موزه رباط ویرانی

روستای ویرانی در ۱۰ کیلومتری جاده‌ی مشهد - شاندیز قرار دارد و از روستا‌های حاصلخیز و قدیمی است که بعد از انقلاب نام آن به ” نور آباد ” تغییر کرد.
این روستا در قرن‌های ۸ و ۹ یکی از کانون‌های مهم ترویج عرفان در خراسان و ولایت توس بوده است.
در اسناد موجود و معتبر گذشته نام روستا “ویرانیو” و “ویرانو” بوده و اخیرا به “ویرانی” تبدیل شده است.
رباط کاروانسرای ویرانی که این روزها مکان برپایی موزه مردم شناسی ویرانی شده در راه تابستانی،مواصلاتی نیشابور به توس در دوره تیموری احداث شده است.
این رباط در تاریخ ۲۷ دی ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۲۶۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
رباط کاروانسرای ویرانی از نوع رباط‌‌های سرپوشیده و فاقد حیاط مرکزی است.
این بنا دارای 9 غرفه با طاق‌های جناغی است که هشت غرفه به شکل قرینه روبرو و یک غرفه در انتهای بنا قرار گرفته است.
پلان رباط ویرانی تقریبا مستطیل شکل و در ساختمان این سازه از سنگ در شالوده بنا و آجر در دیواره‌ها و سقف با ملات آهک استفاده شده است.
از اواخر سال 1384 عملیات ساخت و تجهیز موزه آغاز و در ...مشاهده کامل متن href="/tourstate/480/مهر">مهر ماه سال 1385 به پایان و بهره برداری رسیده است.
موزه مردم شناسی رباط ویرانی واقع در طرقبه شاندیز به معرفی حرفه و مشاغل سنتی خراسان و شهرستان‌های آن پرداخته و روزانه پذیرای تعداد کثیری از زائران و گردشگران این خطّه سرسبز است.
این موزه به نمایش حرفه و مشاغلی همچون عطاری و گیاهان دارویی، فیروزه تراشی و هرکاره تراشی، آهنگری، زین سازی و گاری سازی، مسگری و رویگری، چاروقدوزی و کفاشی، پوستین دوزی و حلاجی، فرش بافی و رنگرزی، جارو بافی و حصیربافی برای عموم علاقمندان و بازدیدکنندگان پرداخته است.
در این موزه نمایی از مشاغل و حرف سنتی استان خراسان رضوی و بویژه شهرستان مشهد به نمایش گذاشته شده و می‌توان آن را نخستین موزه مردم شناسی روستایی کشور و اولین موزه تخصصی مشاغل و حرف سنتی در خراسان رضوی به شمار آورد.
در غرفه مسگری این موزه علاوه بر نحوه ساخت ظروف مسی ، انواع این ظروف اعم از ابریق ها، سینی‌ها ، دیگ‌ها ، آفتابه‌ها ، لگن‌ها ، روغن دان‌ها و ... به نمایش گذارده شده است.
در این موزه انواع دوال ها، چرخ ها، دهنه ها، رکاب ها، خورجین‌ها و زین‌های مختلف و لوازم ساخت آنها به نمایش در آمده است.
در گذشته نه چندان دور، عطاری‌ها بنیان طب سنتی این سرزمین را تشکیل می‌دادند و خطّه خراسان رضوی به سبب داشتن پوشش گیاهی متنوع و کوهپایه‌های آکنده از انواع گیاهان دارویی، یکی از غنی‌ترین سرزمین‌های کشور در زمینه گستره طب کهن ایرانی به شمار می‌رود و عطاری‌ها علاوه بر تأمین نیاز‌های دارویی مردم سایر حوائج آنان را در خصوص انواع شربت، عرقیات ، ادویه و ... مهیا می‌کرده اند.
عطاران در آن روزگار هم نقش دوا فروش و هم نقش طبیب را ایفا می‌کرده اند.از مهم‌ترین گونه‌های دارویی و ادویه می‌توان به گُل گاو زبان، فلفل، دارچین، زردچوبه، اسطوخودس، ترنجبین، آویشن، سه پستان، گل زوفا، سگنگور، و سیه دانه اشاره کرد و از میان عرقیات از نعنا، مرزه، چهل گیاه، شاه تره و آویشن نام برد.
نزدیکی خراسان به مرزهای دو کشور پاکستان و هند دلیلی مهم بر مبادلات ادویه و گیاهان دارویی میان این مناطق و تنوع و تکثر این فرآورده‌های گیاهی در عطاری‌های خراسان شده است.
در این موزه غرفه‌های جاروبافی و حصیربافی، فیروزه تراشی و هرکاره تراشی، چارقدوزی، کفاشی و دلو سازیف فرش بافی و رنگرزی، پوستین دوزی و حلاجی، لحاف دوزی به همراه لوازم ساخت آن‌ها به نمایش گذاشته شده است.
منبع:
http://www.mehrnews.com/news/2023996
http://www1.jamejamonline.ir/pics.aspx?newsnum=100877642774
http://www.mashhadrooydad.ir/a/veirani/
http://khorasan.isna.ir/default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=9838