آدرس : استان اردبیل، شهرستان گرمی، بخش انگوت، دهستان پایین برزند، روستای قلعه برزند
"
روستای قلعه برزند " از جمله دهستان‌های تاریخی در استان
اردبیل می‌باشد. این روستا از توابع بخش انگوت شهرستان
گرمی در ۱۰ کیلومتری جاده
گرمی به
اردبیل واقع شده است و شامل ۴۹ آبادی ، که جمعیت آن در ۱۳۷۱ به حدود ۶۶۲، ۷ تن می‌رسید ، می‌باشد.
همچنین بقعه امامزاده محمد‌بن محمد حنفیه از نوادگان علی
بن ابی طالب(ع) در این روستا قرار دارد. مرکز برزند ( پایین برزند ) ده قاسم
کندی با ارتفاع ۸۸۰، ۱ متر از سطح دریا است و در 18 کیلومتری شمال شرقی ده رضی ( اَرشَق ) واقع شده است و همچنین دارای مسجد و مدرسه می‌باشد.
به نوشته رزم آرا، دهستان برزند تابع استان
اردبیل می‌باشد و مرکز این دهستان قلعه برزند بوده که در۱۳۵۵ تابع بخش گِرمی در شهرستان مغان شده است . دهستان برزند بنابر فهرست تقسیمات کشوری در ۱۳۶۶ ، به مرکزیت قاسم
کندی در شهرستان مغان، و در ۱۳۷۱ به نام پایین برزند ، به مرکزیت قاسم
کندی ...مشاهده کامل متن ، ثبت و ضبط شده است.
این دهستان دارای آب و هوای گرم است و آب این روستا عمدتاً از چاه‌ها و چشمه‌ها از جمله چشمه " برزندچای " تأمین می‌گردد. کشاورزی و دامداری و همچنین فرش بافی از جمله مشاغل مردمان این روستا می‌باشد.
همچنین بیشتر محصولات کشاورزی در این روستا نیز گندم و جو است.
روستای قلعه برزند و روستاهای همجوار آن باقیمانده شهر بزرگ وتاریخی " برزند " هستند که در تاریخ تا سدهی هفتم از آن به عنوان یکی ازشهرهای بزرگ وآباد آذربایجان یاد شده است و توسط حمله مغولان به کلی نابود شده و از آن به نام " شهر سوخته یاد " می‌شود.
ویرانه‌های این شهر قدیمی یعنی شهر برزند در روستای قلعه برزند که در 12کیلومتری شهر گرمی قرار دارد ، پا برجاست.
گفته می‌شود که قلعه برزند در زمان سلطنت ناصرالدین شاه تعمیر شده بود و به نام قلعه یِنِرال ( جنرال ) خوانده می‌شد که بعدها دوباره ویران گشته است.
هرچند از پیشینه این روستا و شهر پیش از اسلام اطلاع چندانی وجود ندارد اما نام قلعه برزند در قرون 2 و 3 همزمان با قیام بابک خرم در کتب تاریخی آمده است.
در کتابی به نوشته ابن خرداذبه این چنین آمده است : افشین در جنگ با بابک، برزند را مستحکم، و به لشکرگاه خود تبدیل کرد؛ بدین صورت که در فاصله دو فرسنگی برزند به سوی البذ ، در سادراسب، یک خندق و با فاصله دو فرسنگ از آن در زهرکَش خندقی دیگر، و سپس در دو فرسنگی زهرکش، در دوالرود ( یا روذالروذ ) سومین خندق را حفر کرد تا از شبیخون سپاهیان بابک در امان باشد.
از خندق سوم افشین تا البذ یک فرسنگ بیشتر فاصله نبود. نویسنده فاصله خندق سوم افشین را تا البذ دو فرسنگ می‌نویسد که کمابیش با فاصله روستای قلعه برزند کنونی به طور مستقیم به طرف غرب ( تا قره سو ) مطابقت می‌کند.
بنابر بنا به نوشتة اصطخری فاصلة برزند تا اردبیل پانزده فرسنگ بوده‌است که آن را سه روزه طی می‌کرده‌اند و برزند تا وَرْثان نیز چهارده فرسنگ فاصله داشته‌اند در قرن چهارم،" مَقْدسی " ، برزند را شهری کوچک به شمار آورده و آن را بازار ارمنستان و بارکده‌ای مفید و پاکیزه در کورة آذربایجان دانسته‌است از مطالب مقدسی چنین برمی آید که در قرن چهارم برزند از لحاظ تجاری مهم بوده و با ارمنستان و دیگر سرزمین‌ها پیوندهای بازرگانی داشته‌است نویسنده " حدودالعالم " نیز در قرن چهارم از محصولات برزند به جامه قَطیفه آن اشاره می‌کند.
ظاهراً پیش از حمله مغول برزند اعتبار خود را از دست داده بود، زیرا یاقوت (ج ۱، ص ۵۶۲) آن را شهری پراهمیت ندانسته‌است . در قرن هشتم حمدالله مستوفی می‌نویسد: برزند به اندازه ده‌ای معمور و حاصلش غله و هوایش به گرمی مایل است .
به نوشته ابوبکر قطبی اَهَری ، " جانی بیگ " از سلاطین ازبک در ۷۵۸ در جنگ با ملک اشرف چوپانی از طریق برزند وارد تومان مشکین شد.
گذشته از قدمت روستای قلعه برزند ، این روستا داری جاذبه‌ی مذهبی نیز می‌باشد. مقبره امامزاده محمد‌بن محمد حنفیه از نوادگان علی بن ابی طالب ( ع ) در این روستا قرار دارد که سردابه ای هشت ضلعی داراست و قدمتش بیش از 1200 سال که تقریبأ همزمان با دفن امامزاده در این مکان احداث شده است ، تخمین زده می‌شود.
در کتب‌های تاریخی در مورد این روستا و این مقبره و قدمت بنا و نیز شجره‌ی امامزاده اشاره شده است ، از جمله در کتاب " تاریخ دشت مغان " ، نوشته " آقای میرنبی عزیززاده " در صفحه 418 این چنین آمده است که سنگ قبرحکاکی شده امامزاده در حمله " ارتش سرخ روسیه " ( شوروی سابق ) به دشت مغان توسط روس‌ها به غارت رفته وبنای قدیمی نیز به آتش کشیده شده است که آثار سوختگی در دیواره‌های سردابه همچنان قابل مشاهده می‌باشد.
روستای برزند که مربوط به سده‌های اولیه دوران‌های تاریخی پس از اسلام ( سده‌های متاخر دوران‌های تاریخی پس از اسلام ) است ، در تاریخ ۳۰ بهمن ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۲۱۰۵۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع :
http://fa.wikipedia.org
http://vista.ir
http://ardabil.irib.ir
http://salamgermi.ir
http://www.farsnews.com
http://www.ardebil.irna.ir
http://www.yjc.ir
http://www.negahmedia.ir
