روستای زرقان

روستای زرقان با بیش از ۷۰۰خانوار و دارا بودن جمعیتی بالغ بر ۲۰۰۰نفر ،یکی از بزرگترین روستاهای جغتای محسوب می‌گردد، شغل اغلب اهالی کشاورزی ودامپروری به شکل سنتی و درآمد اهالی این روستا از همین راه تامین می‌شود.
اما چرا نام روستا زرقان شده ؟معنی زرقان چیست ؟کلمه زرقان در اصل زرگان بوده ،واژه ایست مرکب از (زر)به معنی طلا و(گان)به معنی سزاوار و شایسته و شاید اطلاق کلمه زرگان به این روستا به سبب زمینهای مرغوب و زرخیز این خطه بوده است ،که بعدها به زرقان مبدل شده است ،امامعانی دیگری نیز به زرقان نسبت داده شده است،نظیر زرکان به معنی مکان زر،که به مرور زمان دستخوش تغییرات شده و به زرقان تبدیل شده است .
۲-تاریخچه روستا :
قدمت تاریخی دقیقی برای روستای زرقان تخمین زده نشده است ،اما آمار متفاوتی از روستا ارائه شده است،یکی از قدیمی‌ترین آثار مکتوب درباره روستای زرقان را می‌توان به سفر نامه هوتم شیندلر اشاره کرد که حدود ۱۲۷سال پیش یعنی حدود سال ۱۲۵۵هجری شمسی به دستور ناصرالدین شاه قاجار برای ایجاد خطر تلگراف از شاهرود به مشهد،گذری نیز به روستای ...مشاهده کامل متن زرقان داشته است و اطلاعاتی جالب درباره روستای زرقان در سفرنامه خود آورده است ، درسفر نامه هوتم شیندلر آمده است زرقون۴۰خانوار جمعیت دارد و دویست و نودو شش تومان مالیات می‌دهد و جزو حکومت سبزوار می‌باشد ،زرقون دم رودخانه نوز است ،خیلی زراعت دارد وبسیار درخت گردو و میوه جات و سپیدار ،و نزدیک زرقون یک معدن مس وجود دارد ولی ۹سال است که هیچ کس در این معدن کار نمی‌کند ،
براساس برخی از نقل قول‌ها زمانی که محمد پهلوان فرزند حیدر یکی از سرداران شاه زندیان برای در امان ماندن از خشونت آغامحمد خان قاجار به خراسان و روستای زرقان آمد .در روستای زرقان سکونت وجود داشته و محمد پهلوان با دختر یکی از اهالی ازدواج می‌کند ، ولی به دلیل اینکه حرف زور خان روستا نپذیرفت اسیر توطئه شده و کشته می‌شود.
شعری معروف از محمد پهلوان وجود دارد که از آن سالها تا کنون ، سینه به سینه در بین اهالی نقل شده است:
در خانه بودم که بر سرم جنگ آمد
شیربچه بودم ، گریختنم ننگ آمد
از دست زن ناخلف بی ایمان
خون جگرم چو لاله در رنگ آمد
طبق نقل قولی دیگر ؛ اهالی روستای زرقان ابتدا گَبر نشین بوده ، وهمچون عشایر ، کوچ نشین، که طبق برخی شواهد احشام خود را در گاودان‌ها نگهداری می‌کردند ،استفاده از این گاودان‌ها تا قبل از انقلاب ادامه داشته است بعدها اهالی روستای زرقان از وضعیت گبر نشینی به ساکتان فصلی تغییر رویه دادند ، یعنی فقط در فصول سرد سال برای سکونت به روستا می‌آمدند و بقیه سال را باغ نشینی می‌کردند.
آثار تاریخی روستا :از جمله آثار تاریخی روستای زرقان را می‌توان برج‌های دوقلوی روستا را در قدیم اشاره کرد ، که امروزه فقط یکی از خرابه‌های این دوقلوها باقی مانده ،به گفته قدیمی‌های روستا،از این برج‌ها برای دیده بانی و خبر رسانی به اهالی در خصوص حمله راهزنان یا دیگر بیگانگان استفاده می‌شده است که این دو برج از راهی زیرزمینی به هم متصل بوده اند.
