تالاب بند علیخان

تالاب بند علی خان در 35 کیلومتری جنوب شهرستان ورامین قرار دارد.
این تالاب بند از شمال به حوزه شهرستان ورامین، از جنوب به صورت یکپارچه به دشت مسیله و سواحل دریای نمک در استان قم، از غرب به دشت سیاه پرده و بلندی‌های معروف به کوه مره و از سمت شرق به دریای نمک وصل می‌شود.
تالاب بند علی خان فصلی است و از نوع تالاب‌های آب شیرین است.
به خاطر فصلی ،کویری و دشتی بودن بستر تالاب و با توجه به تغییرات در میزان نزولات جوی و منابع آب سطحی تغذیه کننده آن،وسعت تالاب متغیر است.
ارتفاع آن از سطح دریا،1100 متر است و همه ساله از ابتدای فصل بارش(اوایل پاییز)به دلیل جاری شدن آب رود خانه‌های فصلی و آبهای سطحی شهر تهران شکل می‌گیرد
گفته شده 120 سال پیش فردی به نام علی خان که از متمولین زمان خود بود، بندی خاکی را روی رودخانه «شور» می‌سازد تا آب رودخانه شور و بخشی از سیلاب‌ها را به سمت زمین‌های کشاورزی خود در اراضی پایین دست ورامین ببرد.
همین می‌شود که از آن زمان به اینجا بند علی خان می‌گویند.
در ماههای فصول گرم سال به دلیل کمبود بارش و بالا بودن میزان تبخیر به صورت باتلاق و گنداب در آمده و حتی ...مشاهده کامل متن گاهی کاملاً خشک می‌شود.
شاید علی خان نمی‌دانسته با بندهایی که روی رودخانه «شور» می‌زند، هم نام خودش را ماندگار می‌کند و هم این منطقه تبدیل به یکی از زیباترین تالاب‌های فصلی اطراف تهران می‌شود.
جایی که در اصل بخشی از سواحل دریای نمک در جنوب ورامین است حالا تالابی دارد که زمستان‌ها پذیرای پرندگان مهاجر می‌شود. حالا با وجود این آب بندها، در فصل پاییز و زمستان، وقتی اولین باران‌های موسمی آغاز و سیلاب‌ها روان می‌شوند، بندها پر از آب شده و پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی، آسمان منطقه را می‌پوشانند؛ تالابی که با زیادتر شدن بارش باران، وسعتش تا 50 هزار هکتار هم می‌رسد.
بر اساس تقسیم بندی‌های مختلف اقلیم تالاب خشک و خشک سرد است .متوسط بارندگی در تالاب100 میلیمتر است که این مقدار نسبت به سال‌های مختلف از 50 تا 300 میلی لیتر متغیر بوده و بیشتر نزولات آسمانی از آبان تا اردیبهشت ماه صورت می‌گیرد حداقل دمای آن 5- درجه و حداکثر آن 44 درجه سانتیگراد است ولی زمستان آن به نسبتاً معتدل است.
خاک تالاب از نوع خاک شور و باتلاقی است این تالاب در دشت سیاه پرده واقع است این دشت در منتها الیه غربی منطقه حفاظت شده کویر قرار دارد تالاب بند علی خان دشت سیاه پرده را از دشت مبارکه جدا می‌کند.
تالاب بند علی خان برای حفظت از پرندگان بومی و مهاجر اهمیت دارد . این تالاب مکانی برای نوشیدن آب- منبع تغذیه- پناهگاه و زیستگاه جوجه آوری پرندگان بومی و مهاجر بوده و از طرفی دیگر به عنوان استراحتگاه موقت پرندگان مهاجر عبوری به شمار می‌رود و بدون آن حیات این پرندگان به مخاطره می‌افتد.
