آدرس : کیلومتر 30جاده زابل
آتشکده کرکو، چهارمین آتشکده با اهمیت
دوره ساسانی بوده است که در کیلومتر 30 جاده
زابل به دوست محمدخان قرارگرفته است .
کتاب بن‌دهشت به کرات از آن نام برده شده، آتشکده کرکوی پس از آتشکده آذرگشنسب، آذرفرنبغ و آذربرزین
مهر مهمترین آتشکده
دوره ساسانی بوده است.
دستور ساخت آن توسط «کرتیر» موبد قدرتمند آن دوران صادر شده است.
که به نقل از کتاب تاریخ سیستان «معبد گرشاسب و محل نگهداری آتش مقدس زرتشتیان» بوده است. محققان ومستشاران بسیاری از این اثر بازدید کرده اند از آن جمله کلنل ییت درسال 1894میلادی ، پرسی سایکس در 1899 میلادی که به دیده وی این اثر پایتخت و معبد کیانیان بوده و درسال 1905 جورج پیتر تیت افسر نقشه بردار گروه حکمیت گلد اسمی بررسیهای دقیق واطلاعات بیشتریدرخصوص مشخصات معماری اثر بدست میدهد.
درخصوص وجه تسمیه این اثر آکاهی درستی دردست نیست درشاهنامه کرکوی سه بارنام برده شده ونام پهلوانی از خاندان سام است.
این اثر بقایای یک آتشکده
دوره ساسانی است و در روستای کرکو از توابع شهرستان
زابل قرار دارد. در بسیاری از سفرنامه‌ها
...مشاهده کامل متن و کتب قدیمی از این آتشکده یاد شده است.
بر اساس مدارک موجود از زرتشتیان این آتشکده دارای جایگاه ویژه ای بوده و از آتش این آتشکده برای استفاده در مراسم مذهبی و روشن نگه داشتن آتش در دیگر آتشکده‌ها استفاده می‌نمودند.
آتشکده کرکو دارای آجرهای بزرگ است حتی برخی از آن‌ها ابعاد 50 سانتی‌متری دارند. این آتشکده در طول ادوار مختلف مورد استفاده قرار می‌گرفته و تا دوره حمله مغول‌ها سرپا بوده است.
هیچگونه کاوشی در معبد و تپه کرکو انجام نشده و بررسیهای سطحی باستان‌شناسان از قدیمی‌ترین نوع سفال حکایت دارد. قدمت این سفال‌ها به سده سوم قبل از میلاد برمی‌گردد و نه‌تنها به دوره ساسانی محدود نمی‌‌شود بلکه قدمت آن به دوره اشکانی و سلوکی هم می‌رسد.
سفال‌های دوره اسلامی و تاریخی به‌طور محسوسی روی تپه دیده می‌شود و درختان گزی که در اطراف تپه مشاهده می‌شود، احتمالاً جنگل گزی بوده که برای روشن ماندن آتشکده استفاده می‌شده‌است.
این اثر دارای دیوارهایی مستحکم ونقش ونگارهایی برجسته خشتی وگلی است ودارای برج وباروهایی دیدبانی بوده است که بر اثر فرسایش روبه نابودی است.
از بقایای این اثر مذهبی تاریخی تنها ازاره( پایه‌های ) یک ضلع از دیوار بر فراز تپه کرکو در مرکز روستا به جای مانده و نمونه ای از آجر با ابعاد نسبتاً بزرگ 74.59.6 سانتی متر است که در موزه زاهدان نگه داری می‌شود... این نمونه به جای مانده از آتشکده نشانه مصالح معماری دوران ساسانی در این منطقه است.
یاقوت حموی می‌نویسد:...درشمال زرنگ قراردارد آتشگاهی برپاست که نزد زرتشتیان محترم و مقدس بود و در نزد مردمش چنین مشهور بود که رستم گنبد آتشکده را ساخته است. کتاب تاریخ سیستان کرکوی رامعبد جای گرشاسپ دانسته در سنت زرتشتیان گرشاسپ جهان پهلوان ایران پسر اثرط یکی از جاودانهاست که بدلیل اهانت به آتش بخواب ابدی فرورفته ودرروایت پایان گیتی به همراه سوشیانت کمر به آبادنی ایران زمین خواهند بست
بوالمؤید در کتاب “گرشاسب” آورده است:"معبد جای گرشاسب بود و او را دعا مستجاب بود به روزگار او، و او فرمان یافت، مردمان هم به امید برکات آنجا همی شدندی و دعا همی کردندی و ایزد تعالی مراد‌ها حاصل همی کردی.
چون حال برین جمله بود کیخسرو آن جا شد و پلاس پوشید و دعا کرد، ایزد تعالی آنجا روشنایی فرا درآورد که اکنون آتشگاه است، چون آن روشنایی برآمد برابر تاریکی، تاریکی ناچیز گشت و کیخسرو و رستم به‌پای قلعه شدند و به منجنیق آتش انداختند.
و آن انبارها همه آتش گرفت چندین ساله که نهاده، و آن قلعه بسوخت و افراسیاب از آنجا به جادویی بگریخت دیگر کسان بسوختند و قلعه ویران شد.
پس کیخسرو این بار به یک نیمه آن شادستان بکرد و آتشگاه کرکویه و آن آتش گویند آن است، آن روشنایی که فرادید و گیرکان چنین گویند که هوش گرشاسب است و حجت آرند"
همچنین در جوار بقایای آتشکده، بنایی مربوط به دوره قاجار به چشم می‌خورد که دارای گچبری و کتیبه گچی است.
آتشکده کرکو در پانزدهم دیماه ۱۳۱۰ به شماره ۱۱۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
منابع :
http://www.ichto.ir/Default.aspx?tabid=600
http://www.tabnak.ir/fa/news/258697
http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=934&articleID=614379
http://ahvaznovin.ir/Pages/Printable-News-15613.aspx
http://www.chn.ir/NSite/FullStory/News/?Id=99374&Serv=3&SGr=22
http://www.sisto.ir/fa/2012-02-13-12-40-31/172-2012-10-27-07-16-43
http://sistan22.blogfa.com/post/14
