قلعه رستم، در ۷۰ کیلومتری جنوب غربی شهرستان زابل ( استان سیستان و بلوچستان )،بعد از شهر سوخته خارج از جاده اصلی بنایی وسیع و مربوط به دوران صفوی -سلجوقی اسلامی است.
محوطه‌ای که قلعه در آن قرار دارد معروف به محوطه حوضدار است. در این منطقه بقایای یک شهر باستانی با آجرکاری و ساختمان‌های متعدد و سر در ورودی، برج نگهبانی و ۱۵برج دفاعی است.
این قلعه بزرگ‌ترین قلعه دوران صفوی در این منطقه و عظمت آن جنبه افسانه‌ای و نسبت دادن آن به نام آورترین شخصیت سیستان یعنی رستم شاهنامه است.
مجموعه‌ای حدود ۱۵تپه مربوط به پیش از تاریخ نیز در این منطقه وجود دارد. باستان شناسان تعدادی سکه نقره مربوط به پوراندخت پادشاه ساسانی در این منطقه کشف کرده‌اند.
قلعه به علت دور بودن از جاده اصلی مورد توجه مردم منطقه و مسافران و گردشگران به علت نداشتن آگاهی لازم قرار نمی‌گیرد این قلعه به علت نبود منابع انسانی و مالی رو به تخریب است و حفاری‌های غیرمجاز در این قلعه باعث سرعت بخشیدن تخریب این بنای عظیم تاریخی شده است.
عناصر اصلى معمارى قلعه، عبارت است از: سردر ورودى که در جبهه شرقى قرار دارد برجهاى نگهبانى و تدافعى متعلق به حصار قلعه، خندق، یخدان و از همه مهمتر قسمت شاهنشین آن مىباشد.
همچنین سایر تاسیسات مسکونى داخل قلعه که تا حدودى تخریب شده است. هیبت و صلابت دروازه ورودى و 15 برج تدافعى اطراف قلعه با شکوه تمام در برابر ناملایمات طبیعت همچنان مىدرخشد.
تیرکشهاى داخل دیوار و برجها و کنگرههاى حصار، وضعیت دفاعى قلعه را به خوبى نمایان مىسازد.
عناصر ویژه ساختمان شاهنشین قلعه رستم: عناصر اصلى آن شامل حیاط مرکزى، ایوانهاى شمالى و جنوبى، مجموعهاى از اطاقهاى مختلف در اطراف حیاط مرکزى، ساختمان حاکمنشین که متصل به مجموعه فوق و ساختمان امنیتى که در سه طبقه ساخته شدهاند.
در بعضى از اطاقها با قراردادن خشتها در کنار یکدیگر پنجرههاى زیباى مشبک مانندى را به وجود آوردهاند که یکى از ویژگیهاى معمارى منطقه مىباشد.
حصار یا باروى قلعه با استفاده از وضعیت طبیعى قلعه از شرق به غرب با نقشه چند ضلعى نامنظم ساخته شده است و با توجّه به پلان موجود، قلعه بر اساس نقشه از پیش تعیین شده احداث گردیده، به طورى که ضلع شمالى قلعه بادشکن بسیار مناسبى در مقابل شدت بادهاى 120 روزه سیستان مىباشد.
یخدان: در بخش شرقى قلعه و روبروى شاه نشین قرار دارد که شامل یک فضاى مدور نسبتا وسیعى به ارتفاع 5 متر از سطح زمین مىباشد. اصطبل: با فاصله کمى از ارگ شاهنشین قرار گرفته و در پشت آن ساختمان طویلى قرار دارد که در بدنه اضلاع آن آخورهایى به ردیف دیده مى‌شود.
خندق: در حال حاضر خندقى به عرض 5/7 مترکه در بعضى جاها اندازه آن تغییر مىکند قلعه را در برگرفته به طورى که به دلیل انباشته شدن خاک، عمق خندق چندان زیاد نمىباشد.
مصالح ساختمانى قلعه: شرایط اقلیمى و وضعیت آب و هوایى و موقعیت استراتژیکى منطقه معماران و سازندگان را برآن داشته که دژى مستحکم به منظور بهرهبردارىهاى نظامى ـ مسکونى ایجاد نمایند.
مناسبترین مصالح ساختمانى آن خشت خام مىباشد و در بعضى موارد آثار گچ نیز در اطاقها دیده مى‌شود.
منبع :http://www.sibpress.com/
http://khabarsistan.ir/
http://www.negahmedia.ir/
