فرش بافی

قالی بافی و فرشهای سنتی لرستان جز بافته‌های سنتی ایران است که در زمره فرشهای هندسی قرار داشته و به صورت ذهنی بافته می‌شوند. از ویژگی‌های مهم آنها استفاده از طبیعت، محیط اطراف، باورها، عقاید و رسوم محلی در طراحی نقوش این گونه قالی است.
سابقه فرش بافی در لرستان را با توجه به نمونه‌های موجود یکصد و پنجاه ساله تخمین می‌زنند. بارون دوبد، سیاح روسی در سال 1840 در سفرنامه خود، به قالی بافی زنان لر اشاره می‌کند اما سابقه قالی بافی در لرستان به سالهای قبل از سفر بارون دوبد بر می‌گردد چرا که بخش مهمی از قطعات مفرغی که از استان لرستان بدست آمده و با نام گیوه با سنجاق، سوزن و امثال آن وصف شده اند سکهای قالی بافی هستند و قلابی که معمولاً در سر آنها با پیکره‌های کوچک گوزن، بز کوهی و ... ساخته شده بطور مشخص برای گرفتن با انگشتان و کوبیدن قالی است.
ایلات لر از قدمی‌ترین عشایری هستند که درغرب ایران ...مشاهده کامل متن و در دامنه‌های سلسله جبال زاگرس در میانه مردم شهرنشین و سایر ایلات در یک زیست گاه پهناور که مشتمل بر قسمت هائی ازاستان‌های فارس، کهکیلویه و بویر احمد، اصفهان، بختیاری، اراک و لرستان می‌باشد به گونه چادرنشینی و بعضی اسکان یافته با حفظ تمام خصوصیات قومی خود زندگی می‌کنند.
سابقه بافندگی در میان عشایر لر بیشتر از یکصد و پنجاه سال نیست. تولیدات اندک آن‌ها گرچه از نفاست فرش‌های شهر بافت بی بهره است ولی در عوض با طرح‌های ساده و اکثر زیبائی که بیشتر در سبک‌های هندسی و شاخه شکسته مجسم می‌شوند طرفداران پرو پا قرصی در میان معماران و دکوراتورهای اروپائی برای خود پیدا کرده اند.
روش‌های بافت و طرح‌های قالی تیره‌های متعدد الوار در کلیه این مناطق کم و بیش یکسان بوده و فرش‌های آن‌ها اغلب با کاربرد رنگ‌های طبیعی و به صورت ضخیم بافته می‌شوند.
بافت قالیچه‌های مخصوصی به ناک گَبّه که درقالی بافی فارس آن‌ها را مطالعه می‌کنیم ا ویژگی‌های قالی بافی این ایلات است. بیشتر در اندازه‌های کوچک در میان بافته‌های برخی از آنان از جمله الوار ساکن نصرآباد(جنوب اصفهان) نیز دیده می‌شود.
تار و پود فرش‌های آنان از مخلوط پشم‌های گوسفند و بز و گره فرش‌ها نیز با توجه به سنت‌های بافندگی تیره‌های مختلف از نوع فارسی و گاهی ترکی می‌باشند. رنگ‌های قرمز مایل به قهوه ای، سرمه ای، بژ و سفید نخودی در مجموعه فرش‌های لرستان حالت مسلط را دارند.
بافنده‌های لر بر اساس سنت‌های محلی مانند برخی از بافنده‌های مناطق غربی و شمال غربی ایران ریشه فرش‌های خود را در قسمت پائینی قرش به صورت بسته و متصل به هم در می‌آورند و پاره ای نیزلبه‌های فرش‌های خود را با سلیقه‌های ایلیاتی خود منگوله دار می‌نمایند که خالی از لطف و زیبائی نیست.
عشایرلر به تبعیت از رسوم و سنت‌های ایلی و رفع احتیاجات روزمره و یا سرگرمی به بافت قالیچه‌های گره دار بسیار کوچک و رواسبی و خورجین و کیسه نمکی و غیره علاقه زیادی نشان می‌دهند.
آن‌ها به گلیم بافی ینز اهمیت فراوانی می‌دهند. گلیم‌های آن‌ها چه از نظر شکل و اندازه و چه از نظر روش‌های بافندگی شباهت زیادی با بافت‌های ایل قشقائی دارند.
قالی بافی لرستان را با شرح جزئیات بیشتری در سه مرکز با اهمیت این منطقه مورد مطالعه قرار می‌دهیم
خرم آباد
خرم آباد مرکز استان واقع در سر راه تهران به اهواز مرکز مهم داد و ستد بافته‌های ایلات مستقر در این منطقه است.
از مشخصات ویژه فرش‌های خرم آباد بافت ضخیم و پشمالود ورنگ‌های تیره آن‌ها در مایه‌های آبی، قهوه ای، قرمز، ارغوانی و خاکستری و ارزانی بهای آن‌ها است.
بافنده‌های لرستان در بافت فرش‌های خود به طرح بته ای سرتاسری تمایل زیادی نشان می‌دهند. در این طرح متن فرش با ردیف‌های بُته دوسریه (نوک بته‌ها در هر ردیف در جهت مخالف ردیف قبلی نشانه گرفته اند) تزئین شده است.
