کاخ ساسانی سروستان

در 9 کیلومتری جنوبی غربی شهر سروستان فارس در میان دشتی وسیع و در مسیر روستای نظر آباد بنای تاریخی با نام کاخ ساسانی قرار دارد.
این بنای عظیم از سنگ و گچ ساخته شده و گنبدها، ایوانها، اطاقها و دهلیزهای متعددی دارد.در خصوص تاریخ ساخت کاخ سروستان نظرات متفاوتی وجود دارد، احتمالا این بنا از آثار بهرام گور یا بهرام پنجم ساسانی بوده که به وسیله "مهرنرسی" وزیر معروف او که صدارت یزدگرد اول و یزدگرد دوم را نیز عهده دار بوده ساخته شده است.
این بنا که از باشکوه‌ترین کاخ‌های ساسانی است، جنبه تقدس هم داشته و شامل یک ایوان ورودی و گنبدی در مرکز و حیاط است، در این کاخ نسبت به بناهای دیگر این دوره از فن معماری و پلان پیچیده و کامل‌تری استفاده شده است.
نمای اصلی بنا در ضلع شرقی قرار دارد که شامل یک ایوان مرکزی و دو ایوان کوچکتر در دو طرف است. ایوان مرکزی به تالار اصلی و پس از آن به ...مشاهده کامل متن چهار حیاط متصل می‌شود که فضای میانی بنا را تشکیل می‌دهند.
آخرین بررسی‌های باستان شناسی در مجموعه کاخ سروستان نشان داد، این مجموعه ساسانی در دوره اوج شکوه خود حدود 30 هکتار وسعت داشته و مجموعه کاخ سروستان قدیمی‌ترین گنبد آجری کشور را در خود جای داده است.
معماری
نمای اصلی بنا در ضلع جنوبی قرار دارد که شامل یک ایوان مرکزی و دو ایوان کوچکتر در دو طرف است. ایوان مرکزی به تالار اصلی و پس از آن به چهار حیاط متصل می‌شود و دیوار جنوبی تالار مرکزی به یک ایوان جانبی خارجی راه می‌یابد.
ایوانی که در سمت شمال کاخ واقع است بوسیله چند پله به محوطه بیرون کاخ مربوط می‌شود اما ایوان بزرگ شرقی به تالار مرکزی و قسمت‌های دیگر بنا ارتباط دارد و در دو طرف این بنا دو اتاق باریک با طاق گهواره‌ای قرار دارد که مقابل هم قرار نگرفته‌اند.
استفاده از فیلپوش برای قرار گرفتن گنبدها روی بنا به وضوح دیده می‌شود.
برای تقویت گنبدهای مدور از گوشواره استفاده شده علاوه بر این شیوه، استفاده از ستون‌ها را به عنوان محافظ سقف در اتاق‌ها دیده می‌شود. همچنین تپه‌ها و ناهمواری‌های زمین‌های مجاور نشانگر ابنیه‌ای است که در اطراف کاخ بنیاد بوده‌است.
روی هم رفته نقشه کاخ سروستان شیوه بسیار بدیع و جالب معماری عهد ساسانی را به نمایش می‌گذارد. برخی از پژوهشگران معماری ساسانی، با توجه به تکنیک پیشرفته‌تر در طرحی کلی و جزئیات بنا آن را متعلق به اواخر دوران ساسانی می‌دانند و معتقدند که ساخت این بنا یکی از نخستین قدم‌ها در جهت سبک ساختمانی ویژه‌ای بود که معماری گوتیک را می‌توان تحقق نهایی آن دانست.
زمان ساخت
برخی از پژوهشگران معماری ساسانی، با توجه به تکنیک پیشرفته‌تر در طرحی کلی و جزئیات بنا آن را متعلق به اواخر دوران ساسانی می‌دانند و معتقدند که ساخت این بنا یکی از نخستین قدم‌ها در جهت سبک ساختمانی ویژه‌ای بود که معماری گوتیک را می‌توان تحقق نهایی آن دانست.
در منابعی تاریخی-جغرافیایی اطلاعاتی در باب کاخ ساسان یافت می‌شود. ابن خردادبه در کتاب المسالک و الممالک پس از توضیحات فراوان در مورد شهر استخر و عنوان اینکه استخر یکی از قدیمی‌ترین شهرهای پارس است، سروستان را یکی از قصبه‌های آن می‌شمارد.
او در آن میان از بنایی یاد می‌کند که عظیم بوده و ساختمان آن از سنگ و گچ ساخته شده‌است و مشتمل بر گنبدهای تالار ستون دار، چند ایوان، اتاق‌ها و راهروهای متعددی می‌باشد.
او بنای این کاخ را به بهرام پنجم ساسانی نسبت می‌دهند.

منبع:
http://www.yjc.ir
http://www.sarvestaniha.com
http://sarvonline.ir
http://mardomsalari.com/
http://www.sarvsarvestan.blogsky/
http://davasaz.blogfa.com/post-164.aspx
http://www.tebyan.net/ne
http://www.chn.ir/NSite/FullStory