منطقه حفاظت شده قرخود

منطقه حفاظت شده قرخود یا قره خود با مساحت ۴۳,۷۷۸ هکتار در حوزه شهرستان مانه و سملقان در شمال غربی استان خراسان شمالی و در حاشیه رشته کوه تکلان معروف به قُرخود قرار گرفته و به علت واقع شدن در شرق پارک ملی گلستان از نظر بوم شناسی گیاهی و جانوری و داشتن شرایط زیستگاهی نادر دارای ارزش فراوانی است.
قرخود کوهی در شرق منطقه مذکور که به زبان محلی به معنای ترسناک است به علت ارتفاع زیاد و صخره‌ای و صعب‌العبور بودن، مردم از رفتن به آن کوه وحشت داشتند و به این نام خوانده شده است.
مرتفع‌ترین نقطه آن یکی از قلل کوه قرخود با دو هزار و 679 متر ارتفاع از سطح دریا و کم ارتفاع‌ترین نقطه، در دشت میرزا بایلو با یکهزار و 250 متر ارتفاع از سطح دریا است.
این منطقه در بخش سملقان در انتهای غرب استان قراردارد و فاصله آن از شهرآباد کرد، مرکز بخش سملقان 10 کیلومتر و از آشخانه مرکز شهرستان مانه و سملقان 40 کیلومتر است و دو روستای باش کلاته، اسپاخو در داخل منطقه و هشت روستای چمن بید، رباط قره بیل، چالباش، قولانلو، کاستان، ...مشاهده کامل متن زرد، تشی و کلاته قنبر در مرز منطقه وجود دارد.
همچنین قسمت‌های غربی منطقه و دامنه شمالی، کوهستانی و تپه ماهوری است و دامنه جنوبی منطقه به دشت منتهی می‌شود.
این منطقه در سال 1350 تحت پوشش سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت و به عنوان یکی از مناطق چهارگانه محیط زیست ایران تاکنون مطرح است.
منطقه حفاظت شده قرخود، منطقه بسیار مستعدی است که تنها بوسیله یک جاده خاکی کم تردد از پارک ملی گلستان جدا می‌شود و زیستگاه پستانداران با ارزشی از جمله پلنگ، گربه وحشی، خرس قهوه ای، قوچ و میش اوریال، گرگ و غیره می‌باشد.
به دلیل وجود زیستگاه‌های کوهستانی، این منطقه را می‌توان یکی از بهترین زیستگاه‌های پلنگ در کشور برشمرد. در امتداد شمالی منطقه حفاظت شده قرخود، منطقه شکار ممنوع بهکده رضوی قرار دارد که از سال 1386 مطالعات جامعی در ارتباط با امکان سنجی زیست یوزپلنگ آسیایی در این منطقه با همکاری اداره کل محیط زیست استان خراسان شمالی، صورت پذیرفته است.
این منطقه از نظر منابع آبی غنی بوده و علاوه بر 35 چشمه پرآب منطقه که برخی از آنها مانند چشمه ذوجنان و اسپاخو به صورت رودخانه‌ای جاری بوده و از منطقه خارج می‌شود، تعدادی چشمه کم آب دائمی و فصلی دیگر نیز وجود دارد که بی‌نام بوده و به علت پرآبی منطقه مورد توجه نیستند.
از نظر اقلیمی نیز منطقه قرخود با توجه به هم مرزی با پارک ملی گلستان از نظر متوسط بارندگی سالیانه تقریبا بالاترین میزان را در استان خراسان دارد.
بزرگترین قوچ و میش ایران (قوچ اوریال) در این منطقه زیست می‌کنند و گونه‌های شاخص جانوری چون قوچ و میش اوریال، کل و بز، پلنگ، گرگ، گراز، خرس قهوه‌ای، آهو، کفتار، روباه، شغال، خرگوش، تشی، انواع گربه‌های وحشی، سمور و سنجاب و پرندگانی مانند کبک، تیهو، سیاه سینه، انواع کبوتر و انواع پرندگان شکاری دارد.
از جمله پرندگان مهم این منطقه نیز می‌توان به عقاب طلایی، عقاب شاهی، کبک، قرقاول، سار، زاغی، سبز قبا، انوع زرده پره،انوع جغد، قمری، شاهین، بالابان، قرقی، تیهو، انوع چکاوک، کلاغ و فاخته اشاره کرد.
