رباط مورشک

این بنا در منطقه ای خشک و کویری در حاشیه دق رباط، در فاصله 42 کیلومتری جنوب غرب سه قلعه و 56 کیلومتری شمال شرق دیهوک در مسیر کاروانی یزد و مناطق مرکزی فلات ایران به طرف قهستان و خراسان واقع شده است.
رباط مورشک با 577 مترمربع وسعت، با نقشه چهارضلعی کامل دارای سردر ورودی، حیاط، راهرو دور تا دور حیاط و حجره هایی برای سکونت و استراحت کاروانیان است.
بنا دارای جهت شمال شرقی- جنوب غربی است و ورودی آن در ضلع شمال شرق آن واقع شده.ورودی بنا از دیواره خارجی بنا جلوآمده‌تر است و شامل دو دیوار بوده که بر روی آنها طاقی احتمالاً جناغی استوار می‌شده.
پس از عبور از راهرو اطراف حیاط به حیاط می‌رسد. نقشه حیاط حالت چهارضلعی دارد اما با احداث طاقهایی در چهار گوشه حیاط که بصورت اریب بر فراز دیوارهای هر دو ضلع استوار شده است.
تصویر هوایی آن حالت هشت ضلعی دارد. دور تا دور حیاط در چهار ضلع، راهرویی عریض واقع شده که با کمک طاق و گنبد پوشش یافته است.
طاقها به فرم جناغی و به صورت تویزه هایی هستند که یک پایه آنها بر روی ستونها و پایه دیگر بر روی دیوار حجره‌ها استوار شده و حدفاصل این تویزه‌ها با پوشش گنبدی چهار ترک یا عرقچین مسقف شده است.
حجره‌ها نیز پس از راهرو قرار ...مشاهده کامل متن گرفته و فضاهایی مربع شکل هستند که با طاق جناغی به صورت آهنگ پوشیده شده اند. بعضی از حجره‌ها دارای بخاری دیواری هستند.
مصالح استفاده شده در ساخت بنا به ترتیب فراوانی اول سنگ و سپس آجر است. از سنگ حتی در سقفها، طاقها و گنبدها نیز استفاده شده و از آجر در نقاطی که ضرورت داشته استفاده شده است.
دوره تاریخی این بنا بر اساس فرم معماری و نیز شهرت آن که میان مردم محل به رباط شاه عباسی شهرت دارد، به دوره صفویه تعلق دارد.
این بنا در منطقه ای کاملا کویری ودر مسیر راههای ارتباطی یزد وطبس به قاین وخراسان قرار گرفته است.
ویژگی خاص این بنا این است که مصالح مورد استاده در آن بر خلاف سایر کاروانسراهای هم دوره که از آجر است سنگ ومقدار کمتری آجر میباشد واز این نظر نمونه جالب توجهی است.

منابع :
http://www.ichto.ir/Default.aspx?tabid=605
http://www.khorasannews.com/News.aspx?
http://www.birjand.ir/index.php