخ به سوراخ تسمه "چنی" گره می‌خورد.
با این سوزن تسمه را از بین سوراخهای فتیله‌ها عبور می‌دهند و فتیله‌ها را به هم متصل می‌کنند.
9- "چنی پرگاما" چهار سوزن فلزی است که دو به دو برای بخیه کشی تخت گیوه به کار می‌روند. این سوزنها برای راحتی کار اندکی خمیده هستند. در انتهای هر کدام از آنها یک تکه نخ پرک موم زده از سوراخ سوزن عبور داده شده و گره خورده است و سر دیگر این نخ، به نخ بخیه دوزی گره می‌خورد.
هردوتا از این سوزن‌ها به سروته یک تکه نخ بخیه دوزی که از موی بز تابیده شده و طول تقریبی آن 160 سانتیمتر است، گره می‌خورد.
10- "گازن" ابزاری است با دسته چوبی خراطی شده و قسمت کارآی آهنی. طول قسمت کارآی آن حدود 15 سانتیمتر است و فقط از قسمت سراین ابزار، که کوبیده و پهن و تیز شده و به صورت یک خط درآمده است استفاده می‌کنند.
از این ابزار برای بریدن و صاف کردن تسمه‌های چرمی و نیز برای قسمت‌های اضافی فتیله‌های به هم متصل شده تحت استفاده می‌کنند.
11- "چوب ساو" ابزاری است با دسته چوبی خراطی شده و قسمت کارآی فلزی پهن که سطح هردو طرف آن آج‌های درشت خورده است. طول قسمت کارآی آن 28 سانتیمتر می‌باشد و از آن برای سائیدن و صاف کردن روی سندان چوبی استفاده می‌کنند.
12- "چوکله" ابزاری است به طول 12 سانتیمتر و قطر 5/1 سانتیمتر به شکل استوانه که از آن برای اهرم کردن و کشیدن تسمه‌ها استفاده می‌کنند. این ابزار معمولاً از جنس چوب است.
به جای آن از یک قطعه استخوان بز هم استفاده می‌کنند.
13- روغن دان: یک قوطی کوچگ دردار و چوبی است که همیشه در آن مقداری پارچه آغشته به روغن وجود دارد که برای روغن زدن به سر درفش‌ها و سوزن‌ها و گزن‌ها استفاده می‌شود.
14- "وز" قطعه چرمی است که آن را تا می‌کنند و مقداری پیه گاو در آن می‌گذارند. این ابزار برای پیه کشیدن تسمه‌ها به کار می‌رود. و نیز آن را کارگر بدون پیه در کف دست می‌گیرد و تسمه‌ها را با آن می‌کشید که تسمه‌ها صدمه ای به دستش وارد نکند.
15- "دوارگیر" ابزاری است با دسته چوبی خراطی شده و میله فلزی. طول میله 3 سانتی متر و نوک آن کاملاًً تیز و باریک است. از این ابزار برای نگهداری تسمه‌ها بعد از کشیده شدن استفاده می‌کنند.
16- "گوده گیر" ابزاری است آهنی، و از قسمت تیزی آن که در سمت قوس بیرونی است استفاده می‌کنند. تیزی این ابزار را روی فتیله ها، در کنار مسیر تسمه‌ها و درست مماس با آن قرار می‌دهند و با مشته روی آن می‌کوبند که مسیر تسمه‌ها مشخص شود و فتیله‌ها در این قسمت به هم فشرده گردند.
این کار از جابجا شدن تسمه درون سوراخهای فتیله‌ها و در نتیجه شل شدن کف گیوه جلوگیری می‌کند. وقتی که گوده گیر به کار برده می‌شود "قوتله" را نیز در زیر تخت گیوه قرار می‌دهند به طوری که تسمه تابیده شده زیر گیوه در شکاف "قوتله" قرار بگیرد.
17- "قوتله" ابزاری است که از چوب گردو ساخته شده است. موقعی که می‌خواهند کف گیوه آماده شده را بکوبند و صاف کنند، سمت بیرونی کف گیوه را، که قسمت اضافی تسمه چرمی در آن قسمت به هم تابیده شده است، روی این ابزار که روی سندان چوبی قرار گرفته می‌گذارند، تسمه چرمی تابیده شده در شکاف آن قرار می‌گیرد و فتیله‌های ردیف شده در قسمت مسطح آن.
