روستای ورده

ورده روستایی است که در استان البرز, دهستان برغان، بخش چندار، شهرستان ساوجبلاغ، در شمال غرب استان البرز و در رشته کوه‌های البرز و در شمال غرب شهر کرج و شمال شرق شهر هشتگرد قرار دارد.
روستای ورده در 15 کیلومتری روستای کردان واقع شده است. مسیردسترسی به این روستا از سمت باغستان کرج خیابان آتشگاه ، برغان ، طالیان جلنگه دار و سیاکران و ورده و از سمت چندار – چندار – ورده می‌باشند درشمال این روستا کوه اشکسته و پالستان قراردارد و درجنوب کوه اشتولوزور و درشرق کوه ویاک و سواری بند و درغرب روستا کوه اوندرو دره‌ی شیرخوان قراردارد.
روستای ورده دره ای است که دورتا دور آن را کوه قرارگرفته است.ارتفاع روستا از سطح دریا ۱۶۱۰ متر می‌باشد.
وجود آثارتاریخی برجسته مربوط به دوران صفویان و قبل از آن اثبات می‌کند که روستای وروده دارای پیشینه تاریخی قابل توجهی است. آثاری از قبیل بقعه امامزاده عبدالقهار و حمام تاریخی ورده و بقعه امامزاده بی بی سکینه.
امامزاده عبدالقهار متعلق به دوره شاه تهماسب ...مشاهده کامل متن یکم است و دارای نقوش و خط نوشته‌های زیبائی ودرب چوبی که هم اکنون این درب درموزه ملی ایران ( موزه ایران باستان ) نگه داری می‌شود.
بنای مزبور به صورت چهار ضلعی است که گنبد 12 ترک زیبایی بر فراز آن قرار دارد. بر روی مقبره ضریح چوبی زیبایی قرار داده شده و محراب حرم نیز با کاشی تزیین شده است.
این امامزاده در میان مردم روستای ورده احترام فراوانی دارد.
برمنبر امامزاده سنه 1257 هـ . ق و جمله ( کتیبه اقل العباد المحمود کوهی المسکن و طالقانی الاصل ) نوشته شده است. تعدادی قبرقدیمی که ازمحوطه‌ی قبرستان امامزاده جمع آوری شده و هم اکنون درانباری نگهداری می‌شود.
یادگاری هائی بر دیوار گچی امامزاده نوشته شده که یکی رقم سید محمد بن میرزا محمد الحسنی تاریخ 992 شهررمضان و دیگری لطفعلی گورانی سنه 1203 هـ . ق را دارد این یادگاری‌ها قبل از مرمت جدید با نصب شیشه روی آن حفظ شده است.
در حیاط امامزاده چناری وجود دارد که محیط آن 6 متراست و به گفته اهالی محل و بزرگان آنجا این چنار شاخه ای از درختی با قدمت بیش ازهزارسال قدمت دارد است و ظاهراً کنار چنارآسیاب قدیمی وجود داشته که مخصوص آرد کردن گندم و جو بوده است گرچه ازبنای آسیاب اثری باقی نیست ولی دو سنگ آن به درختها تکیه دارد که سند وجود آسیاب یاد شده است.
وجود حمام و آسیاب و امامزاده درکنارهمدیگر نشان می‌دهد احتمالاً بنای حمام هم دوره با بنای امامزاده وحداقل مربوط به دوره صفویه است که دردوره‌های بعد مرمت ونوسازی شده و تا دوره قاجار مورد استفاده بوده است.
آرامگاه بی بی خاتون (بی بی سکینه) بنای چهارگوش سنگی است که سقفی گنبدی دارد و در جنوب روستا واقع شده است. در داخل بنا قبر یا ضریحی وجود ندارد و به نظر عده ای از صاحب نظران احتمال دارد سنگ قبر و ضریح امامزاده به سرقت رفته باشد.
تخریب قسمت‌های پایین توسط یابندگان گنج انجام گرفته باعث شده اسکلتهای مردگان دفن شده درجوار امامزاده رامشخص کرده است. بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد قبوریادشده قدیمی‌تر ازقبرهای اطراف امامزاده عبدالقهار است و می‌توان برای این بنا قدمتی بیش از بنای امامزاده عبدالقهار پیشنهاد کرد.
با توجه به تمام مشاهدات و آثار تاریخی دوره‌ها می‌توان بناهای روستا را به سه دسته تقسیم کرد:
بناهای دوره قاجار، بناهای دوره پهلوی وبناهای دوران انقلاب اسلامی از بناهای دوران قاجار و پهلوی به محدوده کم.
خانه‌ها را معمولاً از خشت و چوب ساخته اند و به صورت حلقه بوده و زیرزمین داشته و ارسی هایی نیز داشته است و در داخل حیاط تنورستان برای پخت و پز نیز وجود داشته و سرویس بهداشتی بیرون از خانه در گوشه حیاط قرار داشته است.
