بقعه
امامزاده سلطان ابراهیم در آبادى شهر کهنه، میان
قوچان و
فاروج واقع شده و اکنون در مسیر اصلى جادّه شمال به
مشهد قرار گرفته است.
بناى اصلى حرم، اتاقى مستطیل شکل با چهار درگاه در چهار جانب آن است. در دو طرف شمالى و جنوبى بنا، دو
ایوان و در جانب شرقى و غربى و دو سوى
ایوانها، رواقها و غرفه هایى وجود دارد.
در اطراف صحن، بر روى هم 22 غرفه با اتاقهایى در پشت آن‌ها است.
در دو سوى
ایوان اصلى، دو گلدسته بلند و در دو گوشة جنوبىِ مجموعه نیز دو گلدسته بنا شده است. بر فراز حرم، گنبدى کم خیز بر پاست،
ایوان بنا مربوط به سال 1286 هـ .
ق میباشد که بر کتیبة آن، 26 بیت شعر خوانده میشود.
امامزاده سلطان ابراهیم، از جمله امامزاده هایى است که داراى موقوفات بسیار میباشد.
از جمله آثار بسیار جالب و معروفى که در این مکان قرار داشت، تعدادى از ورقهاى قرآن کریم به خطّ میرزا بایسنقر میرزا شاهرخ گورکانى است که از جمله شاهکارهاى هنرى دوران اسلامى
ایران ...مشاهده کامل متن به شمار میرود.
درباره بناى این امامزاده و نسب آن، در کتاب مطلع الشمس مطالب جالبى آمده :
«...میگویند: پسر حضرت رضا مى باشد... اصل بنیادى اوّلین را سلطان محمّد خوارزم شاه نهاده و چون قبله را انجام رسانیده، قبل از عمارت ایوان و صحن و سایر ملحقات، خبر هجوم تتار اشتهار یافته... پس در قرون سلاجقه، امرا و حکّام و رؤساى قبایل و ارباب مکنتى که در این جا بوده اند، اضافات کرده اند و عمارات افزوده است. و در زلزلة سال 1268 هـ . ق، گنبد و دیوار چهار بدن حرم خراب شده، ایلخانى وقت که از قبیله زعفرانلو بوده، ساخته است و بنیادى بر روى ریشه و اساس همان
عمارت قدیم است و در زلزلة اخیر، شکستى فاحش در آن به هم رسیده، لهذا قبّه را بر چیدهاند و این ایّام مشغول ساختن مى باشند».
در سالیان اخیر به طرز باشکوهى، بقعة سلطان سیّد ابراهیم، آیینه کارى، نقّاشى، گچبرى، و کاشى کارى شده است. در زیر گنبد نیز ضریحى از نقره و آب طلا نصب کرده‌اند که عظمت خاصّى به بقعه داده است.
همچنین صحن بزرگ، و درختکارى اطراف صحن و احداث حجرات براى استراحت زوار، همگى باعث رونق و آبادانى بقعه گردیده است. از اینرو، زائرانى که قصد زیارت امام على بن موسى الرضا را دارند، چند ساعتى نیز در این مکان شریف استراحت و زیارت مى نمایند تا مقدّمه اى جهت فیض بزرگ باشد.
شخصیّت مدفون در بقعه را سلطان ابراهیم، فرزند امام رضا مى دانند امّا مرحوم سیّد مهدى بن مصطفى تفرشى ( عالم رجالی سده ۱۰ و ۱۱ق/۱۶ و ۱۷م، نویسندۀ کتاب نقد الرجال و از شاگردان ملاعبدالله شوشتری ) در این باره مى نویسد:
«ابراهیم بن امام علی الرضا در کتاب گنج دانش نوشته که در قوچان خراسان بقعه دارد مزور است».
مطلب فوق، در کتاب «تحفة العالم» نیز اشاره شده است. جالب این‌که تا چندى قبل، این امامزاده به فرزند امام رضا منسوب بوده و مى گویند: صندوق چوبى داشته که روى آن تصریح شده بود که وى فرزند امام رضا است.
همچنین در یک طومار خطّى بسیار قدیمى و کهن ـ که در دست یکى از سادات منطقة قوچان است ـ از این امامزاده به عنوان ذوالانوار تعبیر شده و صراحتاً نام آن ابراهیم بن رضا نوشته شده و قاتل ایشان را یوسف بن نعمان جوینى معرّفى نموده است.
چندى پیش که ضریح جدید امامزاده در حال ساخت بود، بعضى از اهالى به خاطر آن‌که بر اصل این ادّعا مشکوک بودند، امامزاده را منسوب به موسى بن جعفر و برادر امام رضا معرّفى کرده اند.
هر چند برخى از علماى انساب و مورّخان براى حضرت رضا فرزندى به نام ابراهیم ضبط کرده اند، امّا در منابع موجود تأکید شده که همة فرزندان حضرت رضا در کودکى وفات یافته اند، مگر فاطمه و امام جواد.
از اینرو، هیچ دلیلى براى دفن وى در قوچان در دست نیست و این فرع بر مهاجرت او به ایران است؛ لذا کلمة سلطان که در اوّل نام این امامزاده شهرت دارد و به نام سلطان ابراهیم معروف است، حاکى از این است که شخصیّت مدفون در این بقعه یکى از مشاهیر سادات خراسان بوده که از موقعیّت خوبى برخوردار بوده است.
به احتمال قریب به یقین، شخص مدفون در این بقعه، سیّد جمالالدّین ابراهیم بن موسى بن جعفر بن محمّد بن اسماعیل بن احمدامیرجه بن محمّد بن احمدالاسود بن محمّد اعرابى بن قاسم بن حمزة امام موسى الکاظم است.
وى سیّدى جلیل القدر، عظیم الشان، بسیار بزرگوار و شریف بود که نقابت سادات طوس را به عهده داشت. او داماد سیّد ابوالقاسم موسوى، نقیب مرو بود. بیهقى مى گوید: «او را در مشهد الرضا ملاقات کردم، سالیانى نقیب آن جا بود.
او برادرى داشته به نام کمالالدّین على که در سال 522 هـ . ق وفات یافت و در مجلس تعزیة او شرکت جستم».
در یکى از نقلهاى علماى انساب، اشاره شد که بدنش را در رودخانة اترک مى اندازند و با موقعیّت فعلى بقعه به جهت نزدیکى به رود اترک در قوچان مطابقت داده مى شود.
بنابراین، شخص مدفون در شهر کهنة قوچان همین سیّد ابراهیم موسوى است که نسب شریفش با ده واسطه به امام هفتم منتهى مى شود.
از آن جایى که در کلام علماى انساب، از او به عنوان امیر سیّد جمال الدّین یاد شده و او سرپرست سادات طوس و مشهد الرضا بود و با این اعتراف که شخص مدفون در بقعه،هم اکنون به ابراهیم بن موسى بن جعفر مشهور است، لذا ابراهیم بن موسى بن جعفر، نواده حمزة بن موسى با برادر حضرت امام رضا ،ابراهیم بن موسى اشتباه شده است.
به هر حال، وى سیّدى جلیل القدر، شریف و از بزرگان سادات مشهد بود که در سال 530 هـ . ق به شهادت رسیده است.
منبع:
http://www.negahmedia.ir
http://www.newssh.ir/
http://shrines.blog.ir/
