عناب

عناب از جنس " Zizyphus"و از نوع "jujuba"و از خانواده "Ramnaceae"می باشد. عناب به صورت ارقام اهلى و وحشى در ایران، افغانستان، چین، هندوستان والجزایر وجود دارد.
زیستگاه این گیاه را منطقه خاورمیانه بویژه کشورهاى ایران و افغانستان می‏دانند.
عناب درختى است خاردار که در مقابل سرما و گرما مقاوم می‌‏باشد. سازگارى این درخت در مقابل شرایط سخت اقلیمى و نوع خاک سبب شده که کشت آن در مناطق سردسیر نیز توسعه یابد.
عناب در اکثر روستاهاى بیرجند و در زمین‏هاى نامرغوب می‌‏روید و حاصل بالنسبه رضایت بخشى تولید می‌‏کند. لیکن مانند هر گیاه دیگرى در زمین‏هاى خاکى و حاصلخیز و در شرایط آبیارى مطلوب، حاصل بیشتر و بهترى ایجاد می‌‏کند.
طول این درخت بسته به موقعیت، از 6 تا 10 متر می‌‏رسد.
گونه‏ هاى زیادى از جنس عناب شناسائى شده که از نظر کیفیت میوه با یکدیگر تفاوت زیادى دارند. در چین دورگه‏ هائى از عناب بدست آورده ‏اند که میوه آنها به ‏طور محسوسى ...مشاهده کامل متن از نظر کیفیت گوشت و درشتى از والدین آنها برتر است.
در سال 1960 ارقامى از این عنابها به ازبکستان و آذربایجان شوروى سابق برده شده که در آنجا نیز با دورگیرى ارقام بهترى را ایجاد نموده ‏اند. در حال حاضر بیش از 36 رقم عناب در کلکسیون انستیتوى ژنتیک آکادمى علوم آذربایجان وجود دارد.
برخى از عنابهاى این مجموعه از نظر طول به 3/7 سانتی‏متر و از نظر قطر به 2/6 سانتی‏متر می‏رسد. میوه این عنابها ترش و شیرین و با درجه گوشتى 91% و میانگین وزن 13 گرم می‏باشد.
در کشور آمریکا نیز نسبت به اصلاح عناب قدمهاى ارزنده‏اى برداشته شده به طورى که نگارنده در سال 1964 در محوطه دانشگاه ایالتى نیومکزیکو درختان عنابى را مشاهده کرده است که میوه آنها درشت و بدون هسته بود.
امیدوارم روزى دسترسى به درخت‏هاى مذکور براى گرفتن پیوندک حاصل شود.
برگ هاى عناب بیضى و درخشان و دندانه دار است. زیبائى برگ‌ها و میوه عناب موجب شده که این درخت در بسیارى از منازل بیرجند کشت شود.
> عناب معمولاً توسط پاجوش، قلمه زدن وخواباندن ساقه ‏هاى جوان ازدیاد حاصل می‏کند. لیکن براى اصلاح می‏توان به کشت عناب از طریق بذر نیز اقدام نمود. در روستاهاى بیرجند معمولاً عناب بیش از سنجد کشت می‏شود چون میوه عناب بیش از سنجد طالب و قیمت دارد.
چوب عناب به رنگ قرمز خوش رنگ می‏باشد و به لحاظ رنگ قشنگ و سختى و استحکام فوق ‏العاده در ساخت مبلمان و اشیاى زینتى از قبیل مجسمه، عصا و نیز منبّت کاریها و دسته پیپ از آن استفاده می‌‏شود.
عناب گل‏هاى زرد کوچک و زیادى ایجاد می‏کند که کمتر از 10% آنها به میوه تبدیل می‏شود، طبعاً شرایط سخت محیطى در ریزش بیشتر گل‏ها مؤثر می‏باشد.
میوه رسیده عناب قرمز و در حالت نارس به رنگ زیتونى می‏باشد. گوشت میوه شیرین و زرد رنگ است.
میوه عناب مصارف خوراکى و داروئى دارد. شیخ‏الرئیس ابوعلى سینا در خواص عناب گفته است "منضج اخلاط غلیظه و ملین صدر و احشاء و مسهل اخلاط رقیقه و رافع خشونت سینه و حلق و صوت، عارض از حرارت و سرفه، و صاف کننده خون و مولد خون صالح و مسکن التهاب و تشنگى و حدّت خون و گرمى و وجع جگر و مثانه و امراض مقعده و لزع امعاء و معده است") صفحه 14447 دهخدا اقتباس از مخزن‏الادویه.
میوه هاى ریز ارقام وحشى عناب به مقدار زیادى داراى ویتامین C می‏باشند (1750 میلى گرم درصد گرم)، میوه ‏هاى درشت ارقام پرورش یافته داراى مقادیر کمترى از ویتامین Cهستند(500 تا 750 میلى گرم در 100گرم)، لیکن بااین وجود میزان ویتامین C آنها ده برابر میزان ویتامین C لیمو ترش می‏باشد.
عناب علاوه بر ویتامین C داراى ویتامین P وپکتین و مقادیر زیادى آهن، مس و پتاس می‏باشد که جملگى در ساختن هموگلوبین خون مؤثر می‏باشند.
یک درخت عناب در فضاى باز و مواظبت کافى 80 تا 100 کیلوگرم عناب می‏دهد. بهتر است عناب بر روى درخت خشک شود تا از کیفیت بهترى برخوردار باشد، لیکن ترجیحاً پس از برداشت باید چند روزى در مقابل آفتاب قرار گیرد.
منبع : کتاب بیرجند نگین کویر
http://www.bir-hormozan.ac.ir/birjand/4.php