بناهای جدید بر حسب نوع کاربرد زمانی مصالح از مصالح زمانی جدید استفاده اند. از زمان اواخر پهلوی آجر به نوع مصالح و بعد از آن آهن و مصالح جدید دوران انقلاب اسلامی در ساختمان سازی استفاده شده است در بین بناها بین بناهای جدید و قدیمی کاملاً نوعی بیگانگی وجود دارد.
مصالح عمده به کار رفته در بنای خانه‌ها شامل لاشه سنگ، آجر، سیمان، گچ و تیرآهن است. سقف خانه‌ها نیز با قیر اندود و یا آسفالت شده اند. خانه‌های ویلایی زیبایی نیز در میان باغات ورده احداث شده که جلوه ییلاقی خاصی به روستا بخشیده است.
جوی هایی در تمامی معابر روستاها تعبیه شده است که برای انتقال آب برای باغات و مزارع است.
رودخانه ورده از کوه‌های طالقان و چشمه‌های پیرامون جریان می‌یابد، از جنوب شرقی روستا عبور می‌کند و به رودخانه کردان می‌ریزد.
به علت وجود رودخانه دراین روستا یک جانشینی درآن از قدمت بالائی برخورداراست و همچنین از آثار تاریخی و بناهای قدیمی می‌توان به قدمت آن‌ها پی برد. درتاریخ است که درحمله تیمورلنگ به دهستان برغان – برغان و روستاهای اطراف آن طعمه حریق شدند اما پس ازمدتی دوباره مسکون گشت
روستای ورده درون کوه‌های البرزقرار گرفته است دارای آب وهوای معتدل کوهستانی است
بزرگان روستای ورده درموردنام ورده میگویند که درسالهای قبل نام روستای ورده ، هند کوچک بوده است و درحال حاضر تغییرنام داده و ورده درلغت نام گلی می‌باشد.
گفته شده زمانی که حضرت عبدالقهار را از بغداد به سوی ایران برای دیدن برادرش امام رضا (ع)حرکت می‌کند درراه سربازان مأمون ایشان را تعقیب می‌کنند. و پس از رسیدن به قزوین با سپاه مأمون عباسی درگیر می‌شود و پراکنده می‌شود و به طرف کوههای برغان می‌آید مردم برغان ایشان را به روستا راه نمی‌دهند ایشان به سمت روستای سرهه می‌رود و مأمون وقتی ازمردم سرهه می‌پرسد آنها می‌گویند به آن وَرِ ، ده رفته که به مرور زمان کلمه آن وَرِ ده به کلمه ورده جای اسم قبلی روستا که هندکوچک بوده را می‌گیرد.
پوشش گیاهی روستای ورده به صورت بوته زارها و درختان ارس که درزبان محلی به آن هوورس گفته می‌شود ، می‌باشد
جاذبه‌های گردشگری روستای دره ای و زیبای ورده با اقلیم معتدل و چشم انداز‌های کوهستانی بدیع و کم نظیر یکی از روستاهای جذاب و دیدنی منطقه کردان – ولیان در شهرستان ساوجبلاغ است.مراتع غنی و حاصلخیز، چشمه‌های جوشان، طبیعت دست نخورده، باغات انبوه میوه، آبشارهای رودخانه پر آب و خروشان ورده و صخره‌های مشرف به روستا، از جلوه‌های زیبای طبیعت روستای ورده به شمار می‌آیند.
در فصل‌های بهار و تابستان گروه کثیری گردشگر برای استراحت و گذران اوقات فراغت آخر هفته به این روستا مسافرت می‌کنند.
قارچ‌های خوراکی و سبزی‌های خوراکی درارتفاعات این منطقه وجود دارد که درفصل بهار از کوهستانها چیده می‌شود و ازآن درتهیه غذاهای ی ازقبیل آش ، سبزی پلو و کوکو استفاده می‌شود.این سبزی‌ها عبارتند از:سبزی‌های شورک والک - لچک ، زرده کنیه، بالا قوتی ، ریواس ، گزنده ، منرا ، آقا جوش ، قازیاقی ، سگ پایک ، انمک ، پونه ، نعنا ، شنگه ، کنگره کانی ، شکر سه که اکثراین سبزیها خصلت داروئی و درمانی داشته وجود داشته و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
گیاهان باخاصیت داروئی منطقه عبارتند از : گل بنفشه ، نسترن وحشی، خاکشیر، گل بنفشه، گل بابونه، گل پر، گل گاوزبان، قدومه و شیرین بیان ,بارهنگ ، گزنه ، کاسنی ، چایلیک ، پندریکی ، گل ختمی اشاره کرد که به منظوردرمان بیماری‌های گوناگون مورد استفاده قرارمی گیرد.
گوشت و انواع فرآورده‌های لبنی و انواع میوه‌ها مانند گردو، گیلاس، گلابی، آلبالو، توت، زردآلو و گوجه سبز از مهم‌ترین محصولات آن است.
به گفته افراد روستا ازنظرکیفیت ، کیفیت گردوی روستای ورده ازکیفیت بالائی برخوردار است و انواع هسته داران و زیتون نیز دراین محل کشت می‌شود.
