کاروانسرای سرایان ، در سرایان، میدان کوثر و در محدوده بافت تاریخی شهر واقع شده که به همراه چند بنای دیگر از جمله آب انبار، مسجد، حمام و بازار مجموعه ای شهری را تشکیل می‌داده اند.
این کاروانسرا که مربوط به دوره صفوی است، به رباط شاه عباسی نیز معروف می‌باشد و به شیوه دو ایوانی ساخته شده و فضاهای معماری آن عبارتند از : سردر ورودی که واقع در ضلع جنوبی است و دارای طاق جناغی و تزئینات کاربندی در زیر طاق می‌باشد.
پس از ورودی فضایی شبیه هشتی قرار دارد که در مقابل بطور مستقیم به صحن بنا و در دوطرف به اطاقهای فرعی منتهی می‌شود.
صحن بنا که در مرکز، واقع شده است در اطراف خود دارای حجره‌های متعددی برای سکونت و استراحت کاروانیان است. 27 حجره که دورادور کاروانسرا را فرا گرفته است و همچون بسیاری از کاروانسرا‌ها محلی اصطبل برای شترها وجود داشته است که امروزه به موزه تبدیل شده است.
در ضلع شمال صحن، ایوان دیگری وجود دارد با طاق جناغی و تزئینات کاربندی زیر سقف ایوان، در گوشه صحن در هر چهارطرف راهروهایی تعبیه شده که به قسمتهای مختلفی که در پشت ایوان یا حجره‌ها واقع شده اند، راه دارند.
این فضاها بیشتر شامل انبار و فضاهای خدمات است و در گوشه شمال غربی راهرویی وجود دارد که به اصطبل بنا منتهی می‌شود. قسمت مرکز صحن نسبت به سطح جلو حجره‌ها و ایوانها گودتر است که این به دلیل سهولت در بارگیری یا پایین گذاشتن بار اسب‌ها و شترها است.
مصالح استفاده شده در ساخت بنا بیشتر آجر است.
مرمت این بنا از سال 84 و از محل اعتبارات استانی آغاز و در سال 88 پایان یافت که از جمله اقدامات مرمتی می‌توان به سبک سازی پشت بام و بام سازی کامل بنا، تعویض آجرهای فرسوده دور تا دور دیوارهای بنا و بندکشی کامل آن، سنگ فرش کف حیاط، تراشیدن اندود کاهل داخل اتاقها و اجرای خاک گچ و سفید کاری، اجرای پروژه برق و محوطه سازی بنا اشاره کرد.
فاز اول موزه مردم شناسی شهرستان نیز در محل شترخانه این بنای تاریخی در سال 88 افتتاح گردید.
این اثر در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۸۷۳۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منابع:
http://khabareno.com/fa/news/15956
http://birjand.irib.ir/1390-04-11-06-19-39/1391-01-05-09-35-25/1480--
http://www.sk-portal.ir/index.php?id=82&option=com_content&task=view
http://fa.wikipedia.org/
http://www.yjc.ir/fa/news/3355044