از بهترین زیستگاههای خرس در قرخود می‌توان به زوی جندان، آق مزار، حسن بگ و شاهنده اشاره نموده و در مجموع می‌توان اطراف روستای کاستان را از بهترین زیستگاههای این گونه برشمرد.
اما نکته مهمی که در ارتباط با خرس در این منطقه می‌توان ذکر کرد، عمدتا شبگرد بودن آن می‌باشد. تقابل زیادی بین خرس و مردم محلی در این منطقه وجود دارد و ظاهرا روزها چندان برای این گونه امنیت وجود ندارد.
از این رو، از غروب تا هنگام طلوع آفتاب زمان مهم فعالیت خرس‌ها در منطقه است. تصاویر گرفته شده از خرسها توسط دوربین‌های تله ای نیز خود مؤید این واقعیت می‌باشد.
خرس قهوه‌ای بزرگترین گوشتخوار ایران است که دارای پراکنش وسیعی در مناطق کوهستانی جنگلی و نیمه جنگلی ایران در دو رشته کوه البرز و زاگرس می‌باشد. اما با وجود این گستره وسیع پراکنش، کمتر مطالعه‌ای در ارتباط با آن صورت پذیرفته است.
درعین حال، تعداد زیادی از خرسها در مناطق مختلف کشور هر ساله عمدتا به دلیل تعارض با مردم محلی از پا در آمده و همین امر، نویدبخش آینده تاریکی برای این گوشتخوار می‌باشد.
این منطقه به دلیل واقع شدن در مرز منطقه هیرکانی (خزری) و جامعه جنگل‌های خشک و ایران و تورانی از تنوع بالایی برخوردار است، به طوریکه هم جنگل پهن برگ و هم علفزارهای بدون درخت در منطقه موجود است.
هر چند شناسایی کامل گونه‌های گیاهی منطقه انجام نشده است اما احتمال می‌رود حدود 500 گونه گیاه، درخت و درختچه در منطقه موجود باشد. این منطقه از گیاهانی مانند انواع گون، انواع تک لپه‌ای‌ها، درمنه، خارشتر، کاوان کش، اسفناج وحشی، اسکنبیل، سریش، جغجغه، بومادران، کاکوتی، بابویه، آویشن، زیره، کلپوره، ریش بز، گل ماهور، باریجه و خاکشیر پوشیده شده است.
ارس، کرکو، گوجه وحشی، زالزالک، گلابی، گردو، زبان گنجشک، زرشک، گون و درمنه از گونه‌های گیاهی شاخص این منطقه محسوب می‌شوند که در طول سال‌های اخیر چندان از گزند سودجویان ایمن نبوده اند.
هر سال بویژه از اواسط تابستان تا اواسط پاییز که میوه‌های جنگلی مختلف نظیر انگور، زرشک، آلوچه، گلابی وحشی، تمشک، سیب وحشی، ولیک و غیره می‌رسند، خرسها را می‌توان عمدتا در مناطق کم ارتفاع و دره‌ها مشاهده نمود.
یونجه کشت شده توسط کشاورزان نیز که در کل سال بجز چند ماه زمستان در منطقه وجود دارد، آیتم غذایی بسیار مهمی را برای خرسها تشکیل می‌دهد. اما در زمستان در این منطقه خرسها همچون بیشتر مناطق سردسیر کشور مدتی نه چندان طولانی را می‌خوابند.
از نظر دما نیز این منطقه جزء مناطق سردسیر بوده و در ارتفاعات و شیب‌های شمالی، یخبندان دائمی از آذر ماه تا پایان سال وجود دارد، حتی دامنه جنوبی و دشت منطقه نیز جزو مناطق سردسیر بجنورد محسوب می‌شود.
این منطقه به علت قرار گرفتن در حاشیه جاده اصلی خراسان به گلستان، قابلیت دسترسی آسان برای محققان داخلی و خارجی دارد و تنوع اقلیمی در نتیجه تنوع زیستی منطقه فاکتور دیگری در جذب پژوهشگران است.

منابع :
http://isna.ir/fa/
http://negahmedia.ir/
http://e.mashhad.ir/-
http://www.iew.ir/
http://fa.wikipedia.org/