پسته وحشی (
بنه)با نام علمی Pistacia Atlantica، درختی با ارتفاع ۲ تا ۷ متر است و معمولاً در کوه‌ها می‌روید و در پاییز به رنگ نارنجی خوش رنگی در می‌آید.دارای برگهای تک شانه ای و ۵ تا ۷ برگچه‌ی گل آذین است که در زیر گونه‌های مختلف دارای شکل‌های گوناگون می‌باشد.این گیاه تک جنسی دارای تعداد کاسبرگ ۵ عدد و بدون گلبرگ است که گل نر دارای پرچم ۴ تا ۵ تایی و گل ماده دارای خامه‌ی کوتاه و میوه آن از نوع
شفت می‌باشد.شاخه‌های این درخت، سفید کمی مایل به خاکستری است.
اسم میوه این گیاه درفارسی
بن(۱)یا
بنه(۲)می باشد که دانه ای گیاهی با مغز روغنی است که به صورت تخمه صورت می‌شود ولی پوسته سخت آن بلای دندان است.این دانه معمولاً در پاییز سبز می‌شود و به رنگ سبز تیره است.عمر درخت
بنه طولانی است، مثلاًدرخت ۱۵۰۰ ساله
بنه درشهرستان
ابرکوه با ۱۱ متر دور تنه و ارتفاع بیش از ۱۱ متر هر ساله میوه
بنه خود را بیش از ۲۰۰ کیلوگرم به روستاییان عرضه می‌کند.
به میوه پیوندی
بنه گلخک و به نوع
...مشاهده کامل متن ترش آن بنشته گویند.در زبان ترکی به میوه‌ی آن چاتلانغوش و چتلانغوچ می‌گویند.اعراب به میوه این درخت حب الخضراء می‌گویند.گل درخت قرمز است و در رنگرزی از آن استفاده می‌شود.درخت بنه دیر خزان می‌کند و از تنه‌ی آن به طور طبیعی، یا با دادن شکاف، صمغی خارج می‌شود که به آن در فارسی سقز و در عربی بطم گویند که در آدامس مورد استفاده قرار می‌گیرد.
● زیستگاه درخت بنه
این درخت نیز مانند سایر درخت‌های کوهستان در مناطق مختلف کوه یافت می‌شود، اما بیشتر در قله‌های پرارتفاع، پرتگاه‌ها و مناطق دور دست کوهستانی می‌روید.این درخت با مقاومت زیاد در مناطق کوهستانی با آب و هوای نه چندان سرد می‌روید و امروزه در لیست درختان حفاظت شده قرار دارد.مغز آن به پسته شبیه ولی بسیار کوچکتر است.به دلیل سخت بودن پوست دانه آن، در شرایط عادی نمی‌توان با کاشت آن نهال تولید کرد، بلکه دانه آن پس از چند سال ماندن در محیط و سایش پوسته یا ترک خوردن در یخبندان در بهار جوانه می‌زند.بنه بیشتر در استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، ایلام و کردستان می‌روید، اما در مناطق دیگر ایران از جمله جنگل‌های خشک فارس، کرمان، بلوچستان، یزد، سمنان، لرستان و ارتفاعات الموت و...نیز یافت می‌شود.به عنوان مثال استان ایلام دارای ۶۰۰ هزار هکتار جنگل است که ۲۰۰ هزار هکتار آن را درختان بنه تشکیل می‌دهد.
● کاربرد بنه
بنه از جمله گیاهان چوبی مناطق خشک و نیمه خشک کشور می‌باشد که جدا از ارزش‌های زیست محیطی بی شماری که دارد، مصارف دارویی و صنعتی گسترده ای نیز به همراه دارد.جنبه‌های دارویی و صنعتی این گیاه کاملاً روشن است.صمغ بنه مصارف دارویی و صنعتی زیادی داشته و از میوه آن به عنوان گیاه دارویی استفاده می‌شود.
اندام‌های مختلف درخت بنه مصارف دارویی و صنعتی گسترده ای دارد.بهره برداری از درختان بنه با هدف تولید صمغ و استفاده از آن در امور دارویی و صنعتی موضوعی است که اقتصاد بخشی از جنگل نشینان در ناحیه رویشی زاگرس را تشکیل می‌دهد.اگرچه بهره برداری از درخت بنه می‌تواند اثرات سوء فیزیولوژیکی و ضعف درخت را در برداشته باشد، اما دقت در بهره برداری و به کارگیری روشهای صحیح می‌تواند خسارت را به حداقل ممکن برساند.بهره گیری از میوه، برگ، صمغ ترشح یافته بصورت طبیعی و گال‌های گیاه نیز کاربردهای زیاد دارویی دارد.شناخت دقیق رویشگاه‌های طبیعی گیاهان دارویی ضمن روشن شدن پتانسیل‌های موجود، امکان توسعه و بهره برداری صحیح را به خوبی فراهم می‌سازد.ضمن اینکه قابلیت‌ها و محدودیت‌های هر منطقه را نیز برای توسعه و بهره برداری اقتصادی روشن می‌نماید.