تا سال 1378 در این تالاب جمعاً 29 گونه گیاهی از 11 خانواده شناسایی شده است
در فصل تابستان گونه‌های غالب پرندگان خشکی زی و در فصول پرباران آبزی و کنار آبزی می‌باشند 6 در صد گونه‌های پرندگان تالاب در خطر انقراض می‌باشند.
نیمی از مساحت تالاب خارج از محدوده حفاظت شده کویر قرار دارد. بخشی از تالاب که داخل منطقه حفاظت شده کویر واقع است و مکان تعلیف احشام در دو فصل مجاز تعلیف بهاره و زمستانه برای آن دسته از عشایر ورامین که دارای پروانه تعلیف هستند است.
تعلیف زمستانه از اوایل آذر لغایت اوایل دیماه و تعلیف بهاره از اوایل فروردین لغایت اوخر اردبهشت ماه با پروانه دامداران مجاز می‌باشد. در آن قسمت از محدوده تالاب که در خارج از محدوده حفاظت شده کویر واقع شده است تنها کاربرد فعلی تعلیف احشام است ضمناً در فصل مجاز شکار پرنده تعداد زیادی از شکارچیان در منطقه آزاد تالاب اقدام به شکار پرنده می‌نمایند.
ارزش‌های تالاب بند علی خان عبارتند از:
زیستگاه حیات وحش و پرندگان آبزی
بهبود دهنده کیفیت محیط زیست
منبع تامین آب جانوران
ارزش اقتصادی تالاب
محل تفریح و تفرج
محل تعلیف احشام
در این تالاب جمعا 98 گونه از 28 خانواده شناسایی شده اند.این تعداد گونه تقریباً 20 درصد گونه‌های پرندگان شناسایی شده ایران را تشکیل می‌دهند .
از گونه‌های پرندگان این تالاب 67 گونه به 20خانواده خشک زی 13 گونه به 2 خانواده آبزی و 18 گونه به 6 خانواده کنار آبزی تعلق دارند .
حیات پرندگان خشکی زی از تنوع پرندگان آبزی و کنار آبزی بیشتر است .در فصول خشک سال گونه‌های غالب پرندگان تالاب خشکی زی می‌باشند این گونه‌ها شامل لاشخور- چکاوک - بلبل - سسک و مرغ مگس خوارهستند.
تالاب بندعلی‌خان زیستگاه و یا محل زمستان‌گذرانی پرندگانی چون اردک‌های روی آب‌چر (سرسبز، فیل‌وش و خودکا) است. غازها و آبچلیک‌های پاسبز و پاسرخ را هم می‌شود به وفور دید اما بیش از همه در این تالاب چنگر یافت می‌شود.
در تالاب بند علی خان، حیات پرندگان خشکی زی از تنوع پرندگان آبزی و کنار آبزی بیشتر است؛ چرا که در فصول خشک سال، گونه‌های غالب پرندگان تالاب خشکی زی هستند؛ مثل عقاب ها، لاشخورها، چکاوک ها، بلبل ها، سسک‌ها و زنبورخوارها.
البته یکی از دلایلش هم این است که تنوع پرندگان خشکی زی در ایران خیلی بیشتر از تنوع پرندگان آبزی و کنار آبزی است.
در این تالاب برای پرندگان آبزی استراحتگاه، آشیانه، مکان آب شرب و پناهگاه شده. وجود تالاب هایی همچون تالاب بند علی خان باعث می‌شود تا پرندگان مهاجری که از شمال کشور به جنوب یا بالعکس مهاجرت می‌کنند، به علت نداشتن مکان استراحت و تجدید قوا تلف نشوند؛ چرا که این پرندگان نمی‌توانند یکسره بدون توقف مسیر مهاجرت خود را طی کنند.
برای همین است که تالاب بند علی خان، با اینکه تالابی فصلی است، نقش مهمی در حفاظت از نسل پرندگان آبزی و کنار آبزی مهاجر دارد.
