شهر زیرزمینی اویی نوش آباد

شهر زیرزمینی اویی، در واقع ساختارهای متراکم، پیچیده و گسترده‌ای چون دالانهای باریک تودرتو و اتاقهایی با ابعاد کوچک ا ست که دارای قدمتی 1500 ساله است و مربوط به ساسانیان می‌باشد.
مجموعه اویی در زیر بافت قدیم شهر شکل گرفته و تا سطح کنونی شهر نیز گسترده شده‌است. وسعت این شهر به دلیل ارتباط میان محلات و حفاظت از جان و مال مردم در مواقع ناامنی زیاد بوده و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته‌است.
این معماری دست کم در شهرنوش آباد با واژه " اویی " نامیده می‌شود. غیر از ورودی اصلی ارتفاع تمام قسمتهای اویی به قد طبیعی یک انسان و بین ۱۷۰ تا ۱۸۰ سانتیمتر است.
بر سطح دیوارها و در فواصل اندک، جای پیه‌سوز به چشم می‌خورد. در بعضی قسمتها نیز درون دیوار، سکوهای کوتاهی جهت نشستن ایجاد شده‌است که در بعضی از اتاقها تبدیل به طاقچه جهت قرار دادن اشیاء می‌شود.
شهر زیرزمینی اویی بزرگترین شهر زیرزمینی جهان است که در مجموعه تاریخی چاله سی شهرنوش آباد از توابع شهرستان آران و بیدگل قرار دارد. نوش آباد پاِیتخت انوشیروان پادشاه ساسانی است کهدر شمال شهر کاشان و در غرب شهر آران و بیدگل و در 10 کیلومتری کاشان ...مشاهده کامل متن واقع شده‌است.
ساختارهای متراکم، پیچیده و دالان‌های باریک و تودرتو، و اطاق‌های کوچک این شهر بزرگ، هر بیننده‌ای را درجا میخکوب می‌کند. شهر زیرزمینی نوش‌آباد را "اویی" صدا می‌کنند و این آوایی است که احتمالا در زیر زمین و میان تالارهای تودرتو شهر با آن یکدیگر را صدا می‌زدند.
از ساختارهای متراکم، پیچیده و گسترده ای چون دالانهای باریک تودرتو و اتاقهایی با ابعاد کوچک تشکیل شده است. مجموعه اویی در زیر بافت قدیم شهر شکل گرفته و تا سطح کنونی شهر نیز گسترده شده است.
وسعت این اثر تاریخی که از عمق چهار متری از سطح کوچه شروع شده و تا عمق شانزده متری ادامه دارد مشخص نیست، اما با توجه به شواهد موجود و گفته اهالی تا بیرون از حصار تاریخی شهر گسترش داشته است و مساحت آن چهار کیومتر مربع تخمین زده شده است.
ورودی شهر زیرزمینی نوش آباد، راهرویی باریک به اندازه یک نفر است، زمانی که به داخل شهر وارد شوی، بوی خاک مرطوب به مشام می‌رسد. این شهر زیرزمینی در سه طبقه در عمق‌های 4 الی 21 متری از سطح زمین به وجود آمده است.
وسعت این شهر به دلیل ارتباط میان محلات و حفاظت از جان و مال مردم در مواقع ناامنی زیاد بوده و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته است. این معماری دست کن در شهر نوش آباد با واژه ” اویی ” نامیده می‌شود.
کشف این سازه‌ها به صورت اتفاقی و توسط فردی که قصد حفر چاه در منزل خود داشت صورت گرفته و برای ورود به آن، به دلیل پیدا نشدن ورودی اصلی از آب انبار که مجاور این شهر زیر زمینی است استفاده می‌شود.
آثار معماری به دست آمده تاکنون در سه طبقه شامل راهروهای باریک به همراه اتاق‌های چهار گوش با طاقچه‌های ایجاد شده در دیوارهاست که ارتباط بین طبقات به وسیله چاههای عمودی حفر شده با پنج تا هفت متر عمق می‌باشد.
این مجموعه که به‌صورت دست‌کن زیر بافت شهرنوش آباد به‌صورت مجموعه‌ای از اتاق‌ها، راهروها، چاه‌هاو کانال‌های متعددی در ۳ طبقه ایجاد شده است بر دیواره‌های آن آثار برخورد لبه شیء تیز دیده می‌شود و با توجه به‌سختی جنس زمین این منطقه، باستان‌شناسان این فرضیه را مطرح کرده‌اند که وسایلی که برای حفاری استفاده می‌شده، باید از جنسی شبیه الماس برخوردار بوده باشد.
غیر از ورودی اصلی ارتفاع تمام قسمتهای اویی به قد طبیعی یک انسان و بین ۱۷۰ تا ۱۸۰ سانتیمتر است. در بدنه دیوار اتاق‌ها و در بعضی از آنها چاهک‌هایی مشاهده می‌شود که به سختی می‌توان وارد آن شد.
ارتفاع این چاهک‌ها ۳تا ۵ متر است که راه ارتباطی به طبقات بعدی است این چاهک‌ها را به صورت L طراحی کردند.
این شهر دارای سیستم‌های تهویه بوده که از طریق کانال‌هایی به طبقه اول و از آن‌جا به سطح زمین می‌رسیده‌. بر اساس اختلاف فشار هوا با سطح زمین کار می‌کند که گردش و تصفیه هوا برای تنفس در آن را امکان پذیر می‌سازد.
این سیستم تهویه امکان زندگی در شهرزیرزمینی را برای مدت طولانی امکان‌پذیر می‌کرده‌است. پیه سوزهای سفالی تنها روشنایی مردمان مخفی در این شهر بوده‌است.
برخی از کانال‌های تعبیه شده در دل آن به قنات‌ها راه پیدا می‌کرد و آب از این طریق تامین می‌شد.
حجره‌های کوچک به ابعاد دو متر در دو متر، سرویس‌های بهداشتی ابتدایی، فضاهای پناهگاهی، تونل‌های ارتباطی و تهویه هوا و چاه‌های آب از جمله فضاهای این شهر زیرزمینی است.
سیستم دفاعی شهر خیره کننده‌است. در این سیستم بدون استفاده از سلاح و تنها به واسطه معماری و شکل بخشی به ابعاد و ایجاد زیرگذرها و نشیمن‌گاه‌های دفاعی، ساختاری تدافعی و در نهایت مغلوب‌کننده ایجاد شده‌است.
ساختار معماری شهر این امکان را فراهم می‌کند که در صورت لزوم به مانند دامی خطرناک، دشمن را به درون خود بکشاند و در نقطه‌ای از پیش تعیین شده آن را از پا درآورد.
بر سطح دیوارها و در فواصل اندک، جای "پیه‌سوز" به چشم می‌خورد که فاصله این جایگاه‌ها از سقف ۲۰ سانت می‌باشد. در دهانه هر چاهک تعدادی قلوه سنگ و یک تخته سنگ به اندازه دریچه چاهک دیده می‌شود که در مواقع احساس خطر یا ورود هوای آلوده یا دود به طبقات با تخته سنگ دریچه را مسدود کرده و یا اگر دشمن قصد ورود به فضاها را داشته با سنگ‌ها که حکم وسایل و ابزار دفاعی را داشته بر سر مهاجمین می‌کوبیدند.
اگر دشمن آتش روشن می‌کرد آنها با تخته سنگی که در کنار هانه هر چاه آماده بود درب آن را می‌بستند، در مواقع عادی بعد از عبور از هر چاه دهانه آنرا با سنگی آسیاب شکل که در وسط آن سوراخی تعبیه شده بود می‌بستند که هم دشمن گول بخورد و هم از آن سوراخ اکسیژن وارد شود.
ساختار این راهروها به شکل L مانند ساخته شده که هنگام وارد شدن به راهرو آگر آشنایی به آن نداشته باشید گمان می‌کنید که بن‌بست است و این هم یکی از راهکارهای فریب دشمن بوده.
کاربری این شهر در دوره‌ها احتمالاً متفاوت بوده به گونه ای که در دوران ساسانی تا صفوی و حتی زندیه بیشتر به عنوان پناهگاه یا جانپاه محلی برای اختفا و حفظ جان استفاده می‌شده به همین منظور همیشه در حال گسترش بوده است اما در دوران قاجار احتمال می‌رود بیشتر به منظور فرار از گرما در تابستان استفاده می‌شده است.
می‌گویند، در زمان حمله مغولان از این شهر بطور گستره‌ای استفاده می‌شده است. اگرچه بسیاری از جزییات شهر در اثر نفوذ سیلاب و مرور زمان نابود شده اند ولی سفالینه‌های پیدا شده به یک هزار و 800 سال پیش و زمان ساسانیان برمی‌گردد و تا زمان قاجاریه مورد استفاده بوده است.
به مرور زمان و استفاده نکردن‌، این شهر بدست فراموشی سپرده شد و به علت نفوذ سیلاب نشانه‌های این شهر نابود شده بودند.

