قلعه شیندان (به ترکی آذربایجانی: شیندان قالاسی) قلعه‌ای تاریخی و مرتفع در مرز
جمهوری آذربایجان و
ایران است، که قدمتی درحدود دوهزارسال را دارا می‌باشد.
دژ و قلعه تاریخی در ارتفاع ۱۸۵۰ متر بر فراز کوه شیندان، در جادهٔ
آستارا به
اردبیل، منطقه حیران، بالای روستای ونبین و آنسوی مرز واقع شده‌است.
قدمت آن به قبل از اسلام می‌رسد، به معنای محل
نور که در آنجا آتشکدهایی بوده‌است.
از اتفاقات مهم این قلعه به قیام حمزه خان
تالش (حاکم
آستارا) در عهد شاه عباس صفوی می‌توان اشاره کرد که حاکم
اردبیل مدت ۹ ماه آنجا را به محاصره در آورده و در نهایت حمزه خان با کشتی به
شیروان متواری گشت.
قطران تبریزی (میلادی 1080-1010) در مدح ابونصر حمدان (محمد) ابن و هسودان در شعرهایی که سروده از
قلعه شیندان با نام شیندان چنین یاد می‌کند.
هنوز او به غزا می‌نرفته بود که بود سر هزیمستان بر گذشته از سیندان
«با
...مشاهده کامل متن الهام از بنای همین قلعه مَمَلان ابن وهسودان در شهر اردبیل هزار قلعه برای ساختن فرمان داد.»
امیر گفت بباید به اردبیل دژی بنا کنند که جاوید ماند آن بنیان
خاقانی شیروانی (1199-1121) میلادی- در وفات اصفهبد کیاکواشیرین قصیده ای سروده و از آستارا، روستای ارچیوان و قلعه شیندان نام برده و آن را به نظم کشیده است.
پـادشـاه تـازه تـر و جـوان ای جمالدین چو اصفهبد نماند
همچو شاخ ارغون بدوردباد حصن شندان و ارجون بدرود باد
حمداله قزوینی 1304 میلادی در کتاب نزهه القلوب در بارۀ قلعه شیندان اطلاعات لازم را بازگویی کرده است.
در نوشته وی در مقابل قلعه شیندان از محلی بنام گوربابک و قلعه (بذ) در نزدیک اردبیل نیز نام برده شده است.
بنای تاریخی قلعه سنگی و از ساروج ساخته شده از قرات حیران و ونه بین مسیر جاده اردبیل تا آستارا کاملاً قابل رویت می‌باشد.
گویند زمانی محل اقامت و فرماندهی بابک خرم دین بوده که قلعه شیندان مشرف به آن است که در مقابل دید و تیررس واقع شده است.
قسمتی از قبرها متعلق به گبرها (گور قبری)و قسمتی پا بغرب و سر به شرق دفن شده اند. در آثار قره قویونلوها دوره شاه اسماعیل صفوی می‌باشد.
قبر عیسی خان و موسی خان مهرانی و چشمه جن در پائین این مکان قرار دارد و ارتفاع آن 1850 متر است.
در عالم آرای عباسی اسکندر بیگ منشی درباره قلعه شیندان می‌نویسد: قلعه شیندان قلعه ایست بر فراز کوه رفیع واقع شده .و از غایت بلندی با فلک و افلاک دعوی مساوات می‌نماید .
ساکنانش در برجهای رفیع و با صبر و حوصله به نگهبانی در شب و روز مشغول اند. دامن آن کوه بلند مانند بیشه و جنگل است که یکراه بیشتر ندارد شرایط آن طوری است که عبور یک نفر پیاده از آن راه به دشواری می‌گذرد.
امراء در داخل قلعه مکان مناسب برای سکونت دارند. و مردم طوالش برای اظهار دولت خواهی نزد امرا آمده و خدمات مرجوعه را انجام می‌دهند حمزه خان طالش به حصانت و استحکام قلعه شندان که در تصرف او بود اعتماد نموده آنرا مامن خود پنداشته به قاعده سابق ملوک ننموده درآمدن به پایه سریر اعلی (شاه عباس) اهمال و اغفال می‌ورزید در آن وقت که انتظام مهمات ولایت آذربایجان به رای و رویت ذوالفقار خان برادر فرهاد خان مفوض گردید و الکای لنکر کنان را که امیر حمزه خان به خود سر متصرف بود به الوند سلطان برادر فرهاد خان دادند و او تمکین مشارالیه نکرده او را دخل نداد و حکم جهان مطاع به نفاد پیوست که ایالت پناه محمدی خان تخماق که در حدود دارالارشاد اردبیل می‌بود به اتفاق اولاد صدر الدین خان صفوی و طبقه شیخاوندیان و شاهی سیونان متوجه آنصوب گشته تا الوند سلطان را در حکومت آنجا متمکن سازند.
منبع :
www.e-astara.com
http://tarikheardabil.blogfa.com/
http://fa.wikipedia.org/