● خواص درمانی
مقوی کبد و طحال است.خارج کننده‌ی اقسام کرم معده بوده و سرفه و خفقان را تسکین می‌دهد و مسکن درد کمر، درد پشت و درد قولنج می‌باشد.ضماد بنه در درمان ورمها و زخم‌های سخت مفید است.از آن جایی که بنه دارای ویتامین‌های آ و اقسام ب و د می‌باشد، مقوی اعصاب بوده و ترک لب را معالجه و از شبکوری جلوگیری می‌کند و نرمی استخوان را درمان می‌نماید.در صنعت داروسازی با صمغ آن پمادی درست می‌کنند که مالیدن آن بر بدن از گزش پشه جلوگیری می‌نماید.سقز مقوی معده بوده و به هضم غذا کمک می‌کند و محرک اشتها است.ضماد آن که با پیه ذوب می‌شود، جهت رفع کجی و ترکیدن ناخن می‌باشد.مخلوط سقز با روغن زیتون جهت برطرف کردن ورمها و ترک پوست و خارش آن سودمند می‌باشد.
● بررسی اثرات ضد میکروبی به روش In vitro
استفاده زیاد از آنتی بیوتیک‌ها باعث مقاومت روزافزون باکتری‌ها به این داروها شده است، به طوری که کارآیی آنتی بیوتیک‌ها روز به روز محدودتر می‌شود.از آنجایی که بعضی از گیاهان خاصیت ضد میکروبی از خود بروز می‌دهند، با شناخت این گیاهان می‌توان از آنها علیه میکروب بیماری زای معین استفاده کرد و جایگزین بی ضرری برای آنتی بیوتیک‌ها پیدا نمود.در راستای این اهداف، اثرات ضد میکروبی اسانس بنه روی چند باکتری بیماریزا مورد آزمایش قرار گرفت و با جدیدترین آنتی بیوتیک‌ها که علیه این باکتری‌ها توصیه می‌شوند، مقایسه گردید.نتایج حاصل از این آزمایش نشان می‌دهد که عصاره بنه بر استافیلوکووس اورئوس و استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس، اثرات ضد میکروبی نشان داده است.
● سقز
محصول سقز درختان بنه که دارای ارزش اقتصادی فراوانی می‌باشد،جزء اقلام صادراتی است که از نظر ارزآوری حائز اهمیت می‌باشد.سقز جزء دسته سمغهایی(الئورزینها)قرار می‌گیرد که دارای خواص داروئی، خوراکی و صنعتی فراوان می‌باشد و در طب سنتی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.چند نمونه از کاربرد سقز:
ـ در صنایع چسب، صنایع لاک، صنایع رنگ، صنایع پلیمری، صنایع داروسازی.
ـ به عنوان امولسیون کننده، در تهیه روغن چاپ و روغن کابل، در تهیه پارکت و کفپوش، آهارهای کاغذ، به عنوان قارچ کش جهت حفاظت چوب و کاغذ و پارچه.
ـ در تهیه اسانس و عطریات
ـ به عنوان ضدعفونی کننده در درمان بیماری‌های مختلف
متأسفانه به دلیل کمبود صنایع تبدیلی و نبود دانش فنی لازم در زمینه فرآوری این ماده، موجب گردیده که با قیمت ناچیز و اولیه به خارج از کشور صادر گردد.
● بررسی عوامل مؤثر بر پراکنش پسته وحشی
وجود گونه‌های مقاوم در برابر شرایط نامساعد طبیعی، موهبتی الهی است.بنه، درختی چند منظوره است.از چوب آن برای سوخت، تولید ذغال و ذوب فلزات، از بذر آن در غذاهای محلی و از قسمت‌های مختلف آن جهت مصارف دارویی استفاده می‌شود.ارزش اقتصادی صمغ استخراج شده از آن نیز بر کسی پوشیده نیست، مضافاً اینکه از نظر ایجاد پوشش گیاهی در مناطق مورد هجوم بیابان و حوزه‌های آبخیزی که در اثر فقدان پوشش گیاهی از سیل خیزی زیادی برخوردارند و نیز به عنوان پایه مناسب برای احداث باغات پسته، گونه ای با ارزش محسوب می‌شود.آنچه که در حال حاضر مهم به نظر می‌رسد، نابودی جنگل‌های بنه طی سالیان گذشته و همچنین عدم امکان تکثیر و استقرار طبیعی درختان جدید طی سالهای اخیر است.
اقلیم حاکم بر ارتفاعات و نوع ساختار زمین، از دلایل اصلی وجود پراکنش بنه در مناطق کوهستانی می‌باشد.مهمترین وجه تمایز اقلیم ارتفاعات با سایر مناطق، کاهش درجه حرارت، بارش برف و ماندگاری آن در مدت زمان بیشتر و افزایش دوره یخبندان در طی سال است.علت آن نیز براساس قانون کاهش درجه حرارت با افزایش ارتفاع قابل توجیه است.این عوامل امکان جوانه زنی بذر بنه را فراهم می‌نماید، در نتیجه سبب استقرار درختان بنه روی ارتفاعات می‌گردد.
منبع :
راسخون
http://www.persianpersia.com/