شهر زیرزمینی تا سال‌های 1381 همچنان مخفی مانده بود. حجوم سیلاب‌هایی که به نوش‌آباد آمد، دالان‌ها و اطاق‌ها را پر از گل کرد و به این ترتیب برای سال‌های طولانی این شهر در زیر زمین مدفون ماند.
پس از سال 81 کاوش‌های باستان‌شناسی پرده از اسرار شهرزیرزمین برداشت اما بخش‌هایی از این شهر گرفتار فاضلابِ خانه‌های نوش‌آباد شده بود؛ مشکلی که هنوز به تمامی از بین نرفته و امکان کاوش بیشتر و کشف ناشناخته‌های بیشتر شهر را از بین برده است.
تاریخ ایجاد و استفاده از این بناها به دوران ساسانی و اوایل اسلام می‌رسد که در دورانهای بعد یعنی سلجوقی تا صفویه و حتی قاجار مورد استفاده بوده‌است.
این مجموعه ارزشمند به شماره ۱۵۸۱۶ و به سال ۱۳۸۵ ثبت در فهرست آثار ارزشمند ملی گردیده‌است.
شهر زیرزمینی امروز به یکی از مراکز تفریحی و گردشگری نوش‌آباد تبدیل شده‌است. شهری که هنوز رازهای سربه مهر دارد و کسی نمی‌داند در آن سوی تونل‌های دست‌کندی که تا امروز کشف شده، چه چیزی نهفته است.

منابع:
http://oyi.ir/
http://fa.wikipedia.org/wiki
http://www.negare0098.blogfa.com
http://www.tebyan.net
http://www.kashanica.com
http://www.chn.ir/NSite/FullStory/Vide