سد پناه کندی

سد سنگی ذخیره ای پناه کندی یکی از کارهای آبی گذشتگان در این دیار است که با شناخت کامل طبیعت منطقه احداث گردیده و از معماری بی نظیری برخوردار بوده و برآوردن نیازهای سازه ای با استفاده از مصالح محدود موجود در محل و دادن فرم زیبا و شکیل به دیواره اصلی سد قابل تحسین است .
موقعیت و راههای دستیابی
سد قدیمی پناه کندی در شهرستان ماکو در فاصله 8 کیلومتری جنوب شهر مرزی پلدشت و 500 متری غرب روستای پناه کندی واقع شده است . از روی جاده ، روستای مذکور در سمت شرق و سد پناه کندی در سمت غرب براحتی قابل رویت می‌باشند .
برای رسیدن به محل سد میتوان از جاده آسفالته یولاگلدی - پلدشت استفاده نمود که از جاده ترانزیتی تبریز - بازرگان منشعب میشود . محل سد در کیلومتر 16 جاده انشعابی برروی یکی از سرشاخه‌های فصلی رودخانه زنگمار که خود به رود ارس می‌ریزد قرار دارد .
اهداف اجرائی و شرایط فعلی سد
هدف عمده احداث سد پناه کندی - تامین آب کشاورزی بوده است که هم اکنون نیز به نقش خود عمل می‌نماید ...مشاهده کامل متن .
در سالهای اخیر با حفر چاههای عمیق و با مطرح شدن شبکه آبیاری و زهکشی دشت پلدشت ، توجه به آن کاهش یافته است .
نوع تاسیسات آبی
سد ذخیره ای سنگی پناه کندی از سدهای کوتاه بوده و داخل یک مسیل طبیعی ساخته شده است . این سد دارای یک دیواره اصلی در شمال دریاچه و دو دیوار فرعی در شرق آن می‌باشد .
دیواره اصلی مجهز به یک آبگیر در بخش تحتانی است . یک شفت قائم (چاه) با مقطع چهارگوش در داخل بدنه سد برای اپراسیون دریچه آبگیر ساخته شده است . در پائین دست این دریچه یک اتاقک در ابتدای کانال آب بر ساخته شده که کاربری آن احتمالا" در رابطه با تخلیه رسوب سد می‌باشد .
سد سنگی ذخیره ای پناه کندی یکی از کارهای آبی گذ شتگان در این دیار می‌باشد که با شناخت کامل طبیعت منطقه احداث گردیده است . معماری این سد در کل استان بی نظیر می‌باشد.
برآوردن نیازهای سازه ای با استفاده از مصالح موجود در محل و دادن فرم زیبا و شکیل به دیواره اصلی سد قابل تحسین است.

سد پناه کندی در داخل یک مستطیل طبیعی ساخته شده است ،از سدهای کوتاه است .یک دیواره اصلی(طول 157 متر وارتفاع 45/3 متر) در شمال دریاچه ودودیواره فرعی در شرق آن دارد.

دیوار اصلی سد مجهز به یک آبگیر در بخش تحتانی است،یک شفت قائم (چاه) در داخل بدنه سد برای کنترل آب دریچه آبگیر دارد و در پائین دست این دریچه اتاقکی در ابتدای کانال آب برکه کاربری آن در رابطه با تخلیه رسوب سد بوده ساخته شده است .

دیوار شرقی اول سد از نظر طول و ارتفاع از دیوار اصلی آن کوتاه‌تر است. دریچه شفت و اتاقک دارد وآب را به داخل یک رشته کانال سنتی دیگر رها می‌سازد.

دیوارشرقی دوم ،شامل دو د یواره کوتاه موازی است ، بین این دودیواره با خاک رس پروکوبیده شده وبه این ترتیب از پخش شدن آب در قسمت‌های پست‌تر جلوگیری شده است.

در ساحل چپ دریاچه سد ،یک رشته کانال سنتی کوچک دیگری قرار دارد که مجرای عبور آن از تکیه گاه چپ سد و از داخل بدنه آن می‌باشد.

دیواره اصلی سد پناه کندی ، معماری ویژه ای دارد ،بدنه سد دو جداره وملات ریزی بین جداره‌ها رس وماسه می‌باشد.دیواره‌ها به صورت خشکه چین وبا سنگهای بازالت ساخته شده و درز بین آنها هم با سنگ‌های کوچک پروگرفته شده است .

این نوع معماری پیشینه تاریخی دارد و از هزاره پیش از میلاد به معماران اورارتو باز میگردد که در احداث ساختمان‌های عمومی ، قلعه‌های سنگی ، انبار ذخیره آب ، سد و کانال آب رسانی سر آمد روزگار خود بوده اند معماری موصوف با حفظ همان شیوه هنوز هم به صورت یک معماری بومی در ماکو،شوط،پلدشت،چالدران و قره ضیاالدین مرسوم می‌باشد.

وجود پشت بندهای تقویت کننده دیوار اصلی به صورت نیم دایره‌های متوالی (تقارن انتقالی) برآمده در جبهه جنوبی سد و نیز استفاده از بریدگی‌های مضرس با پشت بندهای مکعب مستطیل جلو آمده در بدنه شمالی آن از موارد قابل توجه سد پناه کندی است.

احداث سد که به استناد منابع محلی به حدود 85 سال پیش باز می‌گردد توسط یکی از خوانین محلی بنام بیات ماکو انجام شده است .

منبع:
http://www.agrw.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=135:panah-kandi&catid=19&Itemid=62&lang=fa
http://www.mofid-org.ir/php/article-print-3803.html
http://berna.ir/1393/04/21/jazebehaye-gardeshgari-mantagheye-azad-mako.html
http://www.irna.ir/fa/NewsPrint.aspx?ID=2000335114
http://www.agrw.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=135:panah-kandi&catid=19&Itemid=62&lang=fa