با مشته روی آن می‌کوبند تا صاف و فشرده شود. علاوه براین چنانکه توضیح داده شد "قوتله" همراه با "گوده گیر" نیز به کار برده می‌شود.
18- "چاقو"یک چاقوی دسته شاخی معمولی برای پاک کردن موهای روی تسمه‌ها به کار می‌رود.
19- "پواز" ابزاری است به شکل گوه از جنس چوب بلوط که برای شیار انداختن میان تسمه‌های کشیده شده در قسمت میانی تخت گیوه به کار می‌رود.
20- "گیره پی کنه" وسیله ایست که از چوب ساخته شده است. فتیله‌ها را در دسته‌های زیاد در لای آن قرار می‌دهند که با فشار خشک شود و حالت خود را برای همیشه حفظ کند.

مراحل مختلف کار
1- آماده کردن پوست که مراحل زیر را شامل می‌شود و همه کارهای آن توسط استادکار انجام می‌گیرد.
الف- خیس کردن ب- گستردن آن روی زمین ج- خاک یا خاکستر پاشیدان روی آن که به تدریج آب پوست را می‌کشد و خشکش می‌کند. که این کار یک ماه و گاهی بیشتر طول می‌کشد.
د- نرم کردن پوست. برای این منظور پوست را در آب می‌خوابانند. ه- رشته کردن پوست و درست کردن تسمه‌های باریک و بلند از آن و- زدودن مواز تسمه‌های بریده شده از پوست ز- نرم کردن تسمه‌ها با پیه.
نری گاو را هم پوست می‌کنند، خشک می‌کنند و در موقع استفاده آن را در آب می‌خیسانند تا هنگام استفاده نرم و انعطاف پذیر باشد و برش دادن و سوراخ کردن آن به راحتی انجام بگیرد.
2- رنگ آمیزی پارچه: این کار توسط شاگرد انجام می‌گیرد. در نودشه به علت محدود بودن امکانات، برای حدود هر بیست تخت گیوه یک بار پارچه را رنگ می‌کنند که معمولاً برای مصرف پنج روز یک کارگاه کافی است.
رنگ شیمیائی را در دیگ‌های پر از آب می‌ریزند و آن را می‌جوشانند و سپس پارچه‌ها را در آن فرو می‌برند، پارچه‌ها حدود نیم ساعت در رنگ جوشیده می‌ماند و حدود نیم ساعت هم به همان حالت خشک می‌شود، سپس آنها را در آب گرم و سرد می‌شویند.
به این ترتیب پارچه برای برش و درست کردن فتیله‌های تخت گیوه آماده می‌شود.
3- تهیه فتیله توسط شاگرد. پارونی یا شاگرد، پارچه‌ها را به طول و عرض مورد نظر می‌برد و دو تا از این‌ها را تا کرده و داخل هم می‌گذارد و با مشته می‌کوبد تا یک فتیله آماده شود.
او این فتیله‌ها را بسته بندی و با هم ردیف می‌کند و به زیر دست "پی کنه گیر" می‌گذارد.
4- "پی کنه گیر" دسته دسته فتیله‌ها را با درفش سوراخ می‌کند و هر دسته سوراخ شده را به پی کنه می‌کشد. دقت کافی دارد که همه آنها در یک ردیف سوراخ شوند و موقع به "پی کنه" کشیدن آنها مراعات می‌کند که جای فتیله‌های قرمز و آبی مشخص باشد.
وقتی همه فتیله‌ها به اندازه یک وجب و سه انگشت، که قد تقریبی یک گیوه معمولی است، به "پی کنه" سوار شد، یک قطعه غضروف به سرمیله "پی کنه" فرو می‌کند و این یک دسته فتیله را با آن مهار می‌نماید.
پس از اندکی که از خشک شدن این فتیله‌ها گذشت، آنها را از پی کنه بطور منظم درمی آورد و دو قسمت می‌کند و در کنار هم می‌گذارد و با یک نخ به هم می‌بندد، تا استاد روی آن کار کند.
و چون "پی کنه" آزاد شد، به تنظیم دسته دیگر می‌پردازد.
5- استادکار دو قطعه از نری گاو را که در آب خیسانده و نرم شده است می‌برد، برای اینکه این دو قطعه در سروته گیوه نصب شوند باید تبدیل به مکعب مستطیلی گردند که قاعده آن یک مربع باشد.