اردک سرسبز به جز فصل جوجه آوری، گرایش شدید به رفتار گروهی دارد و در این دوره در دسته‌های بزرگ دیده می‌شود.
چنگر جز اولین دسته از پرندگانی که تالاب بند علی خان را برای گذران چند ماه از زندگیشان در مسیر مهاجرت خود انتخاب کرده اند.چنگرها از خانواده ناسانان هستند و شب‌ها را هم برای مهاجرت خود انتخاب می‌کنند.
از میان سه نوع درنایی که به ایران مهاجرت می‌کنند، درنای معمولی یکی از مهمان‌های هر ساله تالاب بند علی خان است.
بند علی خان سال گذشته میزبان حدود 20 تا 25 درنای خاکستری بود؛ پرنده هایی با قد 112 سانتی متری و خاکستری رنگ که مانند همه گونه‌های این خانواده مهاجرند؛ پرندگانی بزرگ با پاها و گردنی دراز و دمی نسبتاً کوتاه.
درناها هنگام مهاجرت در یک خط یا به شکل 7 پرواز می‌کنند. بال‌های دراز و منقارهای کلنگ مانندشان باعث می‌شود که در لحظه اول یاد لک لک‌ها بیفتیم اما این فقط شباهتی است که از نگاهی گذرا ناشی شده.پرندگان مهاجر آبزی این مکان را برای زادآوری انتخاب نمی‌کنند؛ چرا که زمان زودتر از انتظار می‌گذرد و آب تالاب با گرم شدن هوا به سرعت خشک می‌شود.
پرستوی دریایی بال سفید تابستان‌ها در ایران است و زمستان‌ها در آفریقا ، برای همین هم پاییز که فصل رفتن اش از ایران است ، تالاب بند علی خان را برای استراحت بین راه انتخاب می‌کند .
در این تالاب گوشتخوارانی مانند روباه هم پیدا می‌شوند .
در این تالاب گونه‌های متنوع خانواده عقاب‌ها وجود دارند که یکی از نها «سنقر تالابی» است که بزرگترین گونه سنقر در ایران است. کله سفید و سر شانه‌های سفید این پرنده، نشان دهنده بالغ بودن آن است.
پرندگانی همچون قمری، کبوتر کوهی، فاخته، تیهو، کبک، باقرقره، شکم سیاه و گنجشک از جمله پرندگان مجاز برای شکار هستند.
گیاهان این منطقه شور پسند هستند و دارای برگها وساقه‌های آبدار هستند که نمونه اون توی عکسایی که گذاشتم هستش و گز و گندمیان و نی و کاروانکش از دیگر این گیاهان هستند.
بند علی خان تنها تالاب فصلی در منطقه حفاظت شده کویر است و مکانی مناسب برای مهاجرت پرندگانی که در این مسیر از شمال کشور وارد می‌شوند، از دشت ارژن و تالاب پریشان می‌گذرند، به سمت سواحل بوشهر می‌روند و از روی مدیترانه دوباره به سمت سیبری بر می‌گردند.
نکته عجیب و جالب در این تالاب وجود یک تصفیه خانه طبیعی در خود تالاب است,در ابتدای این تالاب، باکتری‌ها به تصفیه آب مشغولند و پس از چند متر نیزار به چشم می‌خورد.
نی تنها در محیط آب شیرین رشد می‌کند و وجود نی زار در این تالاب نشان دهنده تصفیه خود به خود آب در آن است.

منابع:
http://www.sh-va.blogfa.com/cat-99.aspx
http://www.outdoorpersia.com/iran-nature/lagoon/728-2011-05-17-05-13-23.html
http://mohitezisteiran-84.blogfa.com/post-2.aspx
http://mihanpet.ir/thread19424.html
http://tebyan-zn.ir/News-Article/tourism/travel_turism_in_iran/2012/3/15/56093.html
http://aftabnews.ir
http://sayarehsabz.blogfa.com/post-5.aspx