قلعه سردار اسعد

قلعه سردار اسعد خان متعلق به علی قلی خان سردار اسعد معروف به سردار اسعد است که در جونقان، داخل شهر واقع شده است.
این قلعه که به کاخ سردار اسعد بختیاری مشهور است شهرت خود را مدیون مشروطیت و شروع قیام بختیاریها در شهر جونقان و اجتماع در این قلعه و سپس فتح اصفهان و تهران است.
بنای دو طبقه قلعه در اواخر دوره‌ی قاجاریه پس از دستیابی فرزندان حسین قلی ایلخانی به قدرت سیاسی توسط سردار اسعد دوم بختیاری با الهام از کاخ‌های اروپایی قرن نوزدهم میلادی ، بر سر گذرگاه جاده لینچ که با هماهنگی میرزا اصغرعلی اتابک (امین السلطان) صدر اعظم ناصر الدین شاه قاجار ، به همراه دیگر خویشان از جمله سهامداران آن شمرده می‌شدند.
به منظور نظارت بر حسن اجرای قرار دادهای تجاری خوانین بختیاری و شرکای انگلیسی شان بنیاد نهاده شد.
مردم جونقان و سایر نقاط بختیاری نشین از این مکان جنبش خود را آغاز نموده و موفق به فتح اصفهان و تهران گردیدند.
در مورد تاریخچه و سال بنای آن گفته میشود ابتدا حسینقلیخان و عمویش کلبعلیخان که شجاعت و سلحشوری مردم جونقان و دشتهای کشاورزی جونقان و میزدج چشمشان را خیره نمود این شهر را به عنوان مرکز سوق الجیشی خود ...مشاهده کامل متن قرار داده و همیشه پیروزی‌های خود را در جنگهایشان مدیون مردم جونقان و موقعیت خاص این شهر میدانستند.
این بنا دارای محوطه ای وسیع‌تر از محدوده‌ی فعلی آن بوده که به مرور ایام و در اثر عوامل مختلف طبیعی و اجتماعی در طول یک صد سال گذشته و نیز کمی دقت در شالوده‌های اصلی و استفاده هایی نامناسب نظیر پاسگاه ژاندارمری ، کتابخانه عمومی و مدرسه دچار آسیب‌های فراوان شده و در واقع به جز قسمت شاه نشین اصلی بقیه ابنیه و ساختان‌های جانبی آن از میان رفته است.
مدرسه اسعد هم در ضلع غربی این کاخ همچنان بر پاست.هانری رنه دالمانی در کتاب خود((از خراسان تا بختیاری)) فصل ۱۲ تا ۱۵ جلد دوم خاطرات و تصاویر جالبی از این کاخ و فرهنگ مردم جونقان و بختیاری ارائه نموده‌است.
این کاخ اولین مکانی در اصفهان و چهارمحال بوده که به موتور برق و الکتریسیته مجهز گردیده‌است. علی اکبر دهخدا نوشتن لغتنامه مشهورش را در این کاخ آغار نمود.
بسیاری از پناهندگان سیاسی در اثنای جنگ جهانی اول در این کاخ مهمان مردم جونقان بودند.
این بنا از دو طبقه تشکیل شده است که :
ـ طبقه‌ی فوقانی که در سه جهت شرقی ، جنوبی و شمالی دارای ایوان با ستون‌های سنگ است و در مرز‌های اتصال آجر کاری متنوعی دارد.
در جبهه‌ی غربی به صورت دیوار یک دست و بدون ستون یا آجرکاری یکنواخت و ساده دیده می‌شود. در این قسمت سقف اتاقها به صورت هندسی توفال کوبی شده اند. این بخش از بنا اعیانی و شاه نشین بوده است.
ـ طبقه‌ی زیرین در عمق یک متری از کف محوطه کاخ قلعه قرار دارد که ورود به آن از زیر پله‌های طبقه‌ی فوقانی امکان پذیر می‌شود. در این طبقه سقف تمامی راهروها و اتاق‌های منشعب به شیوه (قمی پوش) طاق زده شده است.
هر اتاق دارای یک بخاری دیواری با گچبری‌های ساده است. این قسمت از بنا انبار مورد استفاده خدمتگذاران بوده است.
در این بنا ویژگیهای تزئینی زیر را می‌توان سراغ گرفت:
ـ حجاری‌های نمای بیرونی طبقه‌ی زیرین شامل قطعات سنگ نما و نما و ازاره‌های سنگی ابزار کاری شده با نقوش هندسی مستطیل و لوزی است.
بر برنه‌ی جرز‌های بین پنجره‌ها ، لچک ، پیشانی و لبه ایوان نیز نقوش اسلیمی و گل بوته وجود دارد.
ـ ستون‌های سنگی در سه جبهه شرقی ، جنوبی و شمالی به صورت جفت در کنار هم ، شش جفت در ایوان شمالی ، شش جفت در ایوان جنوبی و شش جفت در ایوان شرقی قرار دارد.
سر ستون‌های منقوش طوماری با گل چند پر در میان مر کدام تزئین شده اند. میله ستون‌ها ساده و صیقلی بوده و پایه ستون‌ها به صورت قطعات بریده وصل به ستون دارای بر جستگی نواری می‌باشد.
زیر ستون‌ها نیز به صورت مکعب مستطیل با نقوش یکنواخت شامل گل چند پر و نیلوفر تزیین یافته است.
ـ سر بخاریهای اتاقها ، زیرزمین و طبقه‌ی فوقانی و همچنین در طرفین در ورودی اصلی این طبقه دارای گچبری است.
طوماری با گل چند پر در میان هر کدام تزیین شده اند. میله ستون‌ها ساده و صیقلی بوده و پایه ستون‌ها به صورت قطعات بریده وصل به ستون دارای برجستگی نواری می‌باشند.
زیر ستون‌ها نیز به صورت مکعب مستطیل با نقوش یکنواخت شامل گل چند پر و نیلوفر تزیین شده اند.
ـ سر بخاری‌های اتاق‌ها ، زیرزمین و طبقه‌ی فوقانی و همچنین در طرفین در ورودی لصبی این طبقه دارای گچبری است.
ـ هنر آجر کاری در تمامی سطوح بیرونی دیوار غربی از بالای بنا و سطوح پیشانی ازاره‌های سنگی تا انتهای دیوار و نیز پخ‌های چهار زاویه قس‌های ایوان‌ها با استفاده از فرم‌های مستطیل ساده ، گل میخی ، لوزی و مربعی در این بنا قابل توجه است.
ـ برای شکوه بیشتر فصاهای مرتبط فوقانی ، درهای ورودی راهروی اصلی با استفاده از روش معرق روی چوب و فلزکوبی به صورت گل و بوته تزین شده است که قابل مقایسه با دیگر بناهای تاریخی منطقه از این حیث می‌باشد.
ـ در شرق محوطه کاخ ، سردر ورودی مرتفعی با سقف هلالی در دو طبقه واقع شده که در طرفین آنها اتاق‌های دیده بانی و نگهبانی قرار گرفته است. مصالح به کار رفته در آن همچون دیگر اجزا کاخ ، خشت با نمای آجر است که در اطراف آن ارازه‌های سنگی مستطیلی منقوش با ارتفاع شصت سانتی متر قرار دارد.
این اثر در تاریخ ۵ دی ۱۳۵۶ با شمارهٔ ثبت ۱۵۴۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
منبع :http://www.junaghan.ir/
http://fa.wikipedia.org/
http://bakhteary.persianblog.ir/post/46/