یکی از رهاوردهای کوهستان دامنه‌های جنوبی
بینالود و سوغات
نیشابور،
ریواس یا ریباس است که گیاهی است از تیره ترشک‌ها ( هفت بندها ) و دارای ساقه‌های هوایی و برگ‌های آن محتوی مواد ذخیره ای و اسیدی است و به همین جهت مورد استفاده‌ی خوراکی قرار می‌گیرد.
این گیاه پایا و دارای ساقه‌ی خزنده‌ی زیرزمینی و گل‌های نر و ماده است که در انتهای ساقه مجتمع می‌شوند ، نام‌های مختلفی چون ریباس، ریوند چینی، ریوند، اشغرق، اشطیاله و ... را به خود گرفته است.
به طور خاص، غدهای را که -به شکل شلغم- در زیر زمین در اطراف ریشه‌ی
ریواس، تولید میشود «ریوند» گویند که به عنوان دارو، در طب نیز، کاربرد دارد.
ریوند، همچنین نام کوهی است که در آن، آتشگاه باستانی
نیشابور –آذربرزین‌مهر- شعله می‌کشیده است. در باورهای دینی ایرانی، داستان خلقت انسان با گیاه
ریواس دوشاخه، پیوند خورده است و این «
ریواس دوشاخه» یکی از نمادهای
نیشابور و همزاد
بینالود نیشابور است؛ بهترین
...مشاهده کامل متن نوع ریواس در ایران، در کوهپایه‌های نیشابور، در مناطقی چون میرآباد، خرو، بوژان، سوقند و … به دست ریواسکاران نیشابوری، پرورش می‌یابد.
این گیاه از زمان‌های بسیار دور در نیشابور به عمل میآمده است و در کتب برخی مورخین و سیاحان ایرانی و خارجی از طعم و طراوت ریواس نیشابور توصیف‌ها شده است به طوریکه نیشابور را ریواسشهر ایران‌زمین می‌نامند.
عمرو لیث صفاری، هنگامه‌ای که بر نیشابور دست یافت، گفت: «شهری را گرفته‌ام که گِل آن خوردنی، بوته‌ی آن ریواس و سنگ‌های آن فیروزه است»
در فلات شرقی ایران- فارسی زبانان آنرا به نام رواش هم می‌شناسند که گونۀ دیگری از تلفظ همین واژه است.
ریواس هنگام بهار در نواحی گوناگون ایران از جمله در دامنه بینالود، کوهستان‌های آذربایجان و کردستان، و بلندی‌های البرز در شمال تهران و همچنین در کوههای روستای رباط ترک و قلعه تخت کوه به طور وحشی رشد می‌کند و بومیان با چیدن سنگ دور ساقه‌اش آن را پرورانده و سبب بلندتر شدن ساقه‌اش می‌گردند.
تکثیر ریواس معمولاً با کشت در خزانه و انتقال به کشتزار و یا از طریق کشت بذر تازه صورت می‌گیرد.
برگ ضخیم و گوشت دار این گیاه مصرف غذایی دارد. ریواس ساقه بلند و با ریواچ قاقوری که از ساقه آن شربت تهیه می‌کنند یک نوع ریواس است که در حاشیه کویر درزیبد می‌روید و فصل تهیه قاقوری یا ساقه شربتی آن 25 اسفند تا آخر اردیبهشت است که مزه این نوع شربت مشابهه طعم انار شیرین است.
در کوهپایه‌های نیشابور، کار پرورش ریواس، بسته به دمای هوا معمولا از ماه آخر زمستان شروع شده و در نیمه‌های اردیبهشت تا خردادماه، محصول، برداشت میشود.
از عصاره‌ی ساقه‌ی این گیاه، نوعی نوشیدنی تهیه میشود که شربت ریواس نام دارد و در حال حاضر چند کارگاه در نیشابور، این شربت – عصاره ریواس- را تولید و به بازار ارایه می‌نمایند.
اشکینی رواس، غذایی محلی است که با با ترکیبات ریواس، روغن خوراکی، آب، نعناع، تخم مرغ و سایر افزودنی‌ها تهیه میشود و دارای مزه‌ای مطبوع برای ذائقه‌های ترش و شیرین‌پسند می‌باشد و این مزه می‌تواند بسته به کمیت و کیفیت مواد به کار رفته در اشکنه، طیف چشایی از ترش گرفته تا ترش و شیرین و سرانجام، نزدیک به شیرین را پوشش دهد.
درباره خواص درمانی ریواس باید گفت، ریواس طبیعت سرد دارد و دارای ویتامینها و املاح معدنی گوناگونی است.
برای تقویت معده و کبد مفید می‌باشد. خوردن ریواس برای بیماران تبدار و بی اشتها مفید است.
صفرا و دل به هم خوردگی را رفع می‌کند و برای حصبه و اسهال گرم صفراوی مفید بوده و کرم کُش است. خوردن ریواس را نباید در برنامه‌ی غذایی از یاد بُرد.
ریواس را برای تهیه‌ی خورش، کمپوت، مربا و شربت مورد استفاده قرار می‌دهند.
سعی کنید در مصرف ریواس زیاده روی نکنید.
مصرف بیش از اندازه ریواس به دلیل دارا بودن مقادیر زیادی اکسالیک اسید که برابر با ۴۶۰ میلی گرم در هر ۱۰۰ گرم می‌باشد باعث جلوگیری از جذب کلسیم و منیزیم توسط بدن میشود و باعث پوکی استخوان میشود.
مقدار مجاز مصرف اکسالیک اسید در روز ۱۰ گرم برای بزرگسالان و ۳ تا۴ گرم برای کودکان می‌باشد. که این مقدار برابر است با چندین کیلوگرم ریواس، درنتیجه ریسک ابتلا به پوکی استخوان به دلیل مصرف ریواس بسیار کم می‌باشد.
همچنین مصرف بیش از حد مجاز اکسالیک اسید موجود در ریواس باعث آسیب رساندن به دستگاه گوارش و کلیه‌ها نیز میشود.همچنین مصرف ریواس برای مبتلایان به سنگ کلیه و ناراحتی‌های مثانه خطرناک است.
یواس دارای برخی عناصر مانند پتاسیم - کلسیم است و از نظر ویتامینها نیز تا حدودی غنی است. دمبرگ ریواس که بخش قابل استفاده آن است دارای مقداری اسیدهای آلی مانند اسید مالیک است که برای رفع تشنگی و آسان کردن هضم غذا سودمند است.
همچنین در طب سنتی ریواس برای دفع بعضی از باکتریهای مضر استفاده میشود.
ریواس خاصیت مسهلی، ضد التهابی و متعادل کننده‌ی عملکرد روده‌ها (درمان یبوست و اسهال) را داشته و در درمان یرقان، خونریزی معدی- روده ای، اختلال قاعدگی، ورم ملتحمه‌ی چشم، جراحات ناشی از ضربات و صدمات جسمانی، زخم‌های چرکی سطحی و سوختگی‌های حاصل از حرارت کاربرد دارد.
لازم به ذکر است ریواس از سبزی‌های فصل خنک است و دماهای پائین را تحمل می‌کند. برگها در دمای پائین صورتی یا قرمز و در دماهای بیش از سی درجه سانتیگراد سبز تیره است.
ریواس در مناطق پر باران عملکرد بیشتری را دارد. در خاک‌های نرم و حاصلخیز و غنی از پتاسیم بهتر رشد می‌کند.
منابع:
http://fa.wikipedia.org/wiki
http://www.tebyan.net/
http://neynews.net//
http://reyvand.blogfa.com/