ازدرختان بدون میوه می‌توان به هوورس ( ارس ) و چنار و بید ، سرو ، تبریزی و درخت توت آرود اشاره کرد. درخت ارس ازجمله یکی ازکهن سالترین درختان منطقه مورد مطالعه است.
گرگ ، خوک ، روباه ، شغال ، سمور ، سنجاب ، موش کوهی، موش اسبی ، خرگوش و خفاش می‌باشد. ازجمله پرندگان ، شاهین ، جغد، قرقی ، عقاب ، تیهو ، مکس گیرک حیوانات منطقه هستند
این روستا خزندگانی از قبیل مارافعی ، مارمولک و مارآبی ، آفتاب پرست و مارزردا دارد
درداخل روستا ازنوع حیوانات اهلی و خانگی نیز وجوددارد.
دراین روستا زنبور عسل نیز نگه داری می‌شود.
خاک این منطقه که حاصل رسوبگذاری رودخانه هزاربند است بسیار مناسب برای کشاورزی و باغداری است.
آب روستا به دو قسمت آب سطحی و زیرزمینی تقسیم می‌شود از آب‌های سطحی روستا رودخانه هزاربند می‌باشد که جهت شمال شرقی جنوبی غربی داشته است و ازارتفاعاتدرکش طالقان سرچشمه گرفته و با رودخانه برغان و چند شعبه‌ی دیگر تشکیل رودخانه کردان را می‌دهد و درحوضه مطالعه حوضه آبخیز مسیله قم مورد مطالعه قرار می‌گیرد.
ازآب‌های دیگر روستامی توان به چشمه‌های این روستا اشاره کرد که ازجمله چشمه‌ها می‌توان به چشماسر و ویاک اشاره کرد.
براساس اطلاعات بدست آمده ازروستا آمارافراد ساکن درروستا در هرفصلی تغییر می‌کند و درفصول خاصی کمتراست.
درسال 1391براساس اطلاعات بدست آمده از بنیادمسکن روستای ورده 28 خانوار ساکن داشته است.روستای ورده به دلیل نداشتن مدرسه برای تحصیل فرزندان خانواده‌ها – درفصول تحصیلی دانش آموزان خانوادهائی که دانش آموز دارند به سمت کرج مهاجرت می‌کنند و درزمانی که مدرسه به اتمام رسید و تعطیل شد دوباره به روستا مهاجرت میکنند
بیشتر افراد روستا به کشاورزی مشغول هستند و تعدادی به کارهای خدماتی از قبیل مغازه داری و رانندگی ، ساخت وساز ، کارگری ، بنائی مشغول هستند.
درحال حاضر دامپروری کمرنگ است وکسی مشغول این شغل نیست ولی قبلاً دامدار درروستا بوده است. محصولات روستا گردو و توت است. افراد زیادی درروستا باغدار هستند چند خانواده نیز زنبور عسل پرورش می‌دهند.
گویش مردم روستا ورده به زبان مردم دامنه البرز یعنی تات است ولی ازنظر لهجه با روستاهای اطراف تفاوت هائی دارد
همگی ساکنان ورده مسلمان هستند وافرادی که ملیت ایرانی دارند شیعه مذهبند.
بنا به گفته افراد روستا قبل از اسلام دین زرتشت دراین مکان رواج داشته است. دراین روستا یک مسجد و یک حسینیه و 2 امامزاده دارد.
در این روستا در ماه محرم مراسم تعذیه خانی در حسینیه آن اجرا می‌شود و در دهه اول ماه محرم و در دهه آخر ماه صفر روضه خانی و روحانی دارند.
در ماه مبارک رمضان روحانی در مسجد محل حاضر می‌باشد. و در عید فطر مردم ورد به روی تپه ای خاص جمع می‌شدند و نماز عید را به امامت روحانی ماه رمضان به جا می‌آمدند.مراسم عید نوروز و نوعید و چهارشنبه سوری و شب یلدا و به مانند مردم دیگر ایران در این روستا اجرا می‌گردد.مراسم عروسی این روستا به صورت هفت شبانه روز اجرا می‌شود.
پوشاک مردان روستای ورده شامل کت، کلاه، شلوار، پیراهن، جلیقه و کفش و پوشش زنان نیز عبارت است از مانتو، شلوار، چادر، روسری و انواع پوشش‌های متداول زنانه است.
مهم‌ترین سوغات این روستا شامل انواع میوه، گردو و لبنیات محلی است.از مهم‌ترین غذاهای این روستا می‌توان به رشته دو پلو، اشکنه، کله جوش، شیرین پلو و سایر غذاهای محلی اشاره کرد.
منبع:
http://fa.wikipedia.org
http://www.hamdehi.ir/post-99.aspx
http://vardehiyal.blogfa.com/post/168
http://vardeh.blogfa.com/
http://vardeh.blogfa.com/post/2
http://www.amoohasan.com/About-Varde/Varde-village/lang/Fa
http://www.ardehe.ir
http://tebyan-zn.ir/
http://p-sepidar.com/siasi/108596.html