قلعه سِریان مکانی برای مخفی شدن اهالی در هنگام حمله راهزنان بوده است و به گفته سالخوردگان روستا حوضی در آن وجود داشته که اکنون فقط نامی از آن وجود دارد ،هرچند در سال‌های گذشته عده ای سودجو برای یافتن اشیای باستانی در آن کاووش کرده بودند.
فرهنگ اجتماعی اهالی زرقان قدمت دیرینه ای دارد که هنور بسیاری از پیشینه تاریخی روستا ناشناخته مانده است از جمله مساجد قدیمی روستا که هنوز آثاری از آنان باقی مانده و می‌توان به مسجد بالاده و مسجد کوچه باغ بالا اشاره کرد .
خانه‌های گلی روستا جلوه ای دیگر از فرهنگ و تمدن روستا را نمایان نموده است.
وضعیت گردشگری و تفریحی روستای زرقان :
روستای زرقان به دلیل شرایط طبیعی و چشم اندازهای طبیعی و بسیار زیبای خود ،ارتفاعات زیبا وآب و هوای معتدل کوهستانی که جلا دهنده روح و جسم هر انسانی است ،بر روی مخروطه افکنه امتداد رشته کوههای جغتای قرار دارد وجود بندهای خاکی و انشعاب رودخانه ، طبیعت دل انگیز و فرح بخشی رادر اطراف روستای زرقان فراهم نموده است ، علاوه بر دره‌های اطراف روستا ،در مسیر رودخانه‌های زرقان به طرف شمال، به دلیل تغییر جنس خاک و وجود مارون‌های آهکی ، رودخانه در بستر خود با فرسایش و انحلال زمین ،طبیعت زیبایی را به نمایش گذاشته است که در نوع خود کم نظیر است ،
رودخانه‌های زرقان در مسیر ،بستر خود را فرسایش داده، و دره‌های عمیقی به وجود آورده اند که در زبان محلی به زاو شهرت دارد ،سد کمایستان و سد یام از جمله سدهایی هستند که حوزه آبریزشان از رودخانه‌های زرقان می‌باشد ، حوزه آبریز سد کمایستان از به هم پیوستن رودخانه‌های دم،نویز،و سرآسیا تأمین می‌گرددو به سد کمایستان سرازیر می‌شود ،فرسایش خاک در زیر سد کمایستان دره عمیقی به وجود آورده است که دارای حفره‌های متعدد در طرفین می‌باشد و به صورت غار در آمده است ،این دره عمیق در این محل به نام سیاه تاریکی معروف است ،دره مذکور یک دره جغرافیایی منحصر به فرد است که هر بیننده با ذوق را به وجد می‌آورد لازم به توزیح است که در گذشته بندی (سد)در محل سد کنونی قرار داشته است که به نام الهیارخان ،با ساروج احداث شده بود که پس ازاحداث سد جدید به زیر آب رفته است ،سد کمایستان(زرقان)،سدی بتنی با ظرفیت ۶میلیون متر مکعب آب می‌باشد، وجود این سد توان بلقوه ای برای جذب گردشگر می‌باشد ،قسمت شمالی دره زیر سد منظره خود را حفظ کرده ،وجود دره مارونی و زیبای فرسایش یافته ،جلوه ای از شکوه عظمت خداوند را پدیدار نموده است .
جاذبه‌های گردشگری و تفریحی روستای زرقان:
رودخانه سرآسیا؛ زیباترین رودخانه در روستای زرقان که علاوه بر مناظر طبیعی وزیبا ، وآب وهوای نشاط آور، مکانی مناسب و در دسترس برای گردشگران می‌باشد ، این رودخانه در اغلب فصول سال دارای آب جاری است ، وجود باغ‌های سر سبز ، منظره‌های طبیعی و بکر و زاو‌های حیرت آور،زیبایی وصف ناشدنی به این رودخانه داده است،
از علل نامگذاری این رود به نام سرآسیا ، وجود آسیاب آبی قدیمی در این رودخانه بوده است ،در سالهای دور گندم ودیگر غلات اهالی را آرد می‌نمود، هنوز دیواره ایی سنگی از این آسیاب در محل وجود دارد .