حاشیه این فرش‌ها به تفاوت با نقش بته‌های پشت سر هم و یا تیغه‌های اره مانند که به تناوب یکی به رنگ قرمز و دیگری به رنگ آبی است تزئین شده اند.
پاره ای از فرش‌های خرم آباد به صورت موزائیکی طراحی شده اند. به گونه ای که متن فرش با اشکال شش ضلعی تقسیم شده اند و در داخل هر کدام از این خانه‌های هندسی به تناوب نقشی از درختان بید و خشه‌های انگور و کَله گوسفند و سایر عناصر مورد علاقه آن‌ها بافته شده است.
گاهی تنه درختی با نقش تلفیقی از شکل درخت سرو و بید مجنون متن برخی از گبه‌های خرم آبادی را به دو قسمت مساوی تقسیم می‌کند. حاشیه‌های اغلب بسیار باریک و با متابعت از زمینه ساده و بی تکلف این دست بافت‌های ایلیاتی با موتیف بسیار ابتدائی تزئین شده اند.
درفرش‌های ترنجدار این ناحیه ترنج و یا ترنج‌های میانی به صورتی کم و بیش غیر متعارف و با سر ترنج هائی بزرگ و چند طبقه طراحی شده اند. در چهار گوشه زمینه این فرش‌ها و در مجاورت لچک‌ها گاهی نقش خوشه ای انگور را وارد می‌کنند
بروجرد
بروجرد نیز یکی از مراکز عمده و فعال خرید و فروش فرش‌های دست بافت ایلات لر و هم چنین فرش‌های همدان است.
قالی بافی در این شهر سابقه ای نسبتاً طولانی دارد. درقرن گذشته علاوه برکارگاه‌های بافندگی فعال این منطقه واحدهای تیهه رنگ‌های طبیعی نیز در بروجرد فعالیت می‌نمودند که در آن‌ها روناس، اِسپَرَک، پوست و گل انار و سایر مواد رنگدار طبیعی را به صورت پودر در آورده و ضمن تأمین مصرف داخلی مقداری را نیزبه کشورهای اروپائی صادر می‌کردند.
کاربرد رنگ‌های متعدد در فرش‌های بروجرد بسیار محدود است و همان تعداد معدود نیز اغلب با یک دیگر حالت تضاد داشته و یا به عبارت مصطلح‌تر در کنتراست کامل هستند
فرش‌های بروجرد در سبک‌های گلدار منحنی و شاخه شکسته و با استفاده از موتیف‌ها و نقوش شاه عباسی و هراتی و بُته ای بافته شده و اغلب با بافت ضخیم با پودهای تیره رنگ و پرزهای بلند در رنگ‌های قرمز و آبی تیره و بالاخره در اندازه‌های ذرع ونیم و دو ذرعی و کناره‌های معمولی به بازار عرضه می‌شوند.
هان طور که در بالا اشاره شده یکی از طرح‌های متداول در قالی بافی بروجرد طرح بُته ای سرتاسری است که در مقایسه با سایر طرح‌های بُته ای رایج در لرستان این اختلاف در آن به چشم می‌خورد که اندازه بته‌ها در این طرح‌ها بسیار بزرگ می‌باشند به گونه ای که گاهی تمامی متن یک قالیچه و دو ذرعی با حدود 16 تا 18 نقش بته پوشانده می‌شود.
اندازه‌های مورد علاقه بافنده‌های بروجرد ذرع و نیم، دو ذرعی و فرش‌های چهار گوش است
سرآبند
سرآبند در یک ناحیه کوهستانی و صعب العبور در غرب راه آهنی مسیر اراک- خوزستان واقع شده است.در این بخش بزرگ که 300 روستا را در بر می‌گیرد و به دلایلی نامعلوم بر روی نقشه جغرافیائی اثری از آن دیده نمی‌شود از زمان‌های قدیم فرش هائی با گره هائی ترکی و فارسی با حداکثر 2500 گره در دسی متر مربع با طرح کاج سرآبند که به طرح بته میری شهرت یافته، بافته می‌شود.
در آن‌ها گاه نقش ترنج کوچکی نیز دیده می‌شود. حاشیه این فرش‌ها توری مانند بوده و در زمینه سفید شکری بافته می‌شود و به این لحاظ در جرگه طراحان نقش قالی به حاشیه شیرشکری معروف شده است.
پشم هائی که در گذشته در قالی بافی این ناحیه مصرف می‌شد نرم و درخشان بود ولی این روزها کیفیت آن‌ها تا حدودی تنزل کرده است.
فرش‌های سرآبند دربازار بیشتر به نام « میر » و یا « مال میر» خوانده می‌شود. وجه تسمیه « میر» احتمالاً به روستای مال میر مرکز اداری این بخش بر می‌گردد

منبع :http://www.mehrnews.com/detail/News/1564320
http://www.persiancarpetexport.com/fa/lorestan.html