غار کان گوهر در بخش
بوانات فارس واقع شده است. برای رسیدن به دهانه آن باید ابتدا از صفاشهر، حد فاصل
آباده و
شیراز، به سوی شهر بابک حرکت کنیم.
با گذر از سوریان و روستاهای بَزم و مُنج به دوراهی خاکی پاسگاه محیط بانی رسیده و با طی سه کیلومتر و گذر از کنار پاسگاه، غار در فاصله پانصد متر چشمه ایی که قبل از غار قرار گرفته نمایان می‌شود.
ایرانیان باستان برای فلز آهن، که ابزارهای تولیدی و دفاعی خود را از آن می‌ساختند و دستیابی به آن هم چندان آسان نبود، ارزش گوهر (جواهر) را قائل بودند، به همین جهت به دلیل وجود سنگ آهن در این غار، آن را کان گوهر نامگذاری کردند.
چنان که نام معدن باستانی آهنی را که نزدیک
سیرجان قرار دارد، گُل و گوهر گذاشته اند.
دهانه غار با سی متر و ارتفاع بیست متر در رأس مثلث فرو افتاده ای قرار گرفته و ارتفاع آن از سطح دریا دو هزار و سیصد متر می‌باشد. مثلثی متساوی الساقین، به قاعده حدود دویست متر و ارتفاع دویست متر که به شکل قالبی، یعنی عمود بر سطح دامنه کوه، فروافتاده و دور تا دور آن را یک دیوار صخرهای، با متوسط ارتفاع دوازده متر، احاطه کرده است.
بعد از
...مشاهده کامل متن ورود به درون غار، تالار دایره شکلی به قطر سی متر و ارتفاع بیست متر مشاهده می‌کنید که با یک شیب پنجاه درجه به سوی پایین می رود. سپس با شیبی تند به تالاری بیضی شکل به قطرهای "صد و بیست" و "چهل متر" متصل می‌شود.
ارتفاع سقف تالار بزرگ در بخشهای مختلف متفاوت است. تالار بزرگ در انتها به تالاری دیگر به ابعاد دوازده و نه متر و ارتفاع حداکثر هشت متر متصل می شود.
درون این تالار کوچک پرتگاهی به عمق شش متر قرار دارد که برای رسیدن به اعماق غار باید از راه باریک بالای آن عبور کنیم.
در گوشه سمت چپ این تالار چگونگی زایش غار تغییر می کند. اینجا دهلیزی به طول حدود هشت متر قرار دارد که به دلیل نفوذ آب‌های اسیدی زایش یافته است. این تالار بر اثر فرایند غار زایشی پدید آمده و در گذشته ریزشی هم در آن پدید آمده است.
بعضی از بخش های این تالار پوشیده از غارسنگ های گل کلمی می‌باشد و کف آن هم گودال کوچکی پر از آب قرار دارد که چکه‌های سقف در آن فرو میریزند.
از سمت چپ این تالار، دهلیزی تنگ، که باید به شکل سینه خیز از آن عبور کرد، آغاز می شده و پس از دوازده متر به دهانه یک چاه میرسد. این چاه و دهلیزهای شیب دار آن حدود نود متر طول دارد و در پایان به یک گودال بزرگ آب میرسد که بالای آن تعدادی غارسنگ، زایش یافته و اینجا انتهای غار است.
در عبور از چاه باید از طناب استفاده کرد زیرا برخی از بخشهای آن گشاد شده و دست و پا به بدنه چاه نمی‌رسد.
بخش ابتدایی یا اصلی غار، که تا تالار چکیده های گل کلمی ادامه دارد، پدیدهای نادر در بین غارهای شناخته شده ایران است، زیرا با وسعت عظیمی که دارد نه در آن غارسنگ به چشم می خورد و نه هیچ بخش آن بر اثر فرایند معمول غار زایشی پدید آمده است.
پژوهش و مطالعه در مورد بخش اولیه غار نشانگر این می‌باشد که چند صد هزار سال پیش توده ای ماگما بنا به علل درونی، از اعماق زمین بالا آمده و همین که با پوسته آهکی تماس یافته است با حرارت و فشار، همراهش مقادیری از کربن و اکسیژن موجود در کربنات کلسیم، پوسته بالای خود را رها ساخته و در نتیجه فضای بزرگی را به وجود آورده است و اما به دلیل آن که پوسته سقف، پایه و تکیه گاهی برای نگهداری خود نداشته، فروریخته و فضای مثلث شکل بیرونی نتیجه آن است.
این توده ماگمایی به سبب آن که حاوی ترکیبات آهن بوده مورد توجه نیاکان ایرانیان قرار گرفته است و از آن آهن استخراج کرده اند. دیواره دود زده غار و غارسنگ های متبلور شده بر اثر حرارت، موید این نکته می‌باشند.
غار در گذشته زیستگاه انسانها بوده و از درون آن سه عدد آرواره در اندازه های مختلف، مقادیری پارچه احتمالاً ابریشمی و قطعه های چرمی از یک لنگه کفش یافت شده است.
در بیرون غار و نزدیک جاده هم یک آتشدان به همراه تصویری دیگر که روی تخته سنگی بزرگ حجاری شده است قرار دارد، ضمن آن که در بین راه مسیر غار و نزدیک دهانه دو تخته سنگ وجود دارد که روی آنها تصاویری از جانوران دوران غارنشینی کنده کاری شده است، که انسانی سوار بر یک حیوان از اصالت آن می کاهد زیرا در دوران غارنشینی انسان هنوز موفق به رام کردن جانوران نشده بود.
منابع :
http://barbolo.mihanblog.com/
http://www.irancaves.com/
http://fa.wikipedia.org/
http://hamshahrionline.ir/
http://bounat.blogfa.com/post-30.aspx
