آداب گوسفندان در نصر آباد تفت

آداب گوسفندان در نصر آباد تفت برای باروری بهتر گوسفندان گلّه، مراسم ویژه ای برگزار می‌شد.
بدین صورت که یکی از روزهای سوم، پنجم یا هفتم آبان ماه هر سال تعدادی چپش و قوچ را، که نژاد برتری داشتند، به محل حرکت گلّه می‌آوردند. پس از دود کردن اسفند، در حالی که بر سر شاخ نری ها، انار، سیب یا به، زده بودند، از زیرآینه و قرآن عبور داده، پس از این که سه دور اطراف گلّه می‌چرخیدند، کار جفت گیری آغاز می‌شد.
این مراسم نوعی جشن ازدواج برای گوسفندان بود و در حضور تعدادی از اهالی که الزاماً گوسفندانی در گلّه داشتند انجام می‌شد.
نامگذاری گوسفندان چوپانان برای آن که بتوانند بهتر و سریعتر گوسفندان گلّه را شناسایی کنند براساس معیارهای هفتگانه، یکایک گوسفندان را نامگذاری می‌کردند.
معیارهای نامگذاری چنین است: 1ـ جنس 2ـ سن 3ـ گوش 4ـ رنگ صورت 5 ـ رنگ مو 6 ـ تعداد گیس 7ـ نوع شاخ. البته هر یک از موارد هفت گانه فوق به ترتیب زیر در گروه‌های متعدد و متنوع دیگری طبقه بندی می‌شوند.
بدین صورت که ابتدا براساس جنس به دو گروه عمده (میشینه و بزینه) و سپس نر و ماده تفکیک می‌شوند. بنابراین هر یک از گوسفندان با توجه به سن و جنس، اسامی مخصوصی دارند.
مثلاً: نوزاد بز در هنگام تولّد را (کَرَه= کهره) و نوزاد میش را (بَرَّه) می‌گویند. کَره‌ی یک ساله را (کولار)، بره‌ی ماده یک ساله را (کُر) و بره‌ی نر هم سال او را (قوچ) می‌نامند.
در حالی که، برّه‌ی نر 2 ساله را (شیشک) و برّه‌ی ماده 2 ساله را (میش) نامگذاری می‌کنند.
کرۀ نر دو ساله (نری) و سه ساله را (دوبُر) می‌نامند در حالی که کره ماده دو ساله (یک زه) و سه ساله (دوزه) نام دارد. گوسفندان از نظر نوع شــاخ به انواع؛ کچل (بدون شاخ) کَل (شاخ کوتاه)، شاخ شکسته و شاخ انبری تقسیم می‌شـوند و با توجّــه به رنگ مـو به رنگ هـای (سفید، سیاه، خاکستری، قرمز، قهوه ای) و رنگ‌های ترکیبی (هَرگ = زرد و سیاه)، (ابلق = سیاه و سفید)، (خَلَج= سیاه با رگه‌های زرد) تفکیک می‌شوند.
براساس نوع گوش، گوسفندان به انواع (خَت = گوش پهن)، (کُت = گوش پیچیده و بلند)، (مُر= گوش کوتاه)، (کُر= گوش خیلی کوتاه)، (بَلگوش = گوش بسیار بلند)، (پَریس= گوش سفید) و (دُر گوش = داشتن گیس در زیر گوش) نام گذاری می‌شوند.
معیار دیگر نامگذاری ، رنگ صورت گوسفندان است که به انواع (ماهرو = صورت تمام سفید)، (دوغی = دارای خال سفید، سیاه یا قرمز در صورت)، (لاپوز = پوزه‌ی خال خال)، ( بُوسَّه = پوزه سفید) و (گُلَه = پیشانی سفید) تقسیم می‌شوند.گفتنی است بر مبنای گیس نیز، گوسفندان را به انواع ( گیس و دوگیس) نامگذاری می‌کنند.
در مجموع بیش از 45 واژه برای نام گذاری گوسفندان وجود دارد و از آن جایی که برای مشخص نمودن نام هر گوسفند ، معمولاً از کلمات مرکب 2 ، 3 و 4 جزئی استفاده می‌شود.
بنابراین به کمک فرمول تبدیل بدون تکرار (جایگشت ) می‌توان پیش بینی نمود که ، چوپان می‌تواند (1980 ) اسم 2 جزئی و (85140 ) نام 3 جزئی و (3575880 ) نام 4 جزئی برای گوسفندان بسازد.
با این محــاسبه، می‌توان حداقل (3663000 ) گوسفند را نامگذاری کرد. اگر فرض کنیم چندین بُزِ قرمز در گلّه وجود داشته باشد، چوپان می‌تواند تنها با توجه به نوع گوش، گیس، شاخ و صورت، برای هر یک نام مخصوصی بگذارد که جهت رعایت اختصار تنها تعدادی از نام هایی که با توجه به نوع گوش و صورت وجود دارد ارائه می‌شود.
بز قرمز کُتِ گُلَه، بز قرمز کُتِ ماهرو، بز قرمز کُت بوسه، بز قرمز کُت پَریس، بز قرمز کُت دوغی، بز قرمز کُت لاپوز، بز قرمز کُت گازُر، بز قرمز خَت گُله، بز قرمز خَتِ ماهرو، بز قرمز خَت بوسّه، بز قرمز خَت پَریس، بز قرمز خَت دوغی، بز قرمز خَت لاپوز، بز قرمز خَت گازُر، بز قرمز مُر گله، بز قرمز مُر ماهرو، بز قرمز مُر بوسه، بز قرمز مُر پَریس، بز قرمز مُر دوغی، بز قرمز مُر لاپوز، بز قرمز مُر گازُر، بز قرمز کُر گله، بز قرمز کُر ماهرو، بز قرمز کُر بوسه، بز قرمز کُر پَریس، بز قرمز کُر دوغی، بز قرمز کُر لاپوز، بز قرمز کُر گازُر، بز قرمز بَلگوش گله، بز قرمز بَلگوش ماهرو، بز قرمز بَلگوش بوسه، بز قرمز بَلگوش پَریس، بز قرمز بَلگوش دوغی، بز قرمز بَلگوش لاپوز، بز قرمز بَلگوش گازُر و...

منبع :
http://yazd.irib.ir/