در دامنه کوه بیستون صفحه ای تاریخی و منحصر به فرد به طول دویست و عرض سی متر در دامنه کوه بیستون و در فاصله سیصد متری جنوب نقش برجسته داریوش اول قراردارد، که در بین مردم به
فرهاد تراش ، فراتاش ، فرای تاش و تخت فرهاد معروف است.
این دیواره عرضی در حدود۲۰۰ متر و ارتفاعی حدود ۳۶ متر دارد که در دامنه آن یک سکوی خاکی قرار دارد. در جلوی این سکو دیواری به طول صد و پنجاه متر و به ارتفاع چهار و نیم متر ایجاد شده است.
این دیوار با استفاده از بلوک‌های سنگی تراشیده و لاشه سنگ به همراه ملاط گچ ساخته شده است در دو طرف این صفحه تراشیده سکویی قرار دارد در جلوی این سکوی خاکی دیواری به طول یک صد و پنجاه متر ایجاد شده است.
این دیوار با استفاده از بلوک‌های سنگی تراشیده و لاشه سنگ به همراه ملاط گچ ساخته شده است. بر روی برخی از این بلوک‌های سنگی و نیز برخی از سنگ‌های پراکنده اطراف آن، علایم سنگ تراشان ساسانی به اشکال مختلف نقش شده است.
در دو طرف این صفحه تراشیده، چند سکوی پله دار خشن در سنگ کنده شده است. این سکوها برای نشستن به هنگام تراشیدن دیوار صفحه استفاده می‌شد.
بر روی این صفحه تراشیده، اثر قلم‌های سنگ تراشان و همچنین گودی‌های مخصوص قرار دادن گوه‌های چوبی جهت برش سنگ‌ها به وضوح دیده می‌شود . وجود سطوح ناصاف و سکوهای روی صفحه نشان می‌دهد که این صفحه ناتمام
...مشاهده کامل متن رها شده است، ولی بخش‌های فوقانی آن تقریباً رو به اتمام بوده است.
در دامنه این صفحه تراشیده و بر روی صفه خاکی حجم زیادی از بلوک‌های سنگی، سنگ‌های کنده شده از کوه، ساقه ستون و پایه ستون‌های نیمه کاره دیده می‌شود.
برخی از ایرانشناسان همچون هرتسفلد فرهادتراش را از آثار داریوش اول هخامنشی می‌دانند و معتقدند که داریوش قصد داشته متن وصیتنامه اش را در اینجا نقر کند.
جکسون آنرا برای ثبت پیروزی‌های بعدی داریوش مناسب‌تر دانسته است. برخی معتقدند که منظور از نقر این صفحه نوشتن و نمایاندن یک واقعه تاریخی مهم بوده که توسط خسرو پرویز پادشاه ساسانی ایجاد شده است.
اخیراً برخی از کارشناسان معتقدند که فرهاد تراش معدن سنگ و کارگاه حجاری جهت استخراج سنگ و تراش بلوک‌های سنگی بکار رفته در دیواره بناهای ساسانی بیستون بوده است.
اگر چه اهالی محل معتقدند این صفحه تراشیده اثر «فرهاد سنگ تراش» است که از عشق شیرین ملکه خسرو پرویز کوه را به همان گونه که فردوسی و نظامی گفته اند، تراشیده است؛ ولی شواهد باستان شناختی نشان می‌دهد منظور از پرداختن این صفحه، نوشتن و نمایاندن یک واقعه تاریخی مهم بوده و این صفحه توسط خسرو پرویز – شاه ساسانی – ایجاد شده است.
از سنگ‌های کنده شده برای ساختن بناهایی چون پل خسرو، کاخ خسرو استفاده کرده اند. اما در میان این صفحه بزرگ نقش بانویی دیده می‌شود که هنوز با وجود گذر قرنها دلالت بر زیبایی آن دارد.(تصویر ۲)به احتمال زیاد این نقش مربوط به شیرین است که طبق گفته نظامی توسط فرهاد بر کوه نقش شده است:
نخست آزرم آن کرسی نگه داشت
بر او تمثالهای نغز بنگاشت
به تیشه صورت شیرین برآن سنگ
چنان برزد که مانی نقش ارتنگ
همچنین در کنار صفحه بر روی تعدادی تخته سنگ اثرات تیشه مشهود است که ساکنین محلی معتقدند مربوط به فرهاد است اما صحت آن مشخص نیست.
این بنا در تاریخ ۱۳۸۰/۱۲/۱۹ به شماره ۴۴۸۷به ثبت ملی رسیده است.
منبع :http://www.memarblog.com/?p=2195
http://sid.ir/Fa/ViewPaper.asp?ID=123287&varStr
http://ichto.ir/Default.aspx?tabid=219