برای این کار درفش را از میان طولی آن می‌گذرانند که هم به صورت دستگیره از آن استفاده می‌کند و هم سوراخ لازم سرتاسری را که بایستی تسمه چرمین از آن بگذرد بوجود می‌آورد.
استادکار با استفاده از نیروی ایستادگی سندان و نیروی ضربه ای مشته و دستگیره ای که توسط درفش بوجود آورده است این قطعه غضروف را می‌کوبد و عمل می‌آورد تا به شکل دلخواه و اندازه‌های لازم درآورد.
در این دو قطعه غضروف، به یاری دو دست و بوسیله درفش سوراخهائی را که باید تسمه چرمی از آنها عبور کند بوجود می‌آورد.
6- پوست گاو را که در ابتدا بصورت نوارهائی درآمده است، در ظرف پرآبی می‌خیسانند و سپس بوسیله لبه تیز چاقو از آن موزدائی می‌کنند.
7- تسمه‌های چرمی که به این ترتیب به دست می‌آید پهن و ناصاف است. استادکار بوسیله گزن و سندان چوبی قسمتهای زیادی آن را می‌برد و پهنای تسمه را به 8/0 سانتیمتر می‌رساند تا براحتی از بین سوراخهای غضروفهای سروته گیوه و فتیله‌ها بگذرد.
8- به وسیله درفش و با کمک سندان چوبی دو سوراخ در یک سر تسمه و یک سوراخ هم در سر دیگر تسمه چرمی ایجاد می‌کند.
9- نخ موم خورده سوزن (چنی) به تنها سوراخ یک سوی تسمه چرمین گره می‌خورد و با کمک همین سوزن تسمه را از دو سوراخ غضروفی که بایستی در ته گیوه قرار گیرد می‌گذرانند و آن را قلاب می‌کنند.
10- تسمه چرمین را آغشته به پیه می‌کنند که هم نرم شود و هم به راحتی از میان سوراخهای فتیله بگذرد.
11- استادکار اولین مسیر تسمه را از یک دسته از فتیله‌ها که پی کنه گیر تنظیم کرده است، عبور می‌دهد. در این مرحله چون پی کنه مسیر عبور را گشادتر کرده است لذا از "کوره درفش تیره" برای گشاد کردن استفاده نمی‌شود.
12- وقتی تسمه از اولین سوراخ همه فتیله‌ها گذشت تسمه را می‌کشند که غضروف انتهای گیوه در سرجای خود محکم شود و فتیله‌ها به هم بچسبد، برای اینکه فتیله‌های به همان حالت چسبیده باقی بمانند و استادکار به راحتی بتواند بقیه کار را انجام دهد، درفش "دوارگیر" را به تسمه فرو می‌کند.
13- تسمه را از میان غضروف سر گیوه عبور می‌دهند.
14- بوسیله "کوره درفش وژاره" فتیله‌ها را منظم و ردیف می‌کنند.
15- دومین سوراخ را توسط ردفش در فتیله‌ها بوجود می‌آورند و این مسیر را با "کوره درفش تیره" گشاد می‌نمایند. این عمل برای همه مسیرها انجام می‌شود.
16- قسمتی از تسمه در قسمت سر گیوه آزاد باقی می‌ماند، تا در مراحل بعد بتوان با استفاده از آن تسمه‌ها را محکم کشید و فتیله‌ها را فشرده‌تر کرد، برای اینکه تسمه در مسیر دوم نلغزد یک درفش دوارگیر در آن فرو می‌کنند و تسمه را از میان سوراخ‌های مسیر دوم فتیله‌ها و نیز از بخشی از سوراخهای غضروفی که در ته گیوه است بوسیله سوزن می‌گذرانند.
17- سومین سوراخ مسیر عبور تسمه در فتیله‌ها توسط درفش بوجود می‌آید و تسمه را توسط سوزن از آن عبور می‌دهند و برای اینکه فتیله‌ها سر جای خود باقی بماند، "درفش دوارگیر" ردیف اول را درمی آورند.
18- محل ردیف چهارم تسمه توسط درفش سوراخ می‌شود.
در این گونه موارد از زانو و ران برای تکیه گاه استفاده می‌شود که با حرکت دادن به آن می‌توان مسیر درفش را کنترل کرد.
