بازه هور نام چهارطاقی سنگی است که در هفتاد کیلومتری جنوب شهر
مشهد و ضلع شرقی روستایی به نام رباط سفید در ابتدای تنگه بازه هور قرار دارد.
از نظر لغوی بازه در فارسی دری به قسمتی از دیواره کوه گفته می‌شود که خورشید از
میانه باز آن به طرز زیبایی طلوع می‌کند. به لحاظ ویژگی‌های معماری این بنا نمایانگر بخشی از اجزا و عناصر پارتی است که‌آندره گدار ( باستان‌شناس و معمار فرانسوی و متخصص در صنایع اسلامی و ایرانی و خاورمیانه ) آن را به قرن سوم میلادی نسبت داده است.
این بنا یکى از کهن‌ترین نمونه هاى آتشکده گنبد دارى است که احتمالا متعلق به زمان پارتیان است .
دو پژوهشگر معروف ( هرتسفلد در کتاب ابنیه و آثار تاریخى
ایران و آندره گدار در کتاب آثار
ایران ) این بنا را از نزدیک دیده اند و آن را از آثار
دوره ساسانى میدانند.
همچنین برخی معنقدند این بنای چهار طاقی بازه هور مانند یک تالار مجلل در دوران ساسانی است که بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد به احتمال زیاد بنایی حکومتی و متعلق به درباریان دوران ساسانی است.
این چهارطاقی بنایی با نقشه مربع شکل دارد که سقف آن به شکل گنبد روی چهار پایه حمل می‌شود و باستان‌شناس معروف آرتور پوپ معتقد است
...مشاهده کامل متن این بنا قدیمی‌ترین گنبد ایجاد شده روی پلان مربع در جهان است.
فضای ورودی نیز دارای سه درگاهی بلند و عریض است که احتمالاً در حکم تالار ورودی به فضاهای معماری طرفین به شمار می‌آید اما ورودی اصلی بنا از ضلع غربی ایجاد شده که درگاهی‌های همسان در اطراف، حاکی از الحاقات پیرامون آن است.
در سطح فوقانی پلان مربع بنا چوب‌هایی برکنج آن نصب شده که احتمالاً گام‌های اولیه برای ایجاد گوشواره به‌منظور ایجاد گنبد در بناها بوده است. این بنا در واقع هسته مرکزی یک مجموعه معماری است و به فاصله نزدیکی از آن ویرانه‌های قلعه‌های تاریخی دختر و پسر مشاهده می‌شود.
بناى بازه هور داراى یک گنبد و سه ورودى و در گذشته از سمت مشرق به بناى دیگرى اتصال داشته و در دو سوى شمالى و جنوبى آن نیز الحاقیاتى مانند راهرو و ایوان وجود داشته است.
اگرچه باستان شناسان، کارکرد‌های نجومی هم برای این بنا، قائل شده اند اما به نظر می‌رسد این چارطاقی، مثل بسیاری از چارطاقی‌های دیگر، آتشکده بوده است.
این چهارطاقی تنها یک سازه معماری مجرد نیست بلکه بخشی از یک مجموعه معماری در مجاورت یک زیستگاه عصر ساسانی است که قلعه‌ای بر آن مشرف بوده است. کشف و جمع‌آوری انبوه قطعه سفال‌های شاخص دوران ساسانی نیز حکایت از آن دارد که آن مجموعه معماری در زمان ساسانیان رونق و کاربری مستمر داشته و سالیان دراز مورد استفاده و مراجعه بوده است.
منبع:
http://www.asriran.com
http://memarbartar.ir/
http://www.negahmedia.ir/
http://www.poolnews.ir/
http://www.cgie.org.ir/
