اقلیم : سرد
مساحت : 31/1670
جمعیت : ۵۳٫۵۷۹
شهرستان
جلفا در شمال غربی استان
آذربایجان شرقی بصورت نوار باریکی در مرز شمالی استان واقع شده و از شمال به
رودخانه ارس و جمهوری‌های نخجوان وارمنستان و آذربایجان منتهی میشود .
وسعت این شهرستان 31/1670 کیلومتر مربع است که شهرستان
کلیبر حدود شرقی و شهرستانهای
مرند ...مشاهده کامل متن و اهر نیز همسایگان جنوبی این شهرستان محسوب می‌شوند.
عرض این شهرستان بطورمتوسط 17 کیلومتر، و طول آن 100 کیلومتر است. شهرجلفامرکز این شهرستان در 135کیلومتری شمال غرب تبریز و 65 کیلومتری شمال شهرمرند قرار دارد.
از نظر وسعت جلفااز شهرستانهای کوچک استان به شمار می‌رودو با 1670 کیلومتر مربع وسعت تنها 4/3از کل مساحت استان را در پوشش خود داشته که از ایـن نظر در رده دوازدهم قرار دارد.
بخش مرکزی شهرستان جلفا، دهستانهای شجاع و ارسی را در بر می‌گیرد. شهر جلفا درمحدودة جغرافیائی دهستان شجاع و شهر هادیشهر در محدودة جغرافیائی دهستان ارسی واقع شده‌اند .
شهرستان جلفا ازنظر تقسیمات سیاسی دارای دو بخش بانامهای بخش مرکزی و بخش سیه رود و5 دهستان با نامهای دیزمار غربی، نوجه مهر، ارسی، داران، شجاع میباشد.
تعداد آبادیهای دارای سکنه شهرستان جلفا براساس آمار سال 1383 , 73219 آبادی میباشد.
اقلیم کلی جلفا نیمه خشک و سرد میباشد و تنها قسمت کوچکی ازارتفاعات فوقانی و حاشیه رودارس دارای اقلیم خشک و سرد می‌باشند .
مقداربارش سالیانه 225 تا 400 میلی لیتر میباشد . مقدار متوسط دمای سالیانه 15درجه سانتی گراد در حاشیه رود ارس تا 5 درجه در ارتفاعات بلند متغیر است .تعداد روزهای یخبندان در جلفا 80 روز میباشد که این مقدار تا 140 روز درمناطق مرتفع‌تر نیزافزایش می‌یابد.
شهرجلفا که از سال هاپیش دارای ایستگاه سینوپتیک بوده است درارتفاع704متری ازسطح دریاهای آزاد واقع شده است و از این نظر در بین شهرهای استان آذربایجان شرقی ( به جز دوشهر بسیارکوچک سیه رود و نوچه مهر که آنها نیزدرشرق شهرستان جلفا قرارگرفته اند)کمترین ارتفاع را دارد
شهر جلفا ومنطقةآزاد ارس دراین استان درپست‌ترین نقطة استان واقع شده است.
این موقعیت ارتفاعی درمجموع به رغم آن که جلفادرشمالی‌ترین ناحیه کشور یعنی درعرض جغرافیایی38 درجه و45دقیقه قرارگرفته، موجب تعدیل درجه حرارت آن نسبت به نقاط هم عرض آن د ر آذربایجان شده است.
ارتفاع پایین درمجموع موجب افزایش درجه حرارت درشهرجلفاوهمچنین دشت گلفرج نسبت به نواحی کوهستانی پیرامون وبلندناحیه شده است.
منطقه جلفا و ارسباران از نظر گیاه شناسی بطور کلی جزء ناحیه اصلی اروپ - سیبری و بخش فرعی‌تر آن با نام هیرکانین است که از مغرب تا ارسباران و از مشرق تا جنگلهای گلستان ادامه دارد ومساحت آن با درنظر گرفتن جنگلهای ارسباران به 3 میلیون هکتار می‌رسد.
این ناحیه درتمام فصول بوسیله باران وبرف مشروب می‌گردد. نوسان حرارت آن زیاد و زمستانش معمولاً سخت و شدید میباشد، هر چند در مجاورت اقیانوس‌ها و دریاها دارای زمستانی مطبوع‌تر ومعتدل‌تر است.
جنگلهای ارسباران یاقراچه داغ که در آذربایجان شرقی قرار گرفته است جز جنگلهای نیمه مرطوب بوده که ازجامعه بلوطستان و مشتقات آن، با درختان غالب اوری وممرز تشکیل میشود.
پوشش گیاهی در دو طرف رودخانه در ساحلهای ایران وآذربایجان نسبتاً متنوع میباشد. پوشش گیاهی شامل نیزار، بوته زار و دربرخی مناطق پوشش درختچه‌های گز میباشد.
طبق نتایج اولیه سرشماری 1385 جمعیت این شهرستان در فاصله سالهای1375تا 1385 رو به کاهش بوده و به طور متوسط سالانه0.5 درصد از آن کاسته شده است . جمعیت شهری از 31.4 هزار نفر به35.4 هزار نفر افزایش یافته وجمعیت روستائی از 23.1 هزار نفر به 16.5هزار نفر کاسته شده است که بخشی ازافزایش جمعیت شهری نیز ناشی از تبدیل آبادی سیه رود به شهر است.
کاهش جمعیت این شهرستان می‌تواند ناشی از کاهش سطح باروری باشد و کاهش فعالیتهای گمرگ جلفا نیز به حساب آید که باتقلیل محسوس آن، حالت یک شهر شرکتی از رونق افتاده را ، به شهر جلفا وبه تبع آن به هادیشهر و آبادیهای پیرامونی داده است .
از این رو شروع و توسعه فعالیتهای منطقه آزادتجاری و صنعتی ارس فرصت گرانبهائی برای توسعه ورونق مجدد این منطقه تواند بود .
در طول مدت 30 سال از 1345 تا1375، جمعیت شهرها و آبادیهای سال 1375 این شهرستان 2.11 برابر، جمعیت نقاط شهری آن 6.22 برابر و جمعیت نقاط روستائی آن 1.11 برابر شده است.
در صورتیکه شهر کنونی جلفا که در سالهای 1345 و1355 که هنوز به شهر تبدیل نشده بودبه همان صورت روستا محسوب شود جمعیت شهری دراین مدت 8.40 برابر و جمعیتروستائی 1.05 برابر گشته است.
این وضع به معنی تغییرسیمای جمعیتی این شهرستان از حالت روستائی (85.5 درصد روستائی) در سال 1345 به حالت شهری(57.6 درصد شهری) در سال 1375 و سرعت شهرنشینی در آن است.
جلفا از زمانهای پیش از میلاد به خاطر موقعیت جغرافیایی و استراتژی اهمیت خاصی داشته و از لحاظ فرهنگی و مدنی دارای شهرت فراوانی بوده است.
اصحاب الارس در زمان حضرت سلیمان بن داود در این منطقه ظهور کرده و سبب ایجاد دوازده شهر در کنار رودخانه ارس شدند ، که نام دوازده ماه برآنها اطلاق گردید که عبارتند از : آبان - آذر -دی - بهمن - اسفند -فروردین - اردیبهشت - خرداد - تیر - مرداد - شهریور و مهر که پایتخت ملکآن‌ها شهر اسفندار بود ، مردم این شهر صنوبر پرست بودند و از آب چشمه زیرصنوبر با اعتقاد بر اینکه در صورت مصرف از آن خشک میشود استفاده نمیکردند وآب مصرفی خود و حیواناتشان را از رودخانه ارس تامین می‌کردند
مردمان شهرها برای خود اعیادی در نظر گرفته بودند که بر سر هر ماهی و هربرجی در یک شهر از این شهرهای دوازده گانه جمع می‌شدند و پس از بستن یکچادر حریر به درخت صنوبر و ذبح کردن قربانی‌های خویش بر آنها آتش می‌زدند وپس از دود کردن لاشه حیوانات و حائل شدن بین مردم و صنوبر به ناله و زاریپرداخته و از درخت صنوبر می‌خواستند تا از تقصیر آنهابگذرد .
پس از اتمام این مراسم تا ماه بعد مشغول انجام کارهای خود می‌شدند و زمانی که نوبت اسفندار پایتخت اصحاب الارس فرا می‌رسید ، هر شهر پس از تدارک قربانی و خیمه زنی در کنار درخت صنوبر ازباب‌های دوازده گانه شهر که از هر باب آن، مخصوص یک شهر بود ، وارد می‌شدند و بعداز عبادت به شادی و خوشحالی می‌پرداختند .
مکان مخروبه شهر بهمندر حوالی قبچاق روستای نوشیروان از توابع بخش مرکزی جلفا است که به آن بهمن یابه رام اطلاق میشود. خداوند مردم این شهرها را بهعلت عدم اعتقادات دینی موجب نفرین قرار داد و همه شهرها را بجز اردیبهشت{اردوباد فعلی در جمهوری خود مختارنخجوان} را ویران کرد که به عنوان شهرمذهبی شهرهای دوازده گانه مطرح بود .
آرامگاه سید ابوالقاسم نباتی، برج دوزال، حمام کردشت، کلیسای سنت استپانوس، کلیسای ننه مریم، کاروانسرای خواجه نظر، حمام چوپان، آسیاب خرابه، روستای اشتبین، کلیسای مریم مقدس، امامزاده سید محمد جلفا، زیارتگاه بابا یعقوب، قلعه علی بیگ، حمام تاریخی جلفا، امامزاده سید ابراهیم و قلعه کردشت ز مهم‌ترین آثار تاریخی و دیدنی این شهرستان هستند.
برخی ویژگی‌ها هم چون قرار گرفتن شهرستان جلفا در حاشیهٔ رود ارس، قرار گرفتن این شهرستان در مرز ایران با جمهوری آذربایجان و ارمنستان و قرار گرفتن این شهرستان در یک منطقهٔ تجاری این شهرستان را به یکی از قطب‌های مهم تجاری جمهوری اسلامی ایران تبدیل کرده‌است.
اهالی شهر جلفا ترک آذربایجانی بوده و به زبان ترکی آذربایجانی و با لهجهٔ محلی خود سخن می‌گویند. شغل اکثر ساکنین این شهر کشاورزی و دامداری است. البته به‌دلیل مرکزیت و اداری بودن جلفا و وجود ادارات مختلف دولتی و خصوصی در آن، عده‌ای نیز به‌کار در این‌گونه مراکز مشغول شده‌اند.
منبع:
http://fa.wikipedia.org
http://www.iauj.ac.ir/pages.aspx?id=33
http://azarbaijansharghi.niopdc.ir/HomePage.aspx?TabID=14703&Site=azarbaijansharghi.niopdc&Lang=fa-IR
http://www.paleos.ir/index.php?module=htmlpages&func=display&pid=60
http://livarjan.blogfa.com/post-20.aspx
http://hg1332.blogfa.com