19- تسمه را بوسیله سوزن از سوراخ دیگر غضروف سر گیوه عبور می‌دهند، چهارمین مسیر عبور تسمه را از میان فتیله‌ها به روش گذشته با درفش سوراخ می‌کنند و تسمه را توسط سوزن از آن سوراخ‌ها و سپس از سوراخ‌های غضروف ته گیوه عبور می‌دهند.
20- قسمت میانی کف گیوه، که با رنگ سرخ مشخص شده است، با درفش، که لبه آن باریک‌تر و دقت کار آن بیشتر است، بریده می‌شود.
21- از این مرحله به بعد، کشیدن تسمه‌ها و فشرده کردن فتیله‌ها شروع می‌شود. گیوه کش قطعه چرم "وز" را به دور "چوگله" می‌پیچد و تسمه ردیف اول را، که قسمتی از آن از طرف سر گیوه آزاد مانده است، به دور آن می‌تابد.
تخت گیوه را با پا نگه می‌دارد، با یک دست این تسمه را با تمام قدرت می‌کشدوبا دست دیگر کف گیوه را لوله می‌کند که تسمه بیشتر کشیده شود.
22- تسمه مسیر دوم و سایر مسیرها به همین ترتیب با کمک پا، که از آن به عنوان گیره استفاده می‌شود، و دستها و گاهی با هرم کردن درفش با تمام قدرت کشیده می‌شوند، تا فتیله‌ها در تمامی مسیرها به هم فشرده گردند.
23- وقتی این مراحل به پایان رسید، به تخت گیوه آب می‌پاشند و به مشته آن را می‌کوبند که صاف و فشرده‌تر گردد.
24- قسمت میانی تخت گیوه را روی سندان چوبی می‌گذارند و به کمک "پواز" و ضربه مشته حد فاصل بین تسمه‌ها را در هر دو سوی تخت شیار می‌اندازند. این شیارها، فتیله‌های کنار تسمه‌ها را چنان فشرده می‌کند که امکان جابجائی (در اثر حرکت پا) را از تسمه‌ها می‌گیرد و نیز مانع بریده و پاره شدن آنها می‌شود.
25- قسمت اضافی تسمه را بخشی از میان گیوه و بخشی دیگر از سر گیوه می‌گذرانند و در زیر تخت گیوه به هم می‌تابانند.
26- این تخت را باز هم با آب نمدار می‌کنند و می‌کوبند تا صاف شود. در این مرحله ضربه‌های مشته چندان قوی نیست و فقط به منظور صاف کردن است.
27- تخت گیوه صاف شده را روی سندان چوبی می‌گذارند به نحوی که تسمه چرمی اضافی تابیده شده در رو قرار گیرد و تخت گیوه مماس با سطح سندان باشد. "گوده گیر" را در دست چپ می‌گیرند و لبه تیز آن را در کنار مسیر تسمه‌های رد شده از سوراخهای فتیله‌ها قرار می‌دهند و با مشته روی آن می‌کوبند.
این کار را در سرتاسر کنار همه تسمه‌ها انجام می‌دهند تا پارچه‌ها در این قسمت فشرده‌تر گردد. برای اینکه همین کار را در سطح دیگر تخت گیوه انجام دهند، تسمه چرمی تابیده شده مانع تماس تمامی سطح گیوه با روی سندان چوبی می‌شود و برای رفع این نقیصه از "قوتله" استفاده می‌کنند "قوتله" را روی سندان چوبی به نحوی قرار می‌دهند که شیار آن رو به بالا باشد و تخت گیوه را به نحوی روی آن قرار می‌دهند که تسمه تابیده شده در درون شیار قرار گیرد و سطح گیوه با سطح "قوتله" مماس و آماده برای ضربه پذیری باشد.
به کمک مشته و "گوده گیر" در این قسمت نیز شیار می‌اندازند.
28- استادکار با درفش پرگاماسم جای بخیه کشی را سوراخ می‌کند. این سوراخها بصورت افقی در سطح گیوه و در دور تا دور آن بوجود می‌آید و به زیر گیوه نمی‌رسد.
29- کارگر بخیه کش با سوزنهای بخیه کشی از سر گیوه شروع و مطابق با طرح دور تا دور گیوه را با موی بز بخیه کشی می‌کند. این بخیه‌ها علاوه بر اینکه پایه رویه گیوه است و رویه گیوه به آنها بافته می‌شود، دور فتیله‌ها راهم به هم می‌دوزد و مانع جدا شدن آنها از یکدیگر می‌شود.