از دیگر رودخانه‌های زیبای زرقان می‌توان به رودخانه‌های نویز ،دَم و چراغپایه ،اشاره نمود که سهولت دسترسی به آنها مزیت این رودخانه‌های می‌باشد.
کلاته‌های روستای زرقان نیز برای خود جایی در گردشگری زرقان باز نموده اند ، از جمله می‌توان سِبِست،علی کودر،قلعه سریان، یِکِّه بِد،آسیادهی،دوری ری و … را نام برد.
کوهها
زاوبرفی مرتفع‌ترین کوه زرقان است که در سالهایی که بارندگی مناسب است تا اواخر اردیهشت و اواسط خرداد ماه پوشیده از برف است.
وجود دره‌ها و صخره‌های صخره ای شگفت اور با شیب تند، پوشش گیاهی زیبا و غنی،نظیر درختان اُرس و بَنَه و گیاهان دارویی و خوراکی از دیگر جاذبه‌های گردشگری روستای زرقان است.
قُلّه تابیت،سوری زاو،دوری ری، قلعه سریان، زاوسرخ ،امبروتی و بسیاری از نقاط دیگر روستا ، مناطقی دیدنی در روستا هستند، وجود پر برکت این جاذبه‌های طبیعی ،تأمین کننده نیاز‌های اهالی است ، ریواس کوهی یکی از معروف‌ترین گیاهان خودرو کوههای زرقان است که علاوه برارزش غذایی آن، خاصیت ضد صفرا و دارویی نیز دارد، چندین نوع غذا و دسر محلی از این ریواس کوهی توسط اهالی درست می‌شود.هرچند در چند سال اخیر برداشت بی رویه و غلط برخی افراد ،زنگ خطر انقراض را برای ریواس کوهی زرقان به صدا درآورده است.
فصل بهار و تابستان از فصول گردشگری روستای زرقان می‌باشد که جمعیت زیادی برای تفریح و گردش به روستای زرقان می‌ایند، گیاهان خودرو نظیر ریواس،آویشن،آجار،شَل،اسطخو دوس ، کَکَلَکوتی و میوه‌های باغی نظیر:گوجه سبز،گردو،بادام ، از جمله سوغات زرقان است، هرچند گردوی زرقان اسم ورسمی فرا منطقه ای دارد.
در فصول مسافرت ،گردشگران زیادی به سمت جاذبه‌های روستای زرقان می‌آیند، تا روح وروان خود را صیقل دهند،نشستن با خانواده در زیر سایه سار درختان گردو ،در حالی که صدای غلغل آب رودخانه گوش شما را نوازش می‌کند،دیدن منظره‌های جذاب ،گوش جان سپردن به نوای طبیعت و شنیدن آوازپرندگان ، روزی خاطره انگیز رابرای شما و همراهانتان رقم خواهد زد.
روستای زرقان علاوه بر شرایط مناسب طبیعی مزیت دیگری نیز دارد که کمتر مورد توجه قرارگرفته است و آن غذاهای لذیذ و بسیار خوشمزه محلی است ،از جمله غذاهای منحصر به فردی را که می‌توان نام بردعبارتند از: کمه جوش(سوغات زرقان)،جوز و کمه(صبحانه محلی)، آش،شِروَیی(سوپ محلی)،کلج جوش،زرک جوش، لوشی جوش و بسیاری دیگر از غذاهای محلی روستا.
نان‌های محلی نیز بخشی دیگر از جاذبه‌های روستای زرقان می‌باشند، از جمله این نان‌ها می‌توان به : نون جوزو پیازی،قلفی،نون روغنی ،نون شَلی،نون آجاری، نون با شُون گردو،و نان سنتی زرقان اشاره کرد.

منبع:
http://www.zarghan20.loxblog.com
http://fa.wikipedia.org
http://www.iranvillage.ir/article-1523--0-0.html
http://www.rasamahale.ir
http://www.zarghanziba.blogfa.com