تالاب بام دژ ( بامدژ )

آدرس : 40 کیلومتری شمال غربی اهواز
استان خوزستان یکی از پرتالاب‌ترین استان‌های کشور است که تالاب بام دژ در 40 کیلومتری شمال غربی اهواز از جمله این تالاب‌ها می‌باشد. این زیستگاه آب شیرین 4000 هکتار وسعت دارد و در کنار روستاهای مزرعه، بام دژ، سادات طواهر، سید جاسم و همچنین سد شاوور، کانال توانا و خط آهن اهواز– اندیمشک قرار گرفته است.
علاوه بر این که عمده آب این تالاب از رودخانه شاوور تأمین می‌شود، بالا بودن سطح آب‌های زیرزمینی، سنگینی بافت خاک، فرو‌افتادگی منطقه، بارندگی و جریان‌های سیلابی زمستانه و آب‌های برگشتی از زمین‌های کشاورزی از عوامل مهم پایداری این تالاب محسوب می‌شوند که در نهایت آب خروجی تالاب از شاخه‌ای به نام خارور عبور کرده و پس از گذر از کانال توانا به رودخانه دز می‌ریزد.
این تالاب از اوایل فروردین تا نیمه آبان ماه کم آب می‌شود چرا که به دلیل بستن دریچه‌ها و آبگیری سد شاوور، آب ورودی تالاب کاهش پیدا کرده و پساب‌های کشاورزی ورودی به تالاب نیز توسط زهکش خارور از آن خارج شده و بخش‌های حاشیه آن خشک می‌گردد.
آب و هوای تالاب بامدژ با توجه به نوع پوشش گیاهی منطقه که خاص آب و هوای گرم بیابانی ، میزان ...مشاهده کامل متن بارندگی و تبخیر شدید ، خشک و بیابانی گرم است .
پوشش گیاهی موجود تالاب بیشتر از گونه‌های آبدوست مثل لویی ، جگن ، نی و سیپروسها بوده و پوشش گیاهی منطقه دارای دو سیمای مشخص بهار و پاییزه است . گیاهان یک ساله و غالب گیاهان چندساله در بهار رشد می‌کنند ، بدین ترتیب در ماههای اسفند تا اردیبهشت این تالاب دارای سیمای مرتعی سرسبز بوده و بیشترین رویش‌های پاییزه متعلق به گیاهان شورپسند است .
234 گونه گیاهی در هور بامدژ دیده می‌شود و 14 گونه گیاهی آن از جمله خارشتر خزر ، خارشتر ایرانی ، ترنجبین و شیرین بیان ، دارویی هستند . زیستگاههای جانوری بامدژ به دو زیستگاه اصلی آب و خشکی تقسیم می‌شود ، پوشش گیاهی زیستگاه آبی که بخش اصلی تالاب را تشکیل می‌دهد .
گیاهان نی ولویی است که محیطی امن و مناسب برای استتار جانوران منطقه به خصوص پرندگان بومی و جوجه‌آور و نیز گراز است .
بخش‌های میانی تالاب که فاقد پوشش گیاهی است و بیشتر گیاهان شناور را در خود جای داده محل مناسبی برای تغذیه و استراحت جانوران آبزی به خصوص پرندگان مهاجر است.
از میان 148 گونه پرنده بومی و مهاجر، بیشترین سهم متعلق به خانواده چکاوکیان، حواصیلیان، مرغابیان، آبچلیکان است. اردک مرمری از گونه‌های در معرض خطر، چنگر، لیکوی خوزی، باکلان، ماهی‌خورک، اگرت، چوپ پا، آبچلیک، بلبل و ... از جمله پرندگان آبزی و کنار آبزی این تالاب محسوب می‌شوند.

از 134 گونه گیاهی تالاب بام دژ می‌توان به خارشتر خزری و ایرانی، ترنجبین، شیرین بیان، خارپنبه، شاه تره، گل گاوزبان، پونه، کُنار، تاج خروس، نی، گاگله و ... اشاره نمود. حیات وحش این زیستگاه بخش اصلی تالاب را تشکیل می‌دهد زیرا بیش از 40 گونه حیوانی شامل پستاندارانی همچون روباه، شغال، گرگ، کفتار، سمور، خفاش، خارپشت و ...، ماهیانی همچون کپور، شیربت،، بنی، حمری، بیاح و ...، خزندگان و دوزیستانی همچون قورباغه، وزغ، لاک پشت، جکوی، مار و ... در تنظیم اکوسیستم بام دژ نقش دارند.
همچنین شنگ(سگ آبی) تنها پستانداران آبزی تالاب ، انواع دوزیستان ، خزندگان ، لاک‌پشت خزری ، لاک‌پشت لاک نرم ، انواع ماهی‌های آب‌شیرین مثل بنی ، شیربت ، حمری و بیاح از دیگر آبزیان هستندکه در زیستگاه بامدژ مشاهده می‌شوند .
متأسفانه این تالاب به دلیل کاهش آب ورودی به تالاب ، برداشت بی رویه و اضافه بر ظرفیت از منابع موجود در تالاب ، ورود آلاینده‌های پسابهای شهری و کشاورزی ، تخریب ، تصرف اراضی و زیر کشت بردن ، در معرض تهدید و نابودی قرار گرفته است .
با توجه به ارزش‌های کاربردی و بی‌نهایت مهم تالاب‌ها، این تالاب می‌تواند در ایجاد تغذیه و تخلیه آب‌های زیرزمینی، تنظیم جریان آب، کنترل سیلاب‌ها، تعدیل آب و هوا، منبع تولید فراورده‌های طبیعی، ایجاد مناطق گردشگری، بانک ژن، برگزاری بازدیدهای آموزشی و پژوهشی، اهمیت اجتماعی، فرهنگی، حفاظتی و ...، مورد توجه قرار گیرد. قرارگیری این تالاب در 40 کیلومتری اهواز به عنوان مرکز استان خوزستان و واقع شدن در میان جاده ترانزیتی اهواز– اندیمشک و خط آهن خرمشهر– تهران، این تالاب فراموش شده را در موقعیت جغرافیایی خوبی قرار داده است.

منابع :
http://www.ibnanews.ir/vdcg.x93rak9uzpr4a.html
http://www.iran.paranddownload.com/1391/04
http://www.magiran.com/view.asp?Type=pdf&ID=788879