مسجد جامع ابرکوه در شهرستان
ابرکوه در میدان اصلی شهر و در مرکز شهر قرار دارد و مربوط به
دوره تیموری میباشد.
این مسجد جامع دو قبله دارد که قبله بزرگ یا اولیه مسجد، به شیوه بناهای مغولی ساخته شده است و با جهت قطب مغناطیسی شمال 47 درجه اختلاف دارد.
قبله دوم برای اصلاح جهت قبله اول ساخته شده است، این مسجد همچنین پنج محراب دارد که زیباترین آن در
ایوان شرقی مسجد قرار دارد و هنگام بازسازی و مرمت مسجد در دوران سلطان ابوسعید به آن اضافه شده است.
در این محراب انواع نقوش اسلیمی و گیاهی به همراه کتیبه‌هایی با خطوط نسخ و کوفی به شیوه گچبری برهشته کار شده و زیبایی خاصی به آن بخشیده است. از چهار محراب دیگر مسجد، یک محراب از جنس کاشی ساده و سه‌محراب دیگر از جنس سنگ مرمر است که محراب اصلی مسجد هم یکی از همین سه محراب است,این محراب دارای دو ستون زیبای مرمر است.
زیرزمین وسیعی وسط صفه مسجد تعبیه شده که صفه بالای آن در فصل تابستان برای اقامه نماز استفاده می‌شود. رواق‌های اطراف ایوان‌ها نیز دو طبقه است. طاق‌ها به صورت طاق و تویزه است و مناره‌ای الحاقی در ضلع جنوبی آن قرار دارد.
شبستان اصلی هم با طاق‌های مقرنس زیبایی در ضلع جنوب شرقی مسجد قرار دارد.
در
...مشاهده کامل متن مورد بنای اولیة این مسجد نظرات مختلفی وجود دارد:
اهالی ابرکوه معتقدند پایه ریزی این مسجد عظیم در قرنهای اول و دوم هجری یعنی در زمانی که اهالی این دیار دین اسلام را پذیرفته اند، صورت گرفته و در سده‌های بعد، تکمیل شده است.
طبق گواهی منابع تاریخی، بنای اولیه مسجد مربوط به دوره سلجوقی است. اما برخی نیز ساختمان اصلی مسجد را به عهد دیلمیان نسبت داده اند.
دکتر صفا، مسجد جامع ابرکوه را از آثار عهد مغول بر شمرده است. گدار، از نظر سبک ساختمانی، مسجد مذکور را جزء مساجد چهار ایوانی دانسته که حیاطی مستطیل شکل در وسط آن قرار دارد و دارای دهلیزها و شبستانها و متعلقات دیگر میباشد.
وی معتقد است که همة قسمت‌های این بنا از آثار دورة مغول است اما قطعات کهن‌تری می‌توان تشخیص داد.
مخصوصاً شبستان ستون داری که در میان ایوانهای جنوبی و شرقی و ملحقات جدیدتر واقع شده است و در پایان سلطنت سلطان ابوسعید ایلخانی مرمتهای مفصلی در این مسجد انجام گرفته است از آن جمله محراب بسیار عالی و گچبری شده موجود در ایوان شرقی که تاریخ آن ۷۳۸ ه ق است.
شبستان بزرگی هم در امتداد ایوان بزرگ مسجد ساخته شده که بر اساس نوشته بالای محراب آن مشخص می‌شود که فردی به نام حسن بن حاجی محمد بن محمد مشهور به فراش و ملقب به حاجی امین ابرقوهی بانی ساختمان این قسمت بوده و آن را متصل به مسجد قدیم بنا نهاده است.
تعدادی لوح سنگی هم در این مسجد وجود داشته است که در سال ۱۳۱۶ خورشیدی با محراب اصلی مسجد که آن هم از سنگ مرمر بوده توسط آندره گدار به موزه تهران منتقل شده است.
سنگ اصلی محراب که با شماره ۳۶۶۱ به موزة ایران باستان انتقال داده شده، سنگی مرمری با تراش بسیار عالی و نقش‌های گل و بوته در وسط و حاشیه ای از کتیبه قرآنی به خط نسخ تزیین شده و قسمت پیشانی آن دارای طرح مقرنس کاری است.
محراب دیگر شبستان که کجی قبله را اصلاح کرده، کاشیکاری است و در غرفه‌های مجاور ایوان اصلی، محراب دیگری است که در داخل آن سنگ خوش نقش و طرح سه تکه ای از نوع سنگهای آهکی نصب کرده اند و در اطراف آن اسامی پیامبر(ص) و دوازده امام(ع) به خط نسخ و کوفی حجاری شده است.
در محوطة مسجد، سنگ قبرهایی به تاریخ‌های ۸۱۹ ه ق و ۱۰۰۷ ه ق کشف شده است.
در وسط صحن حیاط مسجد سردابه ای وجود دارد که در دل سنگهای رسوبی به شکل صلیب حفر شده است ساخت اینگونه سردابه از ویژگی‌های معماری عهد ایلخانان بوده و یک فضای زیرزمینی برای نمازگزاردن محسوب می‌شده است.
نمای حجره‌های سنگی را با آجر پوشانده و روی صحن مرکزی آن سقفی هلالی شکل از آجر برپا داشته اند. تنها در یک حجره با چیدن آجر سکویی ساخته اند و نحوه کاربندی طاق، قوس حجرات، لچکیها و دیگر ویژگی‌های معماری شباهت بسیار با برج مقبره ای ری دارد.
این بنا در تاریخ ۱۳۱۲/۵/۹، با شماره ۱۹۷ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
منبع:
http://www.yjc.ir/fa/news/4648220
http://www.negahmedia.ir/
http://yazdrasa.ir/
http://www.mehrnews.com/
