شهرستان خرم دره با مرکزیت شهر خرم دره یکی از شهرستان‌های استان زنجان است که در خاور استان زنجان قرار گرفته است.
این شهرستان در قسمت جنوبی استان زنجان واقع شده که از شمال به استان قزوین و از شرق و غرب به شهرستان ابهر و از جنوب به شهرستان خدابنده محدود می‌شود.منطقۀ خرمدره، منطقه‌ای کوهستانی محسوب می‌شود.
سفرنامه نویسانی که از این منطقه دیدار کرده اند، در سفرنامه‌های خود از آن با عناوین‌های “نیکو”، “خرم”، “سرسبز” و “دهکده آباد” یاد کرده اند.
روایات متعدد مورخین و جغرافی دانان از این منطقه، پیشینه آبادانی و حیات منطقه را یادآوری می‌کند.
کشتزارها و باغ‌های میوه که با دستان پرتوان اهالی شهر و روستاهای خرم دره ایجاد شده، این منطقه را به ناحیه ای خوش آب و هوا و دیدنی تبدیل کرده است. بیش‌تر خیابان‌های خرم دره به دلیل انبوهی درختان، در سایه هستند و در فصول چهارگانه به تابلوهای زیبای طبیعی تبدیل می‌شوند که تحسین هر بیننده ای را بر می‌انگیزند.
نام خرم دره برگرفته از موقعیت طبیعی این منطقه است و چون خرم دره روستای خوش آب و هوا و خرمی واقع شده بود، به این نام معروف شده است.
چنان که از آثار و نوشته‌های مورخین، جغرافی دانان و سفرنامه نویسان مشخص است، منطقه خرم دره به واسطه وجود ابهر رود در طول حیات خود همواره منطقه ای آباد و سرسبز بوده است.
به نوشته حمداله مستوفی که در قرن هشتم قمری مدتی متصدی مالیاتی ابهر و زنجان بوده، ابهر دارای بیست و پنج روستا بوده و کل درآمد سالیانه مالیات آن به ۱۴٫۰۰۰ دینار می‌‌رسیده است.
یکی از آن بیست و پنج روستا قطعاً خرم دره بوده است. در سفرنامه سیف الدوله (دوران قاجار) درباره خرم دره آمده شده است “خرم دره ده با صفای معتبری است. باغات و زراعت زیاد دارند.
آبش بسیار، در کنار رودخانه‌ای واقع است. حمام و مسجد خوبی دارد. مردمش ترک زبان هستند و بعضی باراندازها به جهت کاروانسرا ساخته‌اند.” در زمان ناصرالدین شاه مادام دیولافوا فرانسوی که از خرم دره دیدن کرده در سفرنامه خود نوشته است: ” در دو منزلی سلطانیه، دهکده قشنگ و باصفایی است که موسوم است به خرم دره.
الحق نام شایسته‌ای است که به حقیقت نزدیک است. از تبریز تا این جا دهکده‌ای که این طور آباد و خرم باشد ندیده بودم.”
مهم‌ترین علت وجودی شهر خرم دره جریان ابهر رود در طول شهر است که دلیل اصلی وجود باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی و چهره سبز و خرم این منطقه به حساب می‌آید. روستای خرم دره در گذشته شامل محله‌های لشگری، چاله محله و محله حصاری بوده و پس از آن محله‌های نوکر زک (قنات نو)، حاج ملاعلی، ناوک و گونه زار، سلطان آباد، تازه کند و شهرک قدس به آن اضافه شده است و به این ترتیب شهر در مقاطع مختلف تاریخی توسعه یافته است.
همچنین بارندگی مناسب و عبور ابهررود از میان آن، سبزی و طراوت خاصی به خرم دره بخشیده که باعث شده است سفرنامه نویسان و جغرافی دانان از آن با عنوان باغ شهر نیز یاد کنند.
اقتصاد مردم خرمدره بر اساس کشاورزی، دامداری و خدمات استوار است.
کشاورزی در شهرستان خرم دره به دلیل استعداد فراوان از نظر آب‌های زیر زمینی و خاک‌های حاصلخیز رواج بسیار یافته و شغل اصلی مردم این ناحیه شده است.
نوع کشت در این شهرستان آبی و دیمی و محصولات عمده آن گندم، جو، تره بار، انگور، لوبیا، بنشن، زردآلو، سیب و بادام است.
شهرستان خرم دره دارای معادن با ارزشی میباشدکه در حال حاظر 8 معدن سنگ گرانیت و یک معدن مس و سلیس توسط کارشناسان مربوطه فعال میباشند.
شرکتهای فعال در منطقه در بخش‌های مختلف صنایع (غذایی- شیمیایی- معدنی –کشاورزی و...) مشغول فعالیت میباشند.
پرورش انواع دام به صورت سنتی و صنعتی و پرورش طیور در مرغداری‌های بزرگ و کوچک در منطقه رایج است.
صنایع دستی شهرستان خرم دره را بافته‌های داری شامل قالی بافی، گلیم بافی و جاجیم بافی که بیش‌تر توسط زنان و دختران و در روستاهای اطراف بافته می‌شوند، تشکیل می‌دهد
منبع:
http://www.agrizanjan.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=78:sinakhoramdare&catid=37&Itemid=330
http://www.nabzesahar.ir/