30- استادکار دور تا دور گیوه را ، به فاصله یک سانتیمتراز خط بخیه، با گزن میبرد وصاف و پرداخت و کتیرامالی می‌کند.
زیر غضروفهای سر و ته گیوه را میخ سایه می‌زند تا پس از خشک شدن تسمه‌ها را خوب نگهدارد، سپس این تخت‌ها را جفت جفت به هم می‌پیوندد و آماده می‌کند که به گیوه چین تحویل دهد.
31- گیوه چین به کمک یک سوزن رویه گیوه را می‌چیند و به این ترتیب یک لنگه گیوه آماده می‌شود.
رنگ در گیوه
در شرایط فعلی، بطور کلی پنج رنگ مختلف در گیوه‌ها وجود دارد که عبارتند از: آبی، قرمز، سفید، استخوانی، سیاه
رنگهای آبی و قرمز- این دو رنگ که در تخت گیوه به کار برده می‌شود، طی چند سال اخیر معمول شده است.
قبلاً تخت گیوه‌ها فقط به رنگ سفید بود.
رنگ سفید- رنگ رویه گیوه همیشه سفید بوده و هنوز هم سفید است. تخت گیوه‌ها هم در گذشته همه سفید بوده است، اما امروزه به ندرت به این رنگ درست می‌شود.
رنگ استخوانی- رنگ پاشنه و نوک تخت گیوه به دلیل استفاده از نری گاو که بعد از خشک شدن حالت استخوانی به خود می‌گیرد به رنگ استخوانی است.
رنگ سیاه- رنگ موی بز که در "پرگاما" به کار می‌رود سیاه است، این رنگ در زیر رویه قرار می‌گیرد و هرگز دیده نمی‌شود.
رنگ در قسمت هائی از گیوه تابع رنگ طبیعی موادی است که در آن به کار می‌رود، از این جمله است، رنگ استخوانی پاشنه و نوک و نیز رنگ سیاه موی بز در نخ‌های "پرگاما".
این مواد به دلیل استحکام و نیز انعطاف پذیری که در ضمن کار دارند تا کنون تغییر پیدا نکرده و ماده دیگری جایگزین آن‌ها نشده است. اما در مورد پیدا شدن رنگ‌های قرمز و آبی: در گذشته تولید در حد مصرف محل و روستاهای اطراف بوده است و کهنه پارچه‌های محل کفاف مصرف را می‌داده است؛ اخیراً که محصول این صنعت بومی جنبه کالائی پیدا کرده و راه خود را به بازارهای مصرف شهرها باز کرده است، برای تهیه مقدار پارچه مورد نیاز برای تخت گیوه، از ملافه‌های مندرس بیمارستان‌ها استفاده می‌شود که اغلب کثیف و آلوده است.
رنگ کردن آنها تدبیری است که هم بر زیبائی کار می‌افزاید و جلب توجه مشتری را میکند و هم چرکی ملافه‌ها را می‌پوشاند. در ضمن این خاصیت را هم دارد که چون برای رنگ آمیزی می‌بایستی پارچه را مواد شیمیائی و در آب جوش فرو برند، ملافه‌ها ضدعفونی نیز می‌شوند.
همانطور که قبلاً نیز توضیح داده شد به کار بردن تدریجی رنگ‌های قرمز و آبی در تخت گیوه یک کاربرد فنی هم پیدا کرده است یعنی از رنگ قرمز که به صورت یک مستطیل در قسمت میانی تخت قرار می‌گیرد، به عنوان نشانه ای برای دادن برش وسط تخت که پاشنه و پنجه را از هم تفکیک می‌کند استفاده می‌شود، این قسمت مشکل‌ترین و حساس‌ترین مرحله برش است و فقط توسط استادکار انجام می‌شود.
شاید به همین دلیل است که حتی در تخت‌های سفید هم امروزه از رنگ قرمز برای قسمت میانی تخت استفاده می‌شود. در مورد اینکه چرا رویه گیوه را رنگ نمی‌کنند و یا نقشهای رنگین نمی‌اندازند، استادکار حجیجی به راحتی و خیلی ساده گفت "عیب است".
بعضی بر این عقیده اند که انتخاب رنگ سفید روی گیوه در مناطق کوهستانی، که وسیله نقلیه کم است و مردم همیشه پیاده در رفت و آمد هستند و معمولاً در کوهستانها، هنگام راه رفتن دست به پشت خود زده و همیشه جلوی پای خود را نگاه می‌کنند و از ارتفاعات می‌گذرند، یک انتخاب ناخودآگاه روانی است زیرا رنگ سفید که در هنگام راه رفتن در سربالائی به تناوب و مکرر به چشم می‌خورد، چشم را نمی‌آزارد، در صورتیکه رنگ‌های دیگر چشم را می‌زند و خسته می‌کند.
بخش دوم : گیوه بافی (کلاش چنی)
دومین مرحله در امر گیوه بافی کلاش چنی است که عموماً بوسیله زنان انجام می‌شود البته در برخی جاها مردان نیز به این کار مبادرت می‌ورزند اما چون کار کلاش چنی تقریبا یک کار نیمه وقت وپاره وقت است لذا زنان که اوقات فراغتشان بیشتر است این کار را انجام می‌دهند
نخ کلاش :
نخ کلاش عموماً از کارخانه‌های مرکز استان وبیرون استان فراهم می‌شود.
قبلاً نخ آماده نبود ومی بایست خود کلاش چن آن را آماده می‌کرد واصطلاحاً ( په رگ) در ست می‌کرد اما امروزه (په رگ ) آماده در کارخانه بافته شده ودر اختیار کلاش چنها قرار می‌گیرد.
انواع نخ کلاش :
1- نخ 18 لا برای بافت بن په رگ ولا ی کلاش
2- نخ 12 لا برای بافت دام ودام گه ر
3- نخ 25 لا برای بافت شیرازه
مقدار مصرف نخ در یک جفت گیوه
معمولا در یک جفت گیوه معمولی (شماره 42) نخ 18لا برای لا وشیرازه گرم ، نخ 12لا برای دام ودام گه ر گرم و نخ 25 لا برای شیرازه گرم مصرف می‌شود.
مراحل کلاش چنی :
1- په رگه ما :
این مرحله در کلاش توسط کلاش که ر و بر روی زیره کلاش بوسیله نخ بافته شده از موی بز انجام می‌گیرد.
2- (بن په رگ)
اولین مرحله کلاش چنی بوسیله نخ سفید است که معمولاً از نخ 18 لا استفاده می‌شود. بن په رگ بر روی په رگه ما دوخته می‌شود وبه منزله‌ی پی ریزی وشناژ گیوه (کلاش) می‌باشد.
3- لا (لایه‌ی کلاش)
در این مرحله کلاش چن دیواره کلاش ویا به اصطلاح لا (لایه ی) کلاش را می‌بافد . در بافت لا معمولا ً از نخ 18 لا استفاده می‌شود.
دیواره کلاش 5 چین است که در اصطلاح هورامی به آن (گه ر) می‌گویند.
4- دام :
همانگونه که از نامش پیداست حالت دام توریست که بصورت سه گوشه ومشبک است. این قسمت از کلاش درسقف کلاش ودر نوک آن قرار دارد وتقریباً به اندازه 4 انگشت دست است.
در قسمت دام از نخ 12 لا استفاده می‌شود وتعداد دار آن 60 عدد است .
5- (دام گه ر) :
در قسمت بالایی (سقف) کلاش قرار دارد ودر ادامه‌ی دام وبر روی دام استوار شده است.
بافت دام گه رسخت‌ترین وظریفترین قسمت کلاش است که معمولا از نخ 12 لا استفاده می‌شود . برای یک کلاش معمولی (شماره 42) تعداد 12 عدد دام گه ر بزرگ و7 عدد دام گه ر کوچک بکار می‌رود.
6- شیرازه :
آخرین مرحله کلاش شیرازه است که برای محکمی و ظرافت کار دورادور دیواره کلاش وبر روی بن په رگ بافته می‌شود. معمولا در بافت شیرازه از نخ 25 لا استفاده می‌شود.
7- قالب گیوه(کلاش)
قالب جسمی صاف وصیقل داده شده از جنس درخت گردو است که به اندازه کلاش درست شده و پس از بافته شدن کلاش در داخل آن قرار داده می‌شود تا قالب گرفته و ظرافت داده شود.
در ضمن برخی از گیوه‌ها پس از بافته شدن نخ آن به هم می‌آید (جمع می‌شود) که نیاز است قالب داده شده و بزرگ وشکل واندازه واقعی خود را باز یابد .

منبع :
http://kordestan.irib.ir/
http://sharkan.blogfa